Friday, March 29, 2024

ဝၼ်းၶဝ်ႈဝႃႇသႃ (ၾိင်ႈတိုဝ်းသိလ်ထမ်းႁူမ်ႈၵၼ်သၢမ်လိူၼ်)

Must read

 

ဢွင်ႈတီႈၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထၵူဝ်းတမ ဢဝ်ဝႃႇသႃလႄႈတေသၼႃးထမ်းၵမ်းႁူဝ်တီး သူၼ်လူင်တိုင်သႃရၼၢထ်ႉ မိူင်းပႃရႃၼသီ ၸိုင်ႈမိူင်းဢိၼ်းတိယိူဝ်း

ၼႂ်းပီ (2019) ၼႆႉ ဝၼ်းၶဝ်ႈဝႃႇသႃ(ၶဝ်ႈဝသ်ႉသႃ- ယူႇၼႂ်းၶၢဝ်းၾူၼ်းသၢမ်လိူၼ်) မႅၼ်ႈ ဝၼ်းဢင်ႊၵၢၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ၸူႊလၢႆႊ။ ပဵၼ်လိူၼ်ပႅတ်ႇမူၼ်းၾၢႆႇတႆး/ထႆး။ မိူဝ်ႈဢၼ် တၢင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်တၵ်ႃႇသတ်ႉထႃးၶဝ်ႈဝတ်ႉတိုဝ်းသိလ် ႁဵတ်းၽႂ်ႁဵတ်းမၼ်းၵွႆး။ ဝၢႆးၵေႃႇတင်ႈလႆႈၸုမ်းသင်ၶၸဝ်ႈတီႈမိူင်းသိင်ႁူလ်(သရီလင်ၵႃ)ယဝ်ႉ ၸင်ႇမီးၾိင်ႈၶဝ်ႈဝႃႇသႃၸုမ်း (ၶဝ်ႈဝႃႇသႃတိုဝ်းသိလ်ၸွမ်းၵၼ်)-ၸိူင်ႉၼႆ။

- Subscription -

ၾိင်ႈယူႇသဝ်းပဵၼ်တီႈပဵၼ်တၢင်းၶွင်ၸုမ်းသင်ၶၸဝ်ႈၶဝ် ၼႂ်းၶၢဝ်းၾူၼ်သၢမ်လိူၼ်ၼႆႉႁွင်ႉ ၵၼ်ဝႃႈၶဝ်ႈဝႃႇသႃ၊ ၵၢၼ်ၶဝ်ႈဝႃႇသႃၸၢဝ်းပုတ်ႉထသႃသၼႃၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈတိုဝ်းသိလ်ႁူမ်ႈ ၵၢၼ်သၢမ်လိူၼ် ပုၼ်ႈတႃႇၸၢဝ်းပုတ်ႉထတူဝ်ႈလူမ်ႈၾႃႉၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။ ၾိင်ႈတိုဝ်းဢဝ်ဝၼ်း လိူၼ်ၶိုၼ်ႈ/လွင်ႈ 8 ၶမ်းလႄႈလိူၼ်လပ်းလိူၼ်မူၼ်း ပဵၼ်ဝၼ်းတိုဝ်းသိလ်ၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းၵလႃး ဢိၼ်းတိယိူဝ်း မီးမႃးၸဵမ်ဢွၼ်တၢင်းပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵူဝ်းတမလၢႆႁဵင်ပီယဝ်ႉၼႆယူႇ။ ၵွပ်ႈဝႃႈပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵူဝ်းတမၼႆႉ လိူဝ်သေၵၢၼ်မၵ်ႈၽူလ်ၼိပ်ႉပၢၼ်း ႁိုဝ်ၵေႃႈ လိူဝ်သေၵၢၼ်ဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈသတ်ႉတဝႃႇတင်းလၢႆၶဝ် ဢွၵ်ႇပူၼ်ႉလႆႈတၢင်း တုၵ်ႉၶပၢႆးၸႂ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇသၢၼ်ၶတ်းၾိင်ႈၵူၼ်းဢၼ်မီးဝႆႉ၊ တိုဝ်းဝႆႉၵဝ်ႇၵဝ်ႇသင်။ မီးၵႃႈၸီႉ ၼႄဝႃႈၾိင်ႈဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈတၢင်းထမ်း၊ ဢမ်ႇပၼ်ၽွၼ်းလီသင်။ ၾိင်ႈဢၼ်ၼႆႉ မႅၼ်ႈတၢင်းထမ်း၊ ပၼ်ၽွၼ်းလီၼႆၵွႆး၊ ဢဝ်-ဢမ်ႇဢဝ်ယူႇတီႈၵူၼ်းထွမ်ႇယိၼ်းၶဝ်ၸိူင်ႉၼႆ။

ၼႂ်းဝႃႇသႃသၢမ်လိူၼ် ၼိုင်ႈလိူၼ်မီးဝၼ်းသိလ် 4 ဝၼ်း(သီႇပွၵ်ႈ)၊ တင်းသၢမ်လိူၼ်မီးဝၼ်း တိုဝ်းသိလ် 12 ဝၼ်း(12 ပွၵ်ႈ)။ ဝၼ်းတိုဝ်းသိလ် ဢၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁဝ်းတိုဝ်းၵမ်ၵၼ်ယူႇ မိူဝ်ႈလဵဝ် ၼိုင်ႈလိူၼ်(29-30 ဝၼ်း) မီး 4 ဝၼ်း၊ ၼိုင်ႈပီ(354-365 ဝၼ်း) ၸင်ႇမီး 12 ဝၼ်းၵွႆး။ ပေႃးမႃးတႅၵ်ႈၵၼ်တင်းဢႃယုႁဝ်းၸိုင် ဝၼ်းတိုဝ်းသိလ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁဝ်း ၼင် ႁၢင်ႈမီးဢေႇတႄႉတႄႉ တေမီးမွၵ်ႈၼိုင်ႈပၢၵ်ႇသၢဝ်းႁႃႈၽသႅၼ်ႉၵွႆးယူႇ။

ၼၼ်သေၵေႃႈ ၸူဝ်ႈၽဝပဵၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ ၼိုင်ႈပီတိုဝ်းသိလ် 5 သိလ် 8 – 9 သိလ် 10 လူႇၶဝ်ႈၸီးဝိတ်ႈ၊ တတ်းၶၢတ်ႇၵိလေသႃ(ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း)လႆႈထိုင် 12 ဝၼ်းၵေႃႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ် ၵူၼ်းမီးသိလ်ထမ်း၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းလီ ဢၼ်လီယွင်ႈယေႃးၼၼ်ႉယူႇ။ (ၵၢၼ်လူႇၶဝ်ႈၸီးဝိတ်ႈ ပဵၼ်ၾိင်ႈၽၢမ်းႁိၼ်တူ ဢၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁဝ်းယိူင်ႈၸွမ်း- တႄႇၵေႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်လီ ဢၼ် လႆႈၵုသူလ်လႄႈပဵၼ်ၵၢၼ်ယိူင်ႈဢၼ်လီ)။ ၵွပ်ႈလႆႈႁဵတ်းပႃးၵၢၼ်တႃၼ၊ ၵၢၼ်ၽႃဝၼႃလႄႈ ပေႃးမေႃဝႆႉၸႂ်ၸိုင် တေလႆႈၽွၼ်းပၢင်ႈတၢင်းလီမၼ်းဢမ်ႇဢေႇမိူၼ်ၵၼ်။ ၼႂ်း 12 ဝၼ်းၼႆႉ သမ်ႉ ဝႆႉၼၵ်းဝၼ်းၶဝ်ႈဝႃႇသႃ ၵၢင်ဝႃႇသႃလႄႈဢွၵ်ႇဝႃႇသႃၼႆသေ ႁဵတ်းတၢင်းလူႇၵၼ်၊ တင်ႈထမ်း(ထွမ်ႇ/ၾင်း ထမ်း)ၵၼ်ပဵၼ်မူၼ်ႈပဵၼ်သိူဝ်း၊ မီးတင်းၵၢၼ်လူႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်း ၵိၼ်သေ ယၢတ်ႇၼမ်ႉသူင်ႇၼႃးမုၼ်ထိုင်ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉလႄႈ သတ်ႉတဝႃႇတင်းလၢႆ ၸိူဝ်း လႆႈသဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၼႆဢဝ်ပဵၼ်ၾိင်ႈၸၢဝ်းပုတ်ႉထမႃးၸဵမ်လႂ်။

လၢႆးတိုဝ်းသိလ်ပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႄႈ ၽဢရႁၼ်တႃၶဝ်ၸဝ်ႈ ႁူမ်ႈတင်းၽူလီၶဝ်မိူဝ်ႈ ၵွၼ်ႇၼႆႉ ပေႃးမႃးတိုဝ်းၵမ်သိလ်(မိူဝ်ႈၽွင်းတိုဝ်ႈၵမ်သိလ်) ဢမ်ႇဝႃႈမိူဝ်ႈလႂ်တီႈလႂ် တင်ႈဢ ထိထၢၼ်တတ်းၶၢတ်ႇပႅတ်ႈ သိင်ႇတိတ်းႁွႆႈၸပ်းပႅၼ်း(ဝႆႉၸူဝ်ႈၶၢဝ်း)၊ တတ်းၶၢတ်ႇဝႆႉၵၢၼ် လူဝ်းၵီယ(ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း) ဢမ်ႇႁဵတ်း၊ ဢမ်ႇလၢတ်ႈ၊ ဢမ်ႇဝူၼ်ႉသေ ဢဝ်ၺၢၼ်ႇယၵ်ႉတူၺ်းၼႂ်း တူဝ်ၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈႁၼ်ဝႃႈၼႂ်းတူဝ်းၼႂ်းၶိင်းႁဝ်းမီးသင်လၢႆလၢႆၼႆ။

ႁႂ်ႈငၢႆႈၼႆႉ လူဝ်ႇႁူႉ၊ လူဝ်ႇၶဝ်ႈၸႂ်ဝႃႈ တူဝ်ၶိင်းႁဝ်းတင်းတူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ထမ်းမ(ထမ်း)ယဝ်ႉ။ ထမ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉပဵၼ်သၽႃဝ(ပိူင်ပဵၼ်တိုၼ်းလၢင်း)။ ပေႃးမႃးၸႅၵ်ႇထႅင်ႈၵေႃႈ မီးရုပ်ႈ(ႁၢင်ႈ ၾၢင်)လႄႈၼၢမ်း(ၸႂ် ဢမ်ႇၼၼ် ဝိၺ်ၺၢၼ်း)။ ရုပ်ႈ(ယုၵ်ႈ-ႁၢင်ႈၾၢင်)ၼႆႉပဵၼ်ၵွၼ်ႈထၢတ်ႈ လိၼ်ၼမ်ႉလူမ်းၾႆးႁွမ်းၵၼ်ဝႆႉၵွႆး။ ၼၢမ်း(ၸႂ် ႁိုဝ် ဝိၺ်ၺၢၼ်း)သမ်ႉပိုင်ႈရုပ်ႈသေ ၸင်ႇ ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး(ဢမ်ႇမီးရုပ်ႈဢမ်ႇမီးၸႂ်လႆႈ)။ ပိုင်ႈရုပ်ႈတႃ ႁူ ၶူႈၼင် လိၼ်ႉ တူဝ် ဢႃးရူမ်း (ၵိုတ်ႉၼိုၵ်ႉ)သေ ၸင်ႇၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး ၸႂ် ႁိုဝ် ဝိၺ်ၺၢၼ်းတႃႁၼ် ႁူယိၼ်း ၶူႈၼင်သႅဝ်ဢၢႆ လိၼ်ႉၸိမ်းရူသ်ႈ တူဝ်တိူဝ်ႉထူ လႄႈဝူၼ်ႉၼိုၵ်ႉႁူႉဢႃးရူမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼၢမ်း(ၸႂ် ႁိုဝ် ဝိၺ် ၺၢၼ်း)လွၼ်ႉလွၼ်ႉ။

တီႈဢေႇသုတ်းမၼ်း ယၵ်ႉတူၺ်းႁႂ်ႈႁၼ်ရုပ်ႈၸိူင်ႉၼင်ႇ- ၶူၼ်ႁူဝ်၊ ၶူၼ်တူဝ်၊ ၼဵပ်ႈတိၼ် ၼဵပ်ႉမိုဝ်း၊ ၶဵဝ်၊ ၼင် ႁႃႈပိူင်ၼႆႉ (ၾၢႆႇပႃလိဝႃႈ- ၵေသႃ လူဝ်းမႃး ၼၶႃ တၼ်းတႃ တၸူဝ်)။ ယၵ်ႉတူၺ်းႁႂ်ႈႁၼ်တေႃႇပေႃးမိုတ်ႈတႃယဝ်ႉ ၶိုၼ်းဢဝ်ဝႃႈတင်းမူတ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼိၸ်ႉၸင်၊ တုၵ်ႉၶင်၊ ဢၼတ်ႉတႃ ႁဵတ်းၼႆၼႂ်းဝၼ်းသိလ်ၼၼ်ႉတင်းဝၼ်း(ဝဵင်ႉသေယၢမ်းဝႆႈၽြႃး၊ ဢဝ်သိလ်၊ ပူတ်းသိလ်၊ တူၵ်းမၢၵ်ႇယၢတ်ႇၼမ်ႉလႄႈထွမ်ႇတြႃး၊ ဢုပ်ႇဢူဝ်းတြႃးၵၼ်ႁဵတ်းၼႆ ႁႂ်ႈပူၼ်ႉဝၼ်းသိလ်ၼႆႉ တေမီးၽွၼ်းလီဢၼ်ဢမ်ႇထၢင်ႇဢမ်ႇၾၼ်ၼၼ်ႉ ၼမ်လူင်ၼမ် လၢင်ပုၼ်ႈတူဝ်ႁဝ်း။

ၼၢမ်းၵေႃႈမိူၼ်ၵၼ် သိင်ႇဢၼ်ႁၼ် ယိၼ်း သႅဝ် ၸိမ်း တိူဝ်ႉ ၼိုၵ်ႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈတိုၵ်ႉတီႈ ပဵၼ်ႁၢင်ႈ ပဵၼ်သဵင် သႅဝ် ဢႃႁႃရ၊ သိင်ႇဝတ်ႉထုလႄႈဢႃးရူမ်းၼႆၵွႆးသေ သိင်ႇလႂ်ၵိူတ်ႇ ပဵၼ်မႃးၵေႃႈ ဢဝ်ပဵၼ်ဢၼိၸ်ႉၸ တုင်ၶ ဢၼတ်ႉတၼႆ မိူၼ်လၢႆးယၵ်ႉတူၺ်းရုပ်ႈ ႁႂ်ႈပူၼ်ႉ လႆႈဝၼ်းသိလ် ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းဢၼ်ဢထိထၢၼ်တိုဝ်းသိလ်(ၼွၵ်ႈသေဝၼ်းသိလ်လႄႈ ၼႂ်းဝႃႇသႃ)။ ၼႆႉပဵၼ်လၢႆးတိုဝ်းၵမ်သိလ်ဢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသွၼ်ဝႆႉ။ ၵၢၼ်ဢၼ်ႁဵတ်း ႁႂ်ႈၸႂ်ပူၼ်ႉဢွၵ်ႇ၊ ယၢၼ်ပႅတ်ႈၸေတသိၵ်ႈလူဝ်းၽ တူဝ်းသ မူဝ်းႁ မႃၼတိတ်ႉထိ(ႁၼ်ၶၢဝ် ဝႃႈလမ်၊ ႁၼ်လမ်ဝႃႈၶၢဝ်)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်တိုဝ်းထမ်းၵမ်သိလ်ဢၼ်တႄႉ (ဢၼ်ဢမ်ႇ ႁဵတ်းၵဵင်ႈ၊ ဢမ်ႇလႅၼ်ၸႂ်တူဝ်ၵဝ်ႇ)။ ပေႃးၸႂ်ပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႈ၊ ယၢၼ်ပႅတ်ႈလႆႈၵိလေသႃၸိူင်ႉ ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၼိပ်ႉပၢၼ်းယဝ်ႉ၊ ၼိပ်ႉပၢၼ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းသုၵ်ႉၶပၢႆးၸႂ်ဢၼ်တႄႉ လႄႈထႃဝွၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ထမ်းမၸၵ်း- သိင်ႇဢၼ်ၵိူတ်ႇမီးၼၼ်ႉ(တုၵ်ႉၶသၸ်ႉၸ)၊ တိုၼ်းၵိူတ်ႇမီးမႃးယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းမၼ်းလွၼ်ႉလွၼ်ႉ(သမုတယသၸ်ႉၸ)။ လၢႆးႁႃႁႂ်ႈႁၼ်လွင်ႈတၢင်းမၼ်းၼၼ်ႉ(မၵ်ႉၵသၸ်ႉၸ)၊ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇပူၼ်ႉတၢင်းတုၵ်ႉၶပၢႆးၸႂ် ႁိုဝ်ၵေႃႈ ၼိပ်ႉပၢၼ်းယဝ်ႉ(ၼိရူဝ်းထသၸ်ႉၸ)။

ယေ ထမ်မႃ ႁေတုပ်ႉပၽႃဝႃ ၊ တေသင် ႁေတုင် တထႃၵတူဝ် ဢႃႁ ။ တေသၺ်ၸ ယူဝ်းၼိရူဝ်းထူဝ်း ၊ ဢေးဝင်း ဝႃးတီး မႁႃသမၼူဝ်း ။ (ထမ်းမပတ)။

What life’s course and cause sustain These Tathagato made plain; What delivers from lifes woe That our Lord hath made us know. (the life of Asia: Sir Edwin Arnold, 1969)

– သိင်ႇ(ထမ်းမ)တင်းလူင် ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးလူၺ်ႈႁဵတ်ႇ(လွင်ႈတၢင်းမၼ်း)၊ တီႈႁဵတ်ႇမၼ်း(လွင်ႈတၢင်းမၼ်း)လႄႈတင်းတီႈမွတ်ႇပႅတ်ႈႁဵတ်ႇ (လွင်ႈတၢင်းမၼ်း)ၼၼ်ႉ ပုတ်ႉထၵူဝ်းတမၸဝ်ႈႁဝ်း မွၵ်ႇၼႄႁဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ (တီႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးလွင်ႈတုၵ်ႉၶၸႂ်လႄႈ တီႈမွတ်ႇပႅတ်ႈဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ် မႃးလွင်ႈတုၵ်ႉၶၸႂ်ၼၼ်ႉ ပုတ်ႉထၶမ်းၸဝ်ႈသွၼ်ပၼ်ႁႂ်ႈႁဝ်းႁူႉမူတ်းယဝ်ႉ- ၸိူဝ်းႁဝ်း လူဝ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းၵွႆး) –

မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ)

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း