လၵ်းၸဵင်လိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတႆးၶႅင်လႅင်းၸွင်ႇႁဝ်းၶႅင်ႁႅင်းႁၵ်ႉသႃလႆႈ

တႃႇတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမၼ်ႈၵိုၼ်းယိုၼ်းယၢဝ်းလႆႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇဝႃႈၵူၼ်းၶိူဝ်းလႂ်ၶိူဝ်းၼိုင်ႈ တၵ်းမီးလွၼ်ႉၵႅၼ်ၽႃသႃ ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉ တၵ်းမီးပိုၼ်းမီးလၵ်းမီးၸဵင် ပဵၼ်ပၵ်းၼိုင်ႈပိူင်လဵဝ် ၵၼ်ၵွၼ်ႇၸင်ႇတေၸၢင်ႈပႃးဢဝ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁိူဝ်ႈႁိူင်းၵိုမ်းမၼ်ႈယၢဝ်းယိုၼ်းယူႇလႆႈၼၢၼ်းႁိုင်။

ႁူမ်ႈဝႃႈၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇဢၼ်မီးမႃးႁိုင် 4-5 ႁဵင်ပီသေတႃႉ လိုၼ်းလင် မႃးၼႆႉ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈဝႆႉဝဝ်ဝၢင် လွၼ်ႉၵႅၼ်ၽႃသႃ ၾိင်ႈငႄႈ လိၵ်ႈလႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁဝ်း ဢမ်ႇမီး လၵ်းၸဵင်ၼၵ်းၼႅၼ်ႈတၢႆတူဝ် ၸင်ႇၸူးငၢႆႈ မၵ်ႉငၢႆႈသေလူမ်လၢမ်ၵၼ်မႃး လူၺ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈတင်ႈၸႂ် ၵေႃႈႁင်းမၼ်း ထုၵ်ႇၾၢႆႇၼိုင်ႈၾၢႆႇလႂ်ယႃႉၵဝ်းၶဝ်ႈၸိမ် တဵၵ်းတဵင် ဢူမ်ဢိုၼ် ယွၼ်ႉႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈပဵၼ်ၶုၼ် မီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၽွင်းငမ်းမိူင်းမႃးလၢႆပၢၵ်ႇပီ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁင်းမၼ်း။

ပိူင်လူင်မၼ်း ၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႆႉ မၼ်းမႃးၸွမ်းလိၵ်ႈလၢႆး ၵၢၼ်တႅမ်ႈၵၢၼ်ဢၢၼ်ႇ ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇသဵင်ၼၼ်ႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ၵမ်ႈၼမ်တေတႅမ်ႈလၢႆးၼိုင်ႈ ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇသဵင်ၵမ်ႉပဵၼ်သဵင်ၼိုင်ႈ လၵ်းၸဵင်ၶဝ် မီးဝႆႉဝႃႈ တႅမ်ႈႁႂ်ႈထုၵ်ႇ ဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇသဵင်သမ်ႉႁႂ်ႈမႅၼ်ႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵွပ်ႈတူၼ်းသဵင်ၶဝ်မီးဢေႇ သဵင် (-င် -ၼ် -မ်) ၼၼ်ႉတေဢွၵ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၵူၺ်းၵႃႈတီႈပွင်ႇမၼ်း ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ တႆးႁဝ်းသမ်ႉ သဵင်ဢွၵ်ႇႁဝ်း ဢွၵ်ႇၽိတ်း ဢွၵ်ႇထုၵ်ႇၵေႃႈ ၵၢၼ်တႅမ်ႈႁဝ်းတေတႅမ်ႈၸွမ်းသဵင်ဢွၵ်ႇ တူဝ်ယၢင်ႇ “ပၺ်ၺႃ ႁိုဝ် ပၺ်ႇၺႃႇ” ႁဝ်းတေၵႂႃႇ တႅမ်ႈၸွမ်းသဵင်ဢွၵ်ႇမၢၼ်ႈ “ပိင်ႇၺႃႇ” (သဵင်ယၵ်း -ႇ)ၼၼ်ႉ သႂ်ႇဢမ်ႇသႂ်ႇၵေႃႈဝႆႉသေၵွၼ်ႇလႃႈ ၵွပ်ႈမၼ်းပဵၼ် ထွႆႈၵႂၢမ်း “ပႃလိ”) မၢၼ်ႈတေတႅမ်ႈ (ပညာ) ၵူၺ်းၵႃႈ သဵင်ဢွၵ်ႇၶဝ် (ပိင်ႇၺႃႇ) ထႆးတေတႅမ်ႈ (ปัญญา) “ပၺ်းၺႃး”။

ၵူၺ်းၵႃႈသူၼ်ႇဢၼ်ႁဝ်းတႅမ်ႈၵၼ်ၵမ်ႈၼမ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ (“ယူၵ်ႉ” ယူၵ်ႉယွင်ႈ ႁဝ်းသမ်ႉၵႂႃႇတႅမ်ႈ “ယုၵ်ႉ” ပေႃးလၢတ်ႈႁဝ်းႁမ်ႉဝႃႈ “ယူၵ်ႉ” ၊ “သူၼ်ႇ” ပုၼ်ႈသူၼ်ႇ ဝႅင်ႇသူၼ်ႇ သူၼ်ႇလႆႈ ႁဝ်းသမ်ႉၵႂႃႇတႅမ်ႈ “သုၼ်ႇ” သုၼ်ႇလႆႈ ၊ ပေႃး “သုၼ်ႇ” ၼႆပွင်ႇဝႃႈ “သုၼ်ႇမၢၼ်” မီးသုၼ်ႇ (ၵမ်ႊ “ၵမ်လီ” ၵၢမ်ႇလီ) မၢၼ်ႈတႄႉဝႃႈ “ကံကောင်း” ဢမ်ႇပႃး ဢႃ- ဢႃပွတ်း “-ၢ”။ ထႆးၵေႃႈဝႃႈ “ กรรม ” ၵမ်ႊ “ เวรกรรม” (“ဝဵရ်း” ပၼ်ႇမႃးထိုင်ၶွပ်ႈ-ပၼ်ႇမႃးတူၵ်းၶွပ်ႈထိုင်တူဝ် တၵ်းလႆႈမီးၼႃႈတီႈတေလႆႈႁပ်ႉၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸႃႉ ဢၼ်လႆႈႁဵတ်းမႃးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵမ်ႊ) ဢၼ်မၢၼ်ႈဝႃႈ (ဝုတ့် – ကံ) တႆးသမ်ႉၵႂႃႇဝႃႈၸွမ်း “ဝူတ်ႈၵၢမ်ႇ”။

လၢႆထွႆႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ယိူင်ႈမၢၼ်ႈလႄႈပိၼ်ႇသိုဝ်ႈတီႈမၢၼ်ႈၵမ်းသိုဝ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ “မၢႆမီႈ”(စည်းကမ်း)။ “မၢႆမီႈ ပၵ်းပိူင်” (ၵမ်ႈၼမ်တေၵႂႃႇလၢတ်ႈၸွမ်းၵၼ် “မၢႆမီႈၸီးၵၢၼ် – တႃႇဝုၼ်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်း – ၵွင်းၵၢင်ႇၵၢင်ႁၢဝ်”) တီႈတႄႉမၼ်း ပၵ်းပိူင် ၵၢင်ႁၢဝ် ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼႆလၢႆလၢႆၵူၺ်းၵေႃႈပေႃးပွင်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈၶေႃႈၼိုင်ႈ “မၢႆမီႈ” လႄႈ “ၵူတ်းမၢႆ” ဢမ်ႇၸႂ်ႈဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်” ၸိူင်ႉၼင်ႇ “ဥပဒေ” လႄႈ“စည်းကမ်း” ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်။ “နိုင်ငံတော်ဥပဒေ” (အခြေခံဥပဒေ) ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း ႁိုဝ် လၵ်းမိူင်း ၼႆၶႂ်ႈဝႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈဝႆႉသေၵွၼ်ႇလႃႈ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈတေၶႂ်ႈဝႃႈ ဢဝ်ၵႂၢမ်းထႆး မႃးၸႂ်ႉၼႆယူႇ။
(ပေႃးတေၸီႉၸႅင်ႈလွင်ႈၼႆႉတီႈၼႆႉၵေႃႈႁူႉတၵ်းတေယၢဝ်း- ယွၼ်းဝႆႉပဵၼ်တိုဝ်းတၢင်း ဝၼ်းၼႃႈ လီၵႂႃႇ) လိူဝ်ၼႆႉမီးထႅင်ႈတင်းၼမ်။

ထွႆႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူင်လူင်မၼ်းပဵၼ်တူဝ်လိၵ်ႈ ဢၼ်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇ ဝူင်ႇဝွၵ်ႇတမ်းမၵ်း ၸၵ်းၼႄတီႈပွင်ႇ ၵႂၢမ်းမၢႆ ဢၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းတၢႆတူဝ်လႄႈၶဝ်ႈၸႂ်ပွင်ႇၸႂ်ငၢႆႈ ဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းလၢတ်ႈသိုဝ်ႇသၢၼ်တေႃႇၵၼ်ၵူႈဝၼ်းၼႆႉ လွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵူၼ်းတႆးၼႂ်းမိူင်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ပွတ်းဢွၵ်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း ထွႆႈၵႂၢမ်းမိူၼ်ၵၼ်ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် သဵင်ဢွၵ်ႇလႄႈလမ်ႇသဵင်ႁဝ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ ထွႆႈၵႂၢမ်းမၢင်ၶေႃႈၵေႃႈပိူင်ႈၵၼ် ဢိင်လူၺ်ႈတိုဝ်းတၢင်း ငဝ်းလၢႆး သေဢုပ်ႇၵၼ်ၵေႃႈ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်တီႈ တေပဵၼ်ထွႆႈၵႂၢမ်းတႆးလူင် မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်တီႈၵေႃႈ ၸႂ်ႉထွႆႈၵႂၢမ်း ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၽႂ်မၼ်းသေဢုပ်ႇၵၼ် ဢၼ်ၸႂ်ႉၼမ်ဢိတ်းၼိုင်ႈတေပဵၼ်ထွႆႈၵႂၢမ်းတႆးလူင် မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ်ၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းတွင်ႈတဵဝ်းဢႅဝ်ႇမိူင်း ၵူၼ်းၵႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ တေၵႆႉၵႆႉလႆႈယိၼ်းထွႆႈၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလၢႆပိုၼ်ႉတီႈ ၶဝ်ႈႁူၽၢၼ်ႇႁူ မႃးလႄႈ တေပွင်ႇၸႂ်ၶဝ်ႈၸႂ်ယူႇ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတႆးႁဝ်း ဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႂ်းလုမ်းၼႂ်းၸႆးပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် လႄႈဢမ်ႇမီးပၵ်းမီးပိူင်တၢႆတူဝ်မၵ်းမၼ်ႈတမ်းဝႆႉမႃး။ ႁူမ်ႈဝႃႈမိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းပဵၼ် တၢင်းၵၢၼ်ၼႆသေတႃႉ တႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈၸူၺ်ႉဢၢၼ်ႇပွင်ႇၵႂႃႇႁင်းၽႂ်မၼ်း။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ လိၵ်ႈတႆး မိူဝ်ႈပၢၼ်မိုၼ်ႉသိုၼ်းၵွၼ်ႇ ဢမ်ႇမီးၸမ်ႈၼႃႈ ၸမ်ႈတႂ်ႈ ယၵ်း ယၵ်းၸမ်ႈသေ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးၸမ်ႈၼႃႈ ၸမ်ႈတႂ်ႈ သိုပ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈမီးမႃးယၵ်း ယၵ်းၸမ်ႈ တေႃႇထိုင်ပၢၼ်လိုၼ်းလင်ၼႆႉ ပႃးမႃးယၵ်းၶိုၼ်ႈ။

ပၢၼ်ၶုၼ်လူင်ပၢႆးပၺ်ၺႃလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇပပ်ႉဝႅပ်ႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်သေၽိမ်းဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးထိုင်ၸၼ်ႉႁႃႈ တႃႇဢဝ်သွၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၢင်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လိၵ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉ၊ ပဵၼ်လိၵ်ႈၸုမ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၼႆသေၸီႉသင်ႇယုတ်းပႅတ်ႈ။

ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလၵ်းၸဵင် လွၼ်ႉၵႅၼ်ၽႃသႃ လိၵ်ႈလႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁဝ်း ၶၢတ်ႇလၵ်းၶၢတ်ႇပိူင် ၶၢတ်ႇလၵ်းၸဵင်ဢမ်ႇတၢႆတူဝ်မၼ်ႈၵိုမ်းလႄႈၽႂ်ဝၵ်ႉတၢဝ်းလႆႈသင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်လၢႆးလႂ် ဢမ်ႇၼၼ် ဝူၼ်ႉလႆႈဝႃႈ ထုၵ်ႇလီပဵၼ်ၼၼ်ပဵၼ်ၼႆယဝ်ႉ တႅမ်ႈဢွၵ်ႇသိုဝ်ႇသၢၼ်ၵၼ်မႃးလူၺ်းတၢင်းၶဝ်ႈၸႂ်ပွင်ႇၸႂ်ၽႂ်မၼ်းသေ လၢမ်း ၶၢတ်ႇၸူၺ်ႉဢဝ် ၶဝ်ႈၸႂ်ပွင်ႇၸႂ်ၽႂ်မၼ်းမႃးၵူၺ်းတေႃႇႁၢၼ်ႉဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၽိတ်းထုၵ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်ဢမ်ႇမီးၽႂ် တႅပ်းတတ်းပၼ်လႆႈလႄႈဢမ်ႇမီးၽႂ်ဝႃႈၽိတ်းဝႃႈထုၵ်ႇလႆႈ ၽႂ်ၵေႃႈဝႃႈထုၵ်ႇႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း။

ပိူင်လူင်မၼ်း ယွၼ်ႉၵွပ်ႈႁဝ်းၵုမ်ႉမိုင်ႉဝူၼ်ႉလွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းၵူၺ်းလႄႈလိုမ်းသႂ်ႇၸႂ်ၵၢၼ်ယုၵ်ႉမုၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၽႃသႃၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉလႄႈႁိုဝ်။

လိၵ်ႈဢမ်ႇမီးလၵ်းၸဵင်
တေထဵင်ၵၼ်ၵႂႃႇယၢဝ်း
သိပ်းသၢဝ်းပီမိူဝ်းၼႃႈ
ယႃႇဝႃႈတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ
မႂ်ႇသႂ်ႁိူဝ်ႈႁိူင်းလႆႈ
တေၼႆႈၸိူမ်ႈသုတ်းႁၢႆ
ဝၼ်းမူၺ်ႉတၢႆဢမ်ႇႁိုင်
တၵ်းတေထိုင်တူဝ်တႆး
ပေႃးဢမ်ႇၼႅတ်ႈဝႆးၶိုင်
ၸိုင်ဝႃႈတႆးၶိူဝ်းလူင်

ၸၢႆးသႅင်ယ ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး  ၵဵင်းမႆႇ

ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 010 October, 2018