ဢိင်ၼိူဝ်ၶေႃႈၽိတ်ႈဝွၵ်ႇတုၵ်းယွၼ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈ တႃႇပၢင်ပွႆးယွင်ႈၵုင်ႇယေႃးမုၼ် ၸဝ်ႈၶူးသီႇရိထမ်ႇမ ဝတ်ႉဝေႇလုဝၼ်ႇ ဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉသေ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈၼႆႉ ၶႃႈႁဝ်းယွၼ်းတႅမ်ႈၶႆႈၼႄ လွင်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်လႄႈ ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉ ၶႂႃႉတီႈမိူင်းဢင်းၵိတ်း ၸွမ်းၼင်ႇၶႃႈႁဝ်းလႆႈမီးတူဝ်ထူပ်းႁူပ်ႉႁၼ် လွင်ႈဝႃႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းပဵၼ်တႃႇၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉၼႆၼၼ်ႉ ၽွင်ႈၶႃႈ။ မုင်ႈမွင်းဝႃႈ ၽိုၼ်လိၵ်ႈၼႆႉ တေပွၼ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉပၼ်ၽူႈၼမ်းၾၢႆႇပူၵ်းပွင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်း ဢိၵ်ႇၶူးသွၼ်ၶဝ်လႄႈ ၽူႈ မီးၼမ်ႉၸႂ်ၶႂ်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁဝ်းၶဝ်ယူႇၼႆယဝ်ႉ။
ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတႄႉ ၶႃႈႁဝ်းယွၼ်းလႆႈဝႆႈသႃယွင်ႈယေႃးၼမ်ႉၸႂ်လႄႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉၸဝ်ႈၶူးသီႇရိထမ်ႇမ ၸဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈ ဢွၼ်တူင်ႉတိုၼ်ႇပူၵ်းပွင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်း တႃႇၼုမ်ႇႁၢႆးၸၢႆးယိင်းႁုၼ်ႈမႂ်ႇ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁဝ်းၶႃႈလႆႈ ႁူႉႁၼ်ၵၼ်ယူႇ လွင်ႈဝႃႈၸဝ်ႈ ၶူးသီႇရိထမ်ႇမ ပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇတင်ႈႁူင်းႁဵၼ်းထမ်ႇမ၊ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းမွၵ်ႈႁႃႈပီပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈလွင်ႈတူင်ႉ ၼိုင်ၽၢႆႇၵၢၼ်ႁဵၼ်း ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးၵေႃႈ ၶိုပ်ႈၼႃႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃး လမ်းၸွမ်းပိူင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်မီး သုၼ်ႇလႆႈ ၽိုၵ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းၶိူင်ႈမိုဝ်းတႃႇၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇၶွမ်ႇပိဝ်ႇတိူဝ်ႇ ၾူၼ်းၸပ်းတူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်း ၸွႆႈထႅမ်ႁႂ်ႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်း ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆး ၶိုတ်းၸၼ်ႉၸွမ်ပၢၼ်မႃးၼမ်တႄႉတႄႉ။
ပၢင်ပွႆးယွင်ႈၵုင်ႇယေႃးမုၼ်ၸဝ်ႈၶူးသီႇရိထမ်ႇမၼႆႉ ပဵၼ်လၵ်းမၢႆၶိုၵ်ႉၶမ်ႇလႄႈ ႁၢင်ႈၾၢင်ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်ႁဵၼ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း တႆး ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉသေ ပဵၼ်တီႈႁဝ်းႁႃးဢဝ်ဢဵၼ်ဢဝ်ႁႅင်း တႃႇသိုပ်ႇၶိုပ်ႈၼႃႈၽႄႈတိူၼ်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ၵႅၼ်ႇၶႅင်မၼ်ႈၵိုမ်းၼႆ ယဝ်ႉ။ ယူႇတီႈလၵ်းမၢႆၼႆႉသေ ၼင်ႇႁိုဝ် တေၶိုပ်ႈၼႃႈၽႄႈတိူၼ်း ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၶွၼ်ႈႁႅင်း ၵူႈၾၢႆႇ တေလႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၶူင်ဢွၵ်ႇၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၼမ်ၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။
တႃႇတေၽုၵ်ႇသွမ်ႈၶူင်ဢွၵ်ႇ ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇႁဝ်းလႆႈၼမ်ၼမ်ၼၼ်ႉ ႁဝ်းႁႃးတေလႆႈၵေႃႇတင်ႈပူၵ်းပွင်ႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၶိုတ်းပၢၼ်ၼမ်ၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။ တႃႇတေပဵၼ်မႃးႁူင်းႁဵၼ်းၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ ဢၼ်လမ်ႇ လွင်ႈ တီႈသုတ်းတႄႉ တေလႆႈမီးလွၵ်းၶွပ်ႇပိူင်ၵၢၼ် ဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉတႃႇၵၢၼ်သွၼ် တႃႇၵၢၼ်ႁဵၼ်းလႄႈ တႃႇၵူၼ်းႁဵတ်း ၵၢၼ်ၵမ်ႉထႅမ်ႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်းတႄႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်သေ တီႈမိူင်းဢင်း ၵိတ်းၼႆႉ ၶဝ်မီးဝႆႉလွၵ်းၶွပ်ႇပိူင်ၵၢၼ်သွင်ဢၼ်၊ ဢၼ်ၼိုင်ႈပဵၼ်လွၵ်းၶွပ်ႇပိူင်ၵၢၼ်သွၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း (Teaching Excellence Framework-TEF) တႃႇပႃႈတႂ်ႈၸၼ်ႉၶူးသေ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ပဵၼ်လွၵ်းၶွပ်ႇပိူင်ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉ ၶႂႃႉၶိုၵ်ႉ တွၼ်း (Research Excellence Framework – REF) တႃႇဝၢႆးလင်ၸၼ်ႉၶူးၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လွင်ႈဝႃႈၸၼ်ႉၸွမ်ၼိုင်ႈ ဢၼ် ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၵႃႈႁိုဝ်ၼႆၼၼ်ႉ မုၵ်ႉၸုမ်းၾၢႆႇပူၵ်းပွင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၶဝ် ဢဝ်လွၵ်းၶွပ်ႇပိူင်ၵၢၼ်သွၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လၵ်း မၼ်းသေ တႅပ်းတတ်းပၼ်ထၢၼ်ႈၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။
ၼႂ်းၵႃႈလွၵ်းၶွပ်ႇပိူင်ၵၢၼ်တင်းသွင်ဢၼ်ၼႆႉ ဢၼ်ၶဝ်ဝႆႉၵႃႈၶၼ် ဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇၼႃႇဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆးၽႅၼ် ၵၢၼ်တႃႇ ယုၵ်ႉယွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း။ လွင်ႈမီးလၢႆၸိူဝ်ႉလၢႆသႅၼ်းလႄႈ လွင်ႈမီးသုၼ်ႇႁူမ်ႈ (Strategy for Equality, Diversity and Inclusion) ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်းသမ်ႉ ပေႃးၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၼႆႉ တေလႆႈ မီးပၵ်းပိူင်ဝႃႈ ၽူႈၸၢႆးၽူႈယိင်းမီးၵႃႈၶၼ်ပဵင်းၵၼ် မီးသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ပဵင်းၵၼ်ၼႆသေ၊ မိူၼ်ၼင်ႇတႃႇ တေႁပ်ႉလုၵ်ႈ ႁဵၼ်းမႂ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈမီးပၵ်းပိူင်ဝႃႈ ႁႂ်ႈၶတ်းၸႂ်ႁပ်ႉၸၢႆးယိင်းၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် သင်တေႁပ်ႉလုၵ်ႈႁဵၼ်းမွၵ်ႈပၢၵ်ႇၵေႃႉၸိုင် ႁႂ်ႈယိူင်းဢၢၼ်းႁပ်ႉလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၢႆးမွၵ်ႈႁိမ်းႁႃႈသိပ်းၵေႃႉလႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းယိင်းမွၵ်ႈႁိမ်းႁႃႈသိပ်းၵေႃႉၼႆႉယဝ်ႉ။
ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်လွၵ်းၽႅၼ်ၵၢၼ်တႃႇယုၵ်ႉယွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း။ လွင်ႈမီးလၢႆၸိူဝ်ႉလၢႆသႅၼ်းလႄႈ လွင်ႈမီးသုၼ်ႇႁူမ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ တေၶႅမ်ႉလႅပ်ႈသေ ပဵၼ်ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈမီးပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ တႃႇၶူး သွၼ်ၶဝ်လႄႈ ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၶဝ်တင်းမူတ်း ၸွမ်းၼင်ႇၼႃႈၵၢၼ်ၽႂ်မၼ်း ႁႂ်ႈႁူႉတၼ်းၸွမ်းလွၵ်းလၢႆးၽႅၼ် ၵၢၼ် ႁႂ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းတၢင်းႁူႉမႂ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် လၢႆးၸႂ်ႉၶိူင်ႈမိုဝ်း ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးမႂ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
တီႈၼႆႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈမီးလၢႆၸိူဝ်ႉလၢႆသႅၼ်းလႄႈ လွင်ႈမီးသုၼ်ႇႁူမ်ႈၼႂ်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းသေ ၶႃႈႁဝ်းယွၼ်းလႆႈၶႆႈၼႄလွင်ႈ တူဝ်ထူပ်းဢိတ်းဢွၼ်ႇၼိုင်ႈ။ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 6/3/2109 ၼၼ်ႉ ၶႃႈႁဝ်းလႆႈၵႂႃႇ ၶိုၼ်ႈပၢင်ၽိုၵ်း ၽွၼ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈ တႃႇတေ မေႃႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်း ဢမ်ႇၼၼ် မေႃၸွႆႈထႅမ်ပၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵေႃႉဢၼ်သၢႆတႃလူႉ(တႃမွတ်ႇ တႃၽၢင်း) ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆ ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸမ်တေႁွတ်ႈတီႈပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉၼၼ်ႉ မီးၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၶဝ် ပႂ်ႉႁပ်ႉတွၼ်ႈသေ ၵူႈၵေႃႉလႆႈဢဝ်ၽႅၼ်ႇပိၵ်ႉ တႃ (ႁဵတ်းမိူၼ်ၵူၼ်းတႃမွတ်ႇ)သေ မီးၵူၼ်းၸွႆႈၸုင်မိုဝ်း ၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းႁွင်ႈၽိုၵ်းၽွၼ်ႉၼၼ်ႉသေ ထွမ်ႇတူၺ်းသဵင်ၶူးသွၼ် လႄႈ ၵူၼ်းဢုပ်ႇၵၼ်ၼႂ်းႁွင်ႈၼၼ်ႉ၊ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈတူဝ်ထူပ်းတူၺ်းဝႃႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းသၢႆတႃလူႉၶဝ် ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ လႆႈ တေႃႇသူႈတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉၼႆႉ ၽူႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈၶဝ်လႆႈႁဵၼ်းႁူႉလွင်ႈဝႃႈ တေလႆႈမေႃ ၼပ်ႉယမ်ၵူၼ်းတႃမွတ်ႇၶဝ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵိုင်ႇလီဝႄႈ ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီၸႂ်ႉတေႃႇ ၵူၼ်းတႃႇမွတ်ႇလႄႈ လႆႈႁဵၼ်း ႁူႉလွင်ႈၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း တႃႇၽူႈဢွၼ်ႇဢႄ ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းၽိသဵတ်ႇ(ႁႅင်းတူဝ်ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈလီ – Disabled) ဢိၵ်ႇၸဵမ် လွင်ႈၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းပၢၼ်မႂ်ႇ တႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းသၢႆတႃလူႉ (Inclusion Technology) ၸိူဝ်းၼႆႉလႂ်ယဝ်ႉ။
ၶေႃႈလၢၵ်ႇလၢႆးလီမၢႆထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ၼႂ်းပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉၼႆႉတႄႉ မီးလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉပႃႇရၵူႇ (PhD) ၶိုၵ်ႉတွၼ်းၵေႃႉ ၼိုင်ႈ မႃးၶႆႈၼႄ လွင်ႈတူဝ်ထူပ်းမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈႁူႉဝႃႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်း PhD ၵေႃႉၼႆႉ သၢႆတႃမၼ်းၸၢႆးလူႉ (တႃမွတ်ႇ) ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈဢႃယုမၼ်းၸၢႆးလႆႈသီႇၶူပ်ႇပၢႆၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် မၼ်းၸၢႆးလႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၶိုၵ်ႉတွၼ်းလႄႈ ၸႂ်ႉၶိူင်ႈ မိုဝ်းၽိသဵတ်ႇတႃႇၵူၼ်းသၢႆတႃလူႉသေ လႆႈၶတ်းၸႂ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈ လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ ၸၼ်ႉၸွမ်မႃးလၢႆလၢႆတီႈသေ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ႁဵၼ်းထိုင်ပီလိုၼ်းသုတ်း တႃႇၸၼ်ႉ PhD တီႈဝိထယႃးလႆး SOAS ၸၼ်ႉၸွမ်လၼ်ႇတၼ်ႇၼႆႉယဝ်ႉ။ ၼႆႉ ပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈလွင်ႈဝႃႈတီႈမိူင်းဢင်းၵိတ်းၼႆႉ မီးၵူၼ်းၽိသဵတ်ႇ (တုၵ်ႉၶိတ) တင်းၼမ် ၵမ်ႈၽွင်ႈသၢႆတႃလူႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇပႆလႆႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈဢႃႉ( ဢမ်ႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်းလႆႈ) ၵမ်ႈၽွင်ႈႁူၼူၵ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈလႄႈ လႆႈ ႁဵတ်းၵၢၼ် မိူၼ်ပိူၼ်ႈ၊ ၸဵမ်လွင်ႈၵႂႃႇလွင်ႈပႆ လွင်ႈယူႇလွင်ႈသဝ်းၵူႈပိူင်ပိူင် တႄႇဢဝ်ႁွင်ႈၼမ်ႉထၢင်ၽၢႆႈလႄႈ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း တႃႇၵူၼ်း ၽိသဵတ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵူႈႁူင်းႁဵၼ်း ၵူႈၸၼ်ႉၸွမ် တိုၼ်းတေလႆႈမီး၊ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၶဝ်ၵေႃႈ တေ လႆႈႁဵၼ်းႁူႉ တေလႆႈမီးၽူႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽိသဵတ်ႇ တႃႇၵူၼ်းၽိသဵတ်ႇၶဝ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈမီးပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉပၼ်ၵူၼ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် ၶဝ်ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈသင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းဢင်းၵိတ်းၶဝ် ဝႆႉၵႃႈၶၼ်ၵူၼ်းၽိသဵတ်ႇၶဝ်လႃႇပေႃးၼႆၸိုင် ၵူၼ်းၽိသဵတ်ႇၶဝ်ၵမ်ႈၼမ်ၼႆႉ ႁႅင်းတူဝ်ၶဝ်ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈသေတႃႉ ႁႅင်းၸႂ်လႄႈ ႁႅင်းဢွၵ်းဢေႃၶဝ် တဵမ်ထူၼ်ႈယူႇ၊ ၵူၼ်းၽိသဵတ်ႇၵမ်ႈၽွင်ႈတႄႉ ယင်း ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလိူဝ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်။ ၼႂ်းတႆးႁဝ်းတႄႉ မီးၸဝ်ႈသြႃႇမိူင်းၸၢင် ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ် ႁူႉၵၼ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈသြႃႇတႃ သႅင်၊ တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈဢမ်ႇမီးယဝ်ႉသေတႃႉသဵင်တြႃးမၼ်းၸဝ်ႈ လင်လိုဝ်းၵိုတ်းဝႆႉၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးႁဝ်း ၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ်။ ၼႂ်းမိူင်းဢင်းၵိတ်းတႄႉ ၵူၼ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၽိသဵတ်ႇၸိူင်ႉၼႆ မီးတင်းၼမ်၊ ၼႂ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႉၼိုင်ႈတႄႉ ၸိုဝ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ပႃႇမွၵ်ႇၶ ၸတိပ်ႉၾႅၼ်း ႁွၵ်ႉၵိင်ႇ (Professor Stephen Hawking) ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၽၢႆႇပၢႆးသၢႆႊ၊ ၸိုဝ်ႈသဵင်မၼ်း လိုဝ်းလင်ဝႆႉတူဝ်ႈလူၵ်ႈ။ ႁႅင်းတူဝ်မၼ်းဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ၊ လႆႈၸႂ်ႉတင်ႇၼင်ႈၼိူဝ်မၢၵ်ႇလေႃႉတႃႇသေႇ၊ တႃႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်း ၵေႃႈ သူပ်းဢမ်ႇတူင်ႉလႆႈလႄႈ လႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈၽိသဵတ်ႇၸွႆႈဢဝ်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၽိသဵတ်ႇ ဢင်းၵိတ်းထႅင်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၻေးဝိတ်ႉပလင်ႉၶႅတ်ႉ(David Blunkett)၊ တႃမၼ်းမွတ်ႇ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵိူတ်ႇမႃးသေတႃႉ ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ် ထိုင်လႆႈပဵၼ်ၽူႈတႅၼ်းၽွင်းၼႂ်းပႃႇလီႇမၢၼ်ႇ ပဵၼ်သၢမ်ပွၵ်ႈ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇတႄႉတႄႉယူႇ။
ၵွပ်ႈၼၼ် ၶေႃႈၶႆႈသင်ႇထိုင်ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ် တီႈၼႆႈတႄႉဝႃႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈတႄႉတႄႉ၊ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉ၊ ၵူၼ်းႁူၼူၵ်ႇတႃႇမွတ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈမီးသုၼ်ႇလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈ၊ ၵူၼ်းၽိသဵတ်ႇၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ တူဝ်ၶဝ်ဢမ်ႇၶႅင် ႁႅင်းသေတႃႉ ႁႅင်းၸႂ်ၶဝ်မီးတဵမ်ထူၼ်ႈ၊ ဢွၵ်းဢေႃၶဝ်ၵေႃႈလီတႄႉတႄႉ။ ၵူၺ်းၼႃႇ ပေႃးမႃးဝူၼ်ႉတူၺ်း ၶိုၼ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆ ယႃႇဝႃႈၵူၼ်းႁူၼူၵ်ႇတႃမွတ်ႇလႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈႁဝ်းတင်းၼမ် မီးႁူလီတႃလီယူႇၵေႃႈ ယင်းဢမ်ႇမီး တိုဝ်ႉတၢင်း ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈတေႃႉတႄႉ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ။ ၸင်ႇဝႃႈ ပေႃးၵၢၼ်ႁဵၼ်းတူၵ်းတႅမ်ႇၼႆ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈၵွတ်းၽၢၼ် ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႆႈ။ ထိုင်ပၢၼ်ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈၶိုတ်းၸႂ်မိူၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵေႃႈ ၵွပ်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်း တႅမ်ႇ ယေႃႈလႄႈ ၵမ်ႈၼမ်ဢမ်ႇမေႃၸႂ်ႉတိုဝ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်တႃႇမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်။
ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းႁႃႈႁူၵ်းပီပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ လႆႈႁၼ် လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၼမ်ဝႆႉယူႇ။ တေလႆႈဝႃႈ ၾၢႆႇၵၢၼ်ႁဵၼ်း ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးႁဝ်း တိုၵ်ႉတႄႇပႆၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းပၢၼ်မႂ်ႇဝႆႉယူႇသေ လႆႈႁၼ်ၽူႈၼမ်းလၢႆၾၢႆႇလၢႆၸုမ်း ဢွၼ်ၵၼ်ၵေႃႇ တင်ႈႁူင်းႁဵၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇ မီးမႃးထိုင်ၸၼ်ႉသုင်ၸၼ်ႉၸွမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်တီႈႁဝ်းႁႃးမီးႁႅင်းၸႂ်ဝႃႈသဵၼ်ႈတၢင်းတႃႇၶၢဝ်းတၢင်း မိူဝ်းၼႃႈ တေပိုတ်ႇပၢင်ႇၵႂၢင်ႈၶႂၢင်၊ ၼုမ်ႇႁၢႆးၸၢႆးယိင်းပၢၼ်မႂ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ တေမီးတိုဝ်ႉတၢင်းၼမ် ၸဵမ်တႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်သင်ၼႆၵေႃႈ တေၸၢင်ႈပၵ်းၸႂ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းႁဵတ်းသၢင်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်ယိူင်းဢၢၼ်းၶႂ်ႈႁဵတ်းၶႂ်ႈပဵၼ်။ တေလႆႈဝႃႈ ၽူႈၼမ်းၾၢႆႇၵၢၼ် ႁဵၼ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးႁဝ်း မီးၼမ်တိူဝ်းမႃး။ ၽူႈၸွႆႈတူင်ႉၼိုင်ၵမ်ႉထႅမ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵေႃႈ ၼမ်တိူဝ်း မႃးၼႆယူႇ။
လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်လႄႈ လွင်ႈၽူႈၼမ်းၾၢႆႇၵၢၼ်ႁဵၼ်းၶဝ် ဢွၼ်ၵေႃႇတင်ႈပူၵ်းပွင်ပိုတ်ႇတၢင်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၢၼ် မႂ်ႇ ၼႂ်းၶၢဝ်း တၢင်းႁႃႈႁူၵ်းပီမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းတႃႇသိုပ်ႇပူၵ်းပွင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းလႄႈ ႁူင်း ႁဵၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇႁႂ်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ယဝ်ႉ။ တီႈဢၼ်ပႆႇမီးႁူင်းႁဵၼ်း တႃႇၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇၵေႃႈ လီဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ် ၸွႆႈၵၼ် ဝူၼ်ႉႁႃလွၵ်းလၢႆးလႄႈ ယွၼ်းတၢင်းၶႆႈၸႂ် တီႈၽူႈၼမ်းၸိူဝ်းမီးတၢင်းႁူႉဢိၵ်ႇတူဝ်ထူပ်းၼမ်၊ ၼင်ႇႁိုဝ် တေမီးႁူင်းႁဵၼ်း တႃႇၵၢၼ်ႇႁဵၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းမီးၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ၊ ဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉပူၵ်းပွင် ႁႂ်ႈမီးႁူင်းႁဵၼ်းတႃႇၸွမ်း သဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းမီးၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ၊ ဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉပူၵ်းပွင် ႁႂ်ႈမီးႁူင်းႁဵၼ်း တႃႇၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၶတ်းၸႂ်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ပူၵ်းပွင် ႁႂ်ႈမီးႁူင်းႁဵၼ်းတႃႇၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇဝႆးဝႆး။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းၵေႃႈ တေလႆႈတႆႇၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇၶၼ်ၶၼ်ဝႆးဝႆး၊ ပေႃးပဵၼ်ၼၼ်ၸိုင် ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ႁႃႈပီ တေႃႇသိပ်းပီတၢင်းၼႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေလႆႈႁၼ် ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇလႄႈ ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၼႂ်းၵႄႈၼုမ်ႇႁၢႆးၸၢႆးယိင်းႁဝ်း မီးမႃးထႅင်ႈတင်းၼမ်ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶေႃႈမုင်ႈမွင်း ဢၼ်
ႁဝ်းႁႃး ၸၢင်ႈဝင်းၽႅၼ် ႁဵတ်းသၢင်ႈႁၼ်ၼမ်ႉႁၼ်တူဝ်တႂ်ႈတႃ ႁဝ်းယူႇဢမ်ႇႁၢင်ႉ။ ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းသုင်သုတ်း ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းပဵၼ်တႃႇၵူၼ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ပေႃးဢွၼ်ၵၼ်သႂ်ႇၸႂ်သေ ဝူၼ်ႉၶူၼ်ႉၶပ်းၶိုင် ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇၸိုင် တိုၼ်းၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးယူႇဢမ်ႇႁၢင်ႉ။
“လွင်ႈပွင်ႇၸႂ်ၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈလိူဝ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ”
လိုၼ်းသုတ်းတႄႉ ၶႂ်ႈဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈၾၢၵ်ႇတွၼ်ႈထိုင် ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ်လႄႈ ၽူႈတူင်ႉၼိုင်တႃႇ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းၶဝ်ဝႃႈ “လွင်ႈပွင်ႇၸႂ်ၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈလိူဝ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ” ၼႆသေ ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ႁႅင်း ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၼမ်ၼမ်။
ပူၼ်ႉမႃး ၶၢဝ်းတၢင်းႁႃႈႁူၵ်းသိပ်းပီယဝ်ႉ ၽူႈၼမ်းလႄႈ ၽူႈတူင်ႉၼိုင်တင်းၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်တူၵ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းလွင်ႈ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈမႃးလၢႆသိုပ်ႇလၢႆၸူဝ်ႈ။ တႄႇဢဝ်ၼႆႉၵႂႃႇၼႃႈ ႁဝ်းႁႃးထုၵ်ႇလီတူၵ်ႇ လၢတ်ႈလွင်ႈပွင်ႇၸႂ်ၼမ်ၼမ်။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေ မီးလွင်ႈပွင်ႇၸႂ် ၶိုၵ်ႉတွၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈပူၵ်းပွင်ပၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ႁဵၼ်း၊ ယုၵ်ႉၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်း တႃႇတင်းၸိူဝ်ႉ တင်းၶိူဝ်းႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၶႂၢင်၊ ပေႃးၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ တၢင်းႁူႉၶိုၼ်ႈယႂ်ႇတင်း ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸိုင် သဵၼ်ႈတၢင်းတႃႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵတ်း ယဵၼ်ၵေႃႈ တေၸၢင်ႈပိုတ်ႇပၢင်ႇပွင်ႇၵႂႃႇၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းယူႇဢမ်ႇႁၢင်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင် တႃႇသိုပ်ႇလူ
– Fine-Davis, M. & Faas, D. (2014). “Equality and Diversity in the Classroom: A Comparison of Students’ and Teachers’ Attitudes in Six European Countries.” Social Indicators Research, 119(3), pp. 1319- 1334. Online: https://www.jstor.org/stable/24721488 [accessed 06/04/2019].
– REF (2019). About the Research Excellence Framework. Online: http://ref.ac.uk/about/ [06/04/2019].
– SOAS (2019). “Working with Students with Sight Loss”, a workshop organized by the Department for Staff Development, SOAS University of London, 6th March 2019. Announcement on SOAS website: https://www.soas.ac.uk/staffdevelopment/coursecalendar/courses/06 mar2019-working-with-students-with-sight-loss.html [06/04/2019].
– Stephen Hawking, 1942-2018: Cosmologist, space traveller and hero. http://www.hawking.org.uk [13/04/2019].
– Times Higher Education – THE (2018). What is the TEF? Results of the teaching excellence framework 2018. Online: https://www.timeshighereducation.com/student/news/what-tefresults-teaching-excellence-framework [06/04/2019]
ၶိူဝ်းယိုၼ်း (ၸၼ်ႉၸွမ်လၼ်ႇတၼ်ႇ)
