လိူၼ်မေႊ 21 ဝၼ်း 1958 ၶၢဝ်းၵၢင်ၼႂ်ယၢမ်း 7 မူင်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼွႆႉ (သေႃးၼၼ်ႇတ ႁိုဝ် ဝၢႆးမႃးဢွၵ်ႇသဵင် ပိူင်ႈၵႂႃႇၸွမ်းထုင်းတႆးသေ ပဵၼ်ၵႂႃႇသေႃးယၼ်ႇတ) ဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်းၸိူဝ်းလုၵ်ႈၼွင်ႉ ႁူမ်ႈၵူၼ်း 31 ၵေႃႉ၊ ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵိၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃႇ ၵေႃႇတင်ႈ တပ်ႉၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် တီႈၼႂ်းထိူၼ်ႇတီႈၼိုင်ႈ တီႈသူပ်းႁူၺ်ႈသမၢၼ်း (သူပ်းၼမ်ႉၵျွတ်ႈ၊ ၾင်ႇၾၢႆႇ ဢွၵ်ႇၶူင်း) ႁိမ်းမိူင်းၵျွတ်ႈ မိူဝ်ႈလဵဝ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းသၢတ်ႇ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇ။ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ၸဝ်ႈၼွႆႉ လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ- ပုၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေမီးတီႈမၼ်ႈၵႅၼ်ႇ ယုမ်ႇယမ်ၵၼ်-ၼႆယဝ်ႉ။
တီႈပၢင်ၵိၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃႇ ႁိုဝ် တီႈပၢင်ၵိၼ်ၵႅၼ်ႇၵၼ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းႁေႃၸဝ်ႈမိူင်း၊ တင်ႈၽိူၼ်ၶူးသေ ၸတ်းဝႆႉတုင်း ၸိုင်ႈတႆး၊ တုင်းၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ၊ တုင်းၸဝ်ႈငိူၵ်ႈၵၢင်းလၢႆး၊ တုင်းၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ တင်း တုင်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်။
ၵူၼ်းသိုၵ်းၵူႈၵေႃႉၶဝ်ႈထႅဝ်သေ ဢဝ်မႆမတ်ႉႁူဝ်မႄႈမိုဝ်းယဝ်ႉ ဢဝ်ၶဵမ်တႅင်းႁႂ်ႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇသေ ယွတ်ႇသႂ်ႇ ၼႂ်းဢၢင်ႇဢၼ် သႂ်ႇ ၼမ်ႉဝႆႉ။ ပေႃးယဝ်ႉလႆႈတိူင်ႇၵၢဝ်ႇတေႃႇၼႃႈၸဝ်ႈမိူင်းဝႃႈ- “သင်ၽႂ်ႁၵ်းလင်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸိုင် ႁႂ်ႈမၢၵ်ႇ ၵွင်ႈၵႅတ်းၶေႃး၊ ႁႂ်ႈၶေႃးမၼ်းၶၢတ်ႇမိူၼ်ၼႆ”-ၼႆသေ တႅပ်းၶေႃးၵႆႇၶၢတ်ႇၵမ်းလဵဝ်။ ပေႃးယဝ်ႉဢဝ်လိူတ်ႈၵႆႇၼၼ်ႉ ၵႂႃႇယွတ်ႇသႂ်ႇၼႂ်း ဢၢင်ႇၼမ်ႉလိူတ်ႈၵူၼ်း။
လၢႆးၵိၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃႇၼၼ်ႉ- ဢဝ်လႅဝ်းသွင်မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇၵွင်ႈသွင်လဝ်း ယူႇသွင်ၾၢႆႇယိပ်းမုင်းၶႂႆႇၶႃပႄ ၵၼ်ဝႆႉသေ ၵူၼ်းသိုၵ်းၵူႈ ၵေႃႉ လႆႈမူၼ်ႉၵႂႃႇတႂ်ႈလႅဝ်းလႄႈၵွင်ႈ၊ လႆႈယၢင်ႈၵႂႃႇမိူၼ်သိူဝ်ဝၢႆႇ-ၵႂႃႇၼင်ႈတဝ်ႉ ႁူဝ်ၶဝ်ႇၾၢႆႇသၢႆႉ လႅၼ်းၶႅၼ်ယဵတ်ႇလူင်းသိုဝ်ႈတေႃႇ ၼႃႈဢၢင်ႇၼမ်ႉလိူတ်ႈၼၼ်ႉသေ ႁႅၼ်ႁူဝ်ၶိုၼ်ႈၾႃႉ ဢႃႈသူပ်းတုင်းဢဝ်၊ ၵေႃႉၼိုင်ႈသမ်ႉပႂ်ႉတၵ်းထွၵ်ႇသႂ်ႇသူပ်း၊ ၼိုင်ႈၵေႃႉၵိၼ် ၼိုင်ႈၸေႃႉ။
ပၢင်ၵႅၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃႇၼၼ်ႉ လႆႈၸတ်းပဵၼ်သွင်ၸုပ်ႈ။ ၸုပ်ႈဢွၼ်တၢင်းပဵၼ်ၸၼ်ႉၽွင်းသိုၵ်း (ၽူႈမီးၸၼ်ႉ 12 ၵေႃႉ)။ ၼႂ်း ၼၼ်ႉမီးမိူၼ်ၼင်ႇ- 1.ၸဝ်ႈၼွႆႉ ၸၼ်ႉၸွမ်သိုၵ်းလူင် (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉႁွင်ႉ ၸွမ်ႁၢၼ်လူင်)။ 2.သၢင်ႇသူႉ ႁူဝ်သိုၵ်းလူင် (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁွင်ႉ ႁူဝ်ႁၢၼ်လူင်)။ 3.ၽူမ်းမိၼ်း ႁူဝ်သိုၵ်းလူင်။ 4.ၼွႆႉဢိၼ်း ႁူဝ်သိုၵ်းလူင်။ 5.ၸၼ်ႇတႃႇ ႁူဝ်သိုၵ်း (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉႁွင်ႉ ႁူဝ်ႁၢၼ် ၵၢင်)။ 6.ဢၢႆႈပွႆး ႁူဝ်သိုၵ်း။ 7.မိူင်းသွင် ႁူဝ်သိုၵ်း။ 8.သူႇလိင်ႇ ႁူဝ်သိုၵ်း။ 9.ပၢၼ်းၵျီႇ ႁူဝ်ႁၢၼ် (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉႁွင်ႉ ႁူဝ်ႁၢၼ်ဢွၼ်ႇ)။ 10.ၶွင်ႇဢွင်ႇ ႁူဝ်ႁၢၼ်။ 11.ဝိၺႃး ႁူဝ်ႁၢၼ်။ 12.ၵၼ်းၸႆး ႁူဝ်ႁၢၼ်။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၽူႈမီးၸၼ်ႉ ၶဝ်ဢွၼ်လုၵ်ႈ ၼွင်ႉၽႂ်မၼ်းၵိၼ် ၵႅၼ်ႇၸွမ်းၵၼ်ထႅင်ႈ။
သၢႆမၢႆၸိုဝ်ႈသဵင်ၽူႈၵေႃႇတင်ႈ ဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ 31 ၵေႃႉ။ 1.ၸွမ်ႁၢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႉ ႁိုဝ် သေႃးယၼ်ႇတ ႁွင်ႉ ငိူၵ်ႈၵၢင်းလၢႆး (မိူင်းဝၼ်း)။ 2.သြႃႇၽူမ်းမိၼ်း (မိူင်းၾၢင်-ထႆး)။ 3.ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၼွႆႉဢိၼ်း (မိူင်းပၼ်ႇ)။ 4.ၸဝ်ႈႁၢၼ်သၢင်ႇသူႉ (မႄႈဢၢႆး-ထႆး)။ 5.ၶုၼ်ႁၢၼ်လၢႆးဝူင်း (လၢင်းၶိူဝ်း)။ 6.ပူႇပွႆး၊ 7.ဝိၺႃး၊ 8.ဢၢႆႈၼိူင်း၊ 9.ဢၢႆႈလဵၵ်ႉ၊ 10.ဢၢႆႈၼၼ်ႇ၊ 11.ၵေႃးလီႇ၊ 12.ၵုင်ႇၼ ၊ 13.ဢိင်ႇတ ၊ 14.ဢၢႆႈတၼ်၊ 15.ဢၢႆႈပဝ်း၊ 16.ဝႃႇလိင်ႇ၊ 17.ဢၢႆႈၼေႇ၊ 18.ၸိင်ႇတႃႇ၊ 19.ပၼ်ႇၺႃႇ၊ 20.ၶွင်းဢွင်ႇ၊ 21.ပူႇမိူင်းသွင်၊ 22.ပၢၼ်းၵျီႇ၊ 23.ၵၼ်းၸႆး၊ 24.ပူႇပႃး၊ 25.ပူႇမၢႆ၊ 26.ၸႃႇလိင်ႇ၊ 27.ပၼ်ႇတိ၊ 28.ၸၢႆးၺူဝ်ႇ၊ 29.ပူႇဢွင်ႇ၊ 30.ထုၼ်းလူႇ၊ 31.ဢၢႆႈၶိူင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းပၼ်ႇလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉ ၸဝ်ႈၼွႆႉလႆႈတႅမ်ႈမၢႆဝႆႉဝႃႈ- “လႆႈတႅပ်းတတ်းမၼ်ႈၵႅၼ်ႇဝႃႈ တူဝ်ၵဝ်ႇပူၼ်ႉတၢင်းတုၵ်ႉၶယဝ်ႉ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၵေႃႈ ႁႂ်ႈပူၼ်ႉတၢင်းတုၵ်ႉၶမိူၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉ တေဢဝ်ၼႃႈဢူၵ်းႁဵတ်းတမ်ႇတိူင်းသေ တိုၵ်းတေႃးၵႂႃႇဢမ်ႇ သုတ်ႈဢမ်ႇႁူၼ်”-ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈယၢဝ်းတဵမ်ထူၼ်ႈမၼ်းႁွင်ႉဝႃႈ- တပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်တိုၵ်းဢဝ် မိူင်းတႆး လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ- ၼႆယဝ်ႉ။
ပိူဝ်ႈတႃႇပဵၼ်မႃးပၢင်ၵိၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်မႃးဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ မေႊ 21 ဝၼ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈ 20/5/1958 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼွႆႉ ဢွၼ်ႁူဝ်လုၵ်ႈၼွင်ႉၸုမ်းၸိူဝ်းၵူၼ်း 30 ၵေႃႉ၊ လုၵ်ႉတၢင်းတူၵ်းၶူင်းမႃးၶၢမ်ႈၶူင်းတီႈ တႃႈၽႃလႅင် ၵႄႈမိူင်းပၼ်ႇတင်းမိူင်းၵျွတ်ႈ။ မႃးၼွၼ်းႁႅမ်းတီႈသူပ်းႁူၺ်ႈသမၢၼ်း ၾၢႆႇၼိူဝ်တႃႈ ယၢၼ် 3 လၵ်း။ ပေႃးမိူင်းလႅင်းမႃးထႅင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႈ ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵိၼ် ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃႇ ၼႆႉယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈၼွႆႉ သေႃးၼၼ်ႇတ (ဝၢႆးမႃးႁွင်ႉဝႃႈ သေႃးယၼ်ႇတ/ ၸဝ်ႈယၼ်ႇတ/ ၸဝ်ႈၼွႆႉ/ ၸဝ်ႈငိူၵ်ႈၵၢင်းလၢႆး။ ပဵၼ်တႆးၸႃႇတိမိူင်းဝၼ်း (ယၢမ်းလဵဝ်ယူႇၼႂ်းၸိုင်ႈၶႄႇ) ယႂ်ႇတီႈဝၢၼ်ႈမေႃႈ (Bhamo) ၊ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ မီးတႃႁၼ်တူဝ်ထူပ်းၼႂ်းၵၢၼ်သိုၵ်း မႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ် သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်။
မိူဝ်ႈတႄႇတင်ႈၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ၼၼ်ႉ မီးၵူၼ်း 31 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈ 7 လဝ်း။ ဝၢႆးၵိၼ်ၼမ်ႉသၸ်ႉၸႃႇယဝ်ႉ လႆႈၵႂႃႇတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်းတီႈ ပုင်ႇၵႅင်းမၼ်း ႁိမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၵျွတ်ႈ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉၶၢႆႉၵႂႃႇတင်ႈတီႈႁူၺ်ႈပူႉ ႁိမ်းမိူင်းၵျွတ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ထိုင်မႃး 9/9/1958 သမ်ႉၶၢႆႉၵႂႃႇ ပၢင်ပႅၵ်ႇလွႆဢၢင်ႇၶၢင် လႅၼ်လိၼ်မိူင်းတႆး-ထႆး။ 1959 ၶၢႆႉၵႂႃႇထႅင်ႈတီႈ ပၢင်တွင်း လႅၼ်လိၼ်မိူင်းတႆး-မိူင်းထႆး။
ဢိင်ၶေႃႈမုလ်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈၵွၼ်းၶေႃမၢႆ 244 ပီတႆး 2102, May 2008
ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 017, 2019