Friday, March 29, 2024

ၾိင်ႈဢူမ်ပူႉ ၸွင်ႇၸႂ်ႈၶွင်တႆး

Must read

ယႃႇပူႉ
Photo by – airmosphere.net/ ယႃႇပူႉ

ၵၢၼ်ဢူမ်ပူႉၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးမႃးပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် ၸူဝ်ႈပၢၼ်ပူႇမွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈ ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း။ ဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းတမ်းႁပ်ႉတွၼ်ႈၵၼ် မိူဝ်ႈမီးပီႈၼွင်ႉၶႅၵ်ႇတဝ်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး တီႈႁိူၼ်းတီႈယေးႁဝ်း တင်းၵဵဝ်ႉတင်းဢုပ်ႇၵၼ်၊ သၢင်ႈ လွင်ႈမိုတ်ႈၵိုဝ်းယုမ်ႇယမ်ၸမ်ၸႂ်ၵၼ်။

ပူႉ ယႃႇပူႉၼႆႉ သႂ်ႇၶိူင်ႈၵိရိယႃႇလၵ်းလၵ်းမၼ်းမီး မၢၵ်ႇမူႉ သႃးၸေး ယႃႈၶၼ်း မၢၵ်ႇတွႆႇ လိင်းၺၢင်း ထုၼ်ၶၢဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပူႉ-မီး တူၼ်ႈပဵၼ်ၶိူဝ်း၊ သီၶဵဝ်၊ ပေႃးၵႄႇမႃးဢွၵ်ႇသီလိူင်၊ ဝႂ်လၢဝ်ႈ သၢင်ႇထုၵ်ႇတႃႇႁေႃႈၶိူင်ႈၵိရိယႃႇမၼ်းတႄႉတႄႉ။ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးဢဝ် မႃးသႂ်ႇဢႅပ်းသႂ်ႇၵွင်ႇ ပဵၼ်ၶိူင်ႈၶွင်ၾိင်ႈပိူင်တမ်းႁပ်ႉတွၼ်ႈၶႅၵ်ႇ၊ တမ်းၵၢပ်ႈသင်ၶၸဝ်ႈ၊ တမ်းၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ဢႃယုၵိူင်ႈၵႄႇလႂ်။ ပူႉမၢၵ်ႇမူႉသႃးၸေး ဢိၵ်ႇၼဵင်ႈႁႅင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၶိူဝ်းတႆးဢဝ်ႁဵတ်းၸွၵ်းလိၵ်ႈၽိတ်ႈမွၵ်ႇ ဢမ်ႇဝႃႈႁဵတ်းပၢင်ၸႃႇၵႁႅၼ်းတၢၼ်း၊ ပၢင် ပွႆးၵူပ်ႉၵူႈသွၼ်ႈမိင်ႈပဵၼ်ႁိူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵဝ်ႇ။

- Subscription -

ၽွၼ်းလီၵၢၼ်ဢူမ်ပူႉ- ၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈၵၼ်ဝႃႈ ၵၢၼ်ဢူမ်ပူႉၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်ငၢႆႈလူမ်ၸိုၼ်ႈမိုၼ်ႈလီ။ ၾိင်ႈယုမ်ႇယမ်တႆးမီးဝႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢႆးယူႇလီၶဵဝ်ႈၶႅမ်ႉ ၶဵဝ်ႈၶၢမ်ႇ။ ၼႂ်းပၢႆးယႃႈယႃၶိူဝ်းမၢၼ်ႈဝႃႈ မႂ်ပူႉၼႆႉ ပဵၼ်ယႃႈယႃ လူတ်းယွမ်းပၼ်ၶီႈၶၢၵ်ႇလႂ်၊ လွင်ႈပဵၼ် လူမ်းပဵၼ်လႅင်ႉလႂ်၊ တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈၼၢဝ်လႂ်၊ သၢႆတႃမူဝ်းလႂ်၊ ႁူင်းၶဝ်ႈၸဵပ်းလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၽွၼ်းၸႃႉၵၢၼ်ဢူမ်ပူႉၸမ်း- ၵၢၼ်ဢူမ်ပူၼ်ႉၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸွမ်းငိူပ်ႇၶဵဝ်ႈငဝ်ႈၶဵဝ်ႈၵႄႈၶဵဝ်ႈလႅင်။ မေႃယႃၾၢႆႇပၢႆးသၢႆႊပၢႆႊသႅၼ်ႊ တႄႉဝႃႈ- မၼ်းတုမ်ႉတိူဝ်ႉပၢႆးယူႇလီၶဵဝ်ႈ၊ ၸၢင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၶႅၼ်ႊသိူဝ်ႊတီႈလိၼ်ႉလႄႈ လမ်းၶေႃး၊ ႁူဝ်မဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ။ ယွၼ်ႉ ၼမ်ႉထၢတ်ႈထုၼ်ၶၢဝ်ၶူပ်းလႄႈ တုမ်ႉတိူဝ်ႉတပ်း၊ ၼႂ်းၽူႈၸၢႆးၸၢင်ႈပဵၼ်လီႉပဵၼ်ၶၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။

လွင်ႈလီထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ၵၢၼ်ဢူမ်ပူႉၼႆႉ သၢင်ႇထုၵ်ႇတႃႇၵူၼ်းတိုတ်းယိၼ်ႉလႅၼ်းယႃႈၶဝ် ပိၼ်ႇဝၢႆႇၶၢႆႉပုတ်ႈဢဝ်ပူႉမႃးတႅၼ်း တၢင် ဢူမ်ပူႉတႅၼ်းၵၢၼ်လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈၼႆ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈဝႃႈ ၵူၼ်းဢူမ်ပူႉၶဝ်ၼႆႉ ၵႆႉပူၼ်ႈ ထူမ်ႇၼမ်ႉပူႉ မၢၵ်ႇမီႈမၢၵ်ႇမိူဝ်ၸွမ်းတၢင်း ၸွမ်းၵိဝ်ႇၼႂ်းပွၵ်ႉ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းယွမ်ႇ ၸွမ်းၽႃဢုတ်ႇဝၢင်းႁိူၼ်း ၸွမ်းႁူဝ်ႉဝၢင်းၶွင်လူင် ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵူၼ်းပႆၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁၢင်ႈၸႃႉႁင်ႈဝူၺ်ႇ ဢမ်ႇလီလွမ်လီတူၺ်း ဝႃႈၼႆၵၼ်ၵေႃႈမီး။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းပူႉၼႆႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇမီးဝႆႉဝႃႈ “ပေႃးၵႆႇၶၼ်ၵၢင်ၼႂ်ၸဵမ်ၸဝ်ႉမွၵ်ႈ 3-4 မူင်း ၶၢဝ်းၼႃႈၾႃႉပႆႇပၢင်ႇ-မိူင်းပႆႇလႅင်း ၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၵႆႇၸဝ်ႈပူႉ။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉႁၢပ်ႇပူႉမိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ မီးတၢင်းယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၼႅပ်ႇပူႉၼႂ်းႁၢပ်ႇ ၼႆႉ ပေႃးဝႃႈလႆႈဢဝ်ၸုပ်ႉၼမ်ႉၶူင်း ဢမ်ႇၼၼ် လႆႈဢဝ်ၼမ်ႉၶူင်းႁူတ်းသႂ်ႇႁၢပ်ႇပူႉၸိုင် ၶၢဝ်းႁိုင်ၸဵတ်းဝၼ်းထိုင် ဝူင်ႈသွင်ဝူင်ႈ ၵေႃႈ ပူႉဢမ်ႇၼဝ်ႈ ပူႉၶၢမ်ႇ။ ပူႉ-ထုၼ်-သႃးၸေး သၢမ်ဢၼ်သၢမ်ထၢတ်ႈၼႆႉ ပေႃးဢဝ်လေႃးၽဵင်ႇၵၼ်သေၵိၼ်ၸိုင် မၼ်းၶႃႈ ပႅတ်ႈၵွင်ႉယၢင်ဢမ်ႇလီၼႂ်းတူဝ်ၶိင်းၵူၼ်း၊ မႅၼ်ႈပၢႆးယူႇလီ ၼႆလူးၵွၼ်ႇ။

ၾိင်ႈဢူမ်ပူႉၼႆႉ ယူႇတီႈတၢင်းပီႈၼွင်ႉထႆး လႆႈၶဝ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၾိင်ႈဢူမ်ပူႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း မၢၼ်ႈ။ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵဝ်ႇၵူႈၽဝ်ႇဢွၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ၊ ၾိင်ႈၼႆႉလုၵ်ႉမိူင်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ ၶဝ်ႈမႃးမိူင်း မၢၼ်ႈ လႆႈမွၵ်ႈ 700 ပီပၢႆ။ ၵူၼ်းၵႃႉပူႉၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇဝႃႈႁၢၼ်ႉၵႃႉလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇႁိုဝ် ႁၢၼ်ႉၵႃႉဢၼ် လိူၼ်ႈယၢႆႉၶၢႆႉတီႈလႆႈၸႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၶွင်မၼ်းၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းဢိၼ်းၻီႊယိူဝ်ႊ- ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ဢိင်ပႃးၶေႃႈမုလ်းတီႈ Centre for Bharat Studies, Research Institute for Languages and Cultures of Asia , Mahidol University, Phutthamonthon 4 Road, Nakhonpathom 73170, Thailand

ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 006 Julu,2018

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း