ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် တီႈဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်း “ၸၢႆးၼုတ်း ၵေႃႉၵဝ်ၶႃႈယၢမ်ႈႁူႉၸၵ်း”
ပီႊ 2008 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပီႊဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈပႅတ်ႈ ၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵဝ်ၶႃႈ ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။ ပီႊၼၼ်ႉ ၵဝ်ၶႃႈတတ်းၶၢတ်ႇပႅတ်ႈၵၢၼ် သွၼ်လိၵ်ႈ။ ၼႆလႄႈ ၵဝ်ၶႃႈ မီးယၢမ်းတၼ်းတင်းၼမ်၊ ယွၼ်ႉမီးယိၼ်ႉတႅမ်ႈလိၵ်ႈလႄႈသင် ဢဝ်ပပ်ႉလွင်ႈမိူင်းတႆးပပ်ႉ႞ ပိၼ်ႇတႅမ်ႈပဵၼ်လိၵ်ႈတႆး။ ၸၢႆးၶမ်းလၢဝ် ၵေႃႉပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင် ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈ တီႈဝဵင်းလိူဝ်ႇ ဢွၵ်ႇပၼ်ၵႃႊဢိတ်ႇပပ်ႉလႄႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၶပ်ႉလိၵ်ႈယဝ်ႉလီငၢမ်းသေ ဝၢႆးလင် ဢွၵ်ႇဝႃႇယဝ်ႉ ၵဝ်ၶႃႈ လူင်းတႃႈၵုင်ႈ။ ၵႂႃႇၸူးႁူင်းဢိတ်ႇလိၵ်ႈ “မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈ လႅင်”။ ၼႆလႄႈ ယၢမ်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ် သူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းသေ ယၢမ်ႈလိုဝ်ႈသဝ်းၵိၼ်ၼွၼ်း တီႈၼၼ်ႉ မႃး ႁိုင်မွၵ်ႈဝူင်ႈ႞ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵဝ်ၶႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁူပ်ႉၺႃးမႃး ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၸဵမ် မိူဝ်ႈပီႊ 2005 လူမ်းလႅင်ႉၵၢၼ်မိူင်း ၽတ်ႉႁႅင်းၼႃႇလႄႈ မိူဝ်ႈၵဝ်ၶႃႈ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢၼ် ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇ ၵူႇသွႆႈလႅင် လႆႈထုၵ်ႇပိူၼ်ႈၵုမ်းၶင်ဝႆႉ တီႈၵႆတီႈယၢဝ်း ပီႊယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၽွင်းႁဝ်းၶႃႈ တိုၵ်ႉၽိုၵ်းလူၽိုၵ်း ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈတႆး 1997-99၊ ၼႂ်းပပ်ႉလိၵ်ႈတႆးၵမ်ႈပႃႈၼမ်- ပပ်ႉၸိူင်း၊ ပပ်ႉဝွၵ်း၊ ပပ်ႉ မႅၵ်ႉၵၸိၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်တႅမ်ႈဝႆႉ ဝႃႈ ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇတီႈ “မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်၊ ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်း၊ တႃႈၵုင်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ တင်းၸိုဝ်ႈ မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ၼၼ်ႉ ၸပ်းပႃး မႃးၸွမ်း ၸိုဝ်ႈ ၽူႈၸတ်းၽိမ်း- ၸၢႆးၺုၼ်ႉလုၼ်ႇ (မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ ႁၼ်တႅမ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးၼုတ်း) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။ လိူဝ်ၼႆႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် တီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ၶဝ်၊ တွင်ႉလေႃးဢွၼ်ႇ (လွႆၸၢင်ႉ -မိူင်းၵိုင်)၊ မေႃတႅမ်ႈႁၢင်ႊ ၸၢႆးသၢႆလႅင်းမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မိုတ်ႈႁူမိုတ်ႈတႃၵဝ်ၶႃႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈပီႊ 2002 လႆႈႁၼ် ၽိုၼ်လိၵ်ႈ “သႅၼ်ပၢႆး” ဢွၵ်ႇမႃးလႄႈ ၸူမ်းသိုဝ်ႉ လူတူၺ်းတေႉတေႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်း ယၢမ်းဢၼ် ၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇလိၵ်ႈမၢၼ်ႊ လၢႆးဝူင်ႈ ၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ တႄႇႁိူင်းမႃးသေ လႆႈႁၼ် ၽိုၼ် ၶၢဝ်ႇလိၵ်ႈတႆး ဢွၵ်ႇမႃးၵေႃႈ ၸူမ်းသိုဝ်ႉၸူမ်းဢၢၼ်ႇၼၼ်ႉၼႃႇ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၽူႈၵုမ်းထတ်း ပဵၼ် ၸၢႆးၼုတ်း ၵေႃႉပဵၼ် ၸဝ်ႈၶွင် ႁူင်းဢိတ်ႇလိၵ်ႈ မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈသူၼ် မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်၊ ၵေႃႉၽိမ်းဢွၵ်ႇပပ်ႉလိၵ်ႈတႆး ၸိူဝ်းၵဝ် ၶႃႈ ယၢမ်ႈလႆႈလူလႆႈဢၢၼ်ႇမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈတႄႇမေႃလိၵ်ႈတႆး။ ၽူႈၼၢမ်းထတ်းသမ်ႉပဵၼ် မေႃဝွၵ်း ႁိုၼ်း (ၵႃယၢင်း) ၵေႃႉၵဝ် ၶႃႈ ၸူမ်းလူသူင်တူၺ်းဝွၵ်းမၼ်းမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈတႄႇမေႃလိၵ်ႈတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈၶဝ်ႈထတ်းထႅင်ႈၵေႃႉ႞တႄႉၵေႃႈ ပဵၼ် ၸၢႆးသႅင်ႁၢႆး (ႁိုဝ်) ၸၢႆးလႅင်းၶိူဝ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်လိၵ်ႈ “သႅၼ်ပၢႆး” ၼႆႉ တႄႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီႊ 2002 လိူၼ်သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ။ ၼႂ်းလိူၼ်ၼၼ်ႉၵွႆး ဢွၵ်ႇသွင်ပွၵ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇသမ်ႉ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇသေ ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇမႃးၸင်ႇ ဢွၵ်ႇထႅင်ႈလႄႈ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ပဵၼ်မႃး ၼိုင်ႈလိူၼ်လႂ် ဢွၵ်ႇၼိုင်ႈပွၵ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ထိုင်မိူဝ်ႈပီႊ 2003 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 7 ဝၼ်း လႆႈထွမ်ႇၶၢဝ်ႇ တီႈဢွမ်သၢႆလူမ်းဝႃႈ ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇ သွႆႈလႅင် ၽူႈၵုမ်းထတ်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈ “သႅၼ်ပၢႆး” လႆႈထုၵ်ႇ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ႁွင်ႉဢဝ်ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၸင်ႇ ၵဝ်ၶႃႈႁူႉဝႃႈ ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် ၸၢႆးၼုတ်း ႁိုဝ် ၸၢႆးၺုၼ်ႉလုၼ်ႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈၼၢမ်းၼႂ်း ပႃႇတီႇ ႁူဝ်သိူဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈ “သႅၼ်ပၢႆး” ၵေႃႈ ဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇယဝ်ႉၵေႃႈ ၵိုတ်းယင်ႉၵႂႃႇပႅတ်ႈ။ ဝၢႆးလင် မၼ်းၸဝ်ႈ ၶိုၼ်းလွတ်ႈဢွၵ်ႇမႃးတၢင်းၼွၵ်ႈ ယဝ်ႉ ထိုင်မႃးလိူၼ်ၵျုၼ်ႇၸင်ႇ ၶိုၼ်းလႆႈႁၼ် ၽိုၼ်လိၵ်ႈ “သႅၼ်ပၢႆး” ဢွၵ်ႇ မႃးထႅင်ႈမႃးၵမ်း႞။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႂၢမ်းၽူႈထတ်းလိၵ်ႈ ၽိုၼ်လိၵ်ႈ “သႅၼ်ပၢႆး” မၢႆ (8) ဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈပီႊ 2003 လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ ၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ- ၼႂ်းၵႄႈသႅၼ်ပၢႆး မၢႆ (7) တင်း မၢႆ (8) ၼႆႉ လႆႈယၢၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇမွၵ်ႈသၢမ်လိူၼ်။ ပီႈၼွင်ႉ ၽူႈသူင်လိၵ်ႈ တီႈၵႂ်ႈတီႈၵႆ ၸဵမ်လဵၵ်ႉၸဵမ်ယႂ်ႇ ဢွၼ်ထၢမ်ၶၢဝ်ႇမႃးတင်းၼမ်၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈတင်းလိၵ်ႈ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉတင်း ၾူၼ်း။ ၵွပ်ႈငဝ်းလၢႆး ပဵၼ်ၼၼ်ပဵၼ်ၼႆ၊ ယွၼ်ႈလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ဢၼ်ၼၼ်ႉဢၼ်ၼႆႉဢိူဝ်ႈၼႆ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇလၢတ်ႈ ၵူၺ်းသႄႈ။ ပဵၼ်ႁိုဝ်ပဵၼ် ၶေးတေၸၢင်ႊလိုဝ်ႈယူႇ … ၵူၺ်း ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇၵိုတ်း။ ၼင်ႇႁဝ်းၶႃႈ ယၼ်ႇၸႂ်ဝႃႈ “တိုၼ်းတေ ဢွၵ်ႇယႂ်းယႂ်း” ၼၼ်ႉသေ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ဢွၵ်ႇမႃးထႅင်ႈတေႉယဝ်ႉ- ၼႆ။
ၸိူင်ႉၼင်ႇ မၼ်းၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႃႈ “ၶေးတေၸၢင်ႊလိုဝ်ႈယူႇ…” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸႂ်ႈတေႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင် သႅၼ်ပၢႆး မၢႆ (8) ဢွၵ်ႇယဝ်ႉၵေႃႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၸွပ်ႇ ၶၢဝ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ဢိၵ်ႇတင်း ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇထတ်းထိၼ်ပပ်ႉလိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆးၶဝ် ၸႂ်ႉ ၵိုတ်းလႄႈ “လႆႈလိုဝ်ႈ” ၵႂႃႇပႅတ်ႈမိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ (ဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉႁိုင်သိပ်းပီႊ ထိုင်ပီႊ 2013 ၸင်ႇၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ သႅၼ်ပၢႆး ၶိုၼ်းဢွၵ်ႇမႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၼင်ႇမၼ်းၸဝ်ႈဝႃႈဝႆႉ “တိုၼ်းတေဢွၵ်ႇယူႇယႂ်းယႂ်း” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။)
ထိုင်မႃးပီႊ 2005 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇၼၼ်ႉတႄႉ ၶၢဝ်ႇလိုဝ်းႁူင်ယွၼ်ႈထိုင် မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းတင်းသဵင်ႈ။ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်း လူင်တႆး လၢႆလၢႆၸုမ်း လႆႈထုၵ်ႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႊ တီႉၵမ်ယဵတ်ႈၶွၵ်ႈ ပီႊယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ ပဵၼ်ၺႃးၼမ်သုတ်း 106 ပီႊ။ ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူး ၺႃး 97 ပီႊ။ ၸၢႆးၼုတ်း ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် ၺႃး 85 ပီႊ။ တၢင်ႇၵေႃႉတၢင်ႇၸိူဝ်းၺႃး 79 ပီႊ။ လႅပ်ႈၼင်ႇ ၸူဝ်ႈၼႆႉၸၢတ်ႈၼႆႉ ၶဝ် ၸဝ်ႈတေဢမ်ႇလႆႈဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈလူဝ်လူဝ်ယဝ်ႉ။
ဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉ သၢမ်ပီႊ၊ ၵဝ်ၶႃႈ ၵႂႃႇႁဵတ်းပပ်ႉ တီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် မိူဝ်ႈပီႊ 2008 ယဝ်ႉ ထိုင်ပီႊ 2010 ၸင်ႇၶိုၼ်းလႆႈႁွတ်ႈ မႃးတီႈ သူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ထႅင်ႈၵမ်း႞။ တႄႇဢဝ်ပီႊ 2011 ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၵဝ်ၶႃႈ မီးယူႇတီႈမွၵ်ႇသူၼ်ၵူႇသွႆႈလႅင် တႃႇ သေႇၼႆၵေႃႈ ဝႃႈလႆႈယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်မီးယူႇ တီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်သေ ၸွႆႈႁဵတ်း ဢွၵ်ႇပပ်ႉလိၵ်ႈ ၽိုၼ်လၢႆး၊ ၸွႆႈႁဵတ်းၵၢၼ် “ႁူင်းလၢႆးဝတ်ႉတႆးၵဝ်ႈလၵ်း”၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။
ဝၼ်းလွတ်ႈဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈၶင်
ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႊၼႆႉ မီးၵႂၢမ်းၶေႃႈ႞၊ ဝၼ်းဢၼ်ၸူမ်းလိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးၼႆႉ မီးယူႇသၢမ်ဝၼ်း- ဝၼ်းထၢၵ်ႈ သၢင်ႇ၊ ဝၼ်းၵိၼ်ၶႅၵ်ႇ လႄႈ ဝၼ်းဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈၶင် ၼႆယဝ်ႉ။ ၵဝ်ၶႃႈ လႆႈႁူပ်ႉထူပ်းၺႃး ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်တူဝ်လိပ်း မ ၼ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ လွတ်ႈဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈၶင်မႃးၼၼ်ႉၵမ်း လဵဝ်ယဝ်ႉ။
ဝၢႆးလင် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2010 ယဝ်ႉတူဝ်ႈသေ ၼႂ်းပီႊ 2011 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ ပိၼ်ႇပႅင်လႅၵ်ႈလၢႆႈ ၵၢၼ် မိူင်းမႃးၽွင်ႈ။ ၼႂ်းလိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ ပီႊ 2011 ၼၼ်ႉ ၶဝ်ပွႆႇပၼ် ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ ဢၼ်မီးယူႇတီႈ ႁူင်းၶွၵ်ႈၶမ်းတီႈ ဢွၼ်တၢင်း။ ဢွၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူး လုၵ်ႉတီႈႁူင်းၶွၵ်ႈ ပူႇတႂ်း (ပူႇတႃႇဢူဝ်ႇ) သေ ၶၢႆႉဢဝ်မႃး တီႈႁူင်းၶွၵ်ႈတူင်ႈဢူႇ ဢၼ်ၵႆၵၼ်တင်းတႃႈၵုင်ႈ မွၵ်ႈ 150 လၵ်းၼၼ်ႉ ၼႆလႄႈ ႁဝ်းၶႃႈ ဢွၼ်လၢမ်းၶၢတ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၵူၼ်း လူင်တၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ တေလွတ်ႈမႃးယဝ်ႉၼႆ။
ထိုင်မိူဝ်ႈပီႊ 2012 လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 13 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပွႆႇပၼ် ၵူၼ်းတူၵ်းၶွၵ်ႈလူၺ်ႈၵၢၼ်မိူင်း တင်းၼမ်တင်းလၢႆၼႆႉ ပႃးမႃး ၵူၼ်းလူင်တႆး တင်းမူတ်းယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတူၵ်းၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ ၵဝ်ႈၵေႃႉ၊ ၵေႃႉ႞တႄႉ ယွၼ်ႉႁဵတ်း ၽူႈလၵ်းထၢၼ် ၽၢႆႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆလႄႈ ၶိုၼ်းလွတ်ႈမႃး။ ဢၼ်ၵိုတ်းယူႇၼႂ်းပႅတ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉ သြႃႇမျိၼ်ႉတၢၼ်း (ၸုမ်းသႅၼ်းႁုၼ်ႈမႂ်ႇ မိူင်းတႆး) သမ်ႉ သဵင်ႈမုၼ်ၵႂႃႇပႅတ်ႈ ၼႂ်းႁူင်းၶွၵ်ႈ သၢၼ်ႇတွႆး တၢင်းမိူင်းရၶႅင်ႇပုၼ်ႉလႄႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းဢၼ်လွတ်ႈမႃးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸဵတ်းၵေႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဝၼ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ၽႄၵူၼ်းၵႂႃႇႁပ်ႉသွင်တီႈ။ မၢင်ၸိူဝ်း ၵႂႃႇႁပ်ႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူး ဢၼ်တေဢွၵ်ႇမႃး တီႈႁူင်းၶွၵ်ႈ တူင်ႈဢူႇ။ ၸၢႆးၼုတ်း တႄႉ လုၵ်ႉတီႈၵၢတ်ႇလိုဝ်း တၢင်းတိူင်းၸေႊၵႅင်းပုၼ်ႉ တေဢွၵ်ႇမႃး၊ ပိူၼ်ႈတေတၢင်ႇၶိူင်ႈမိၼ်သေ သူင်ႇထိုင်တႃႈၵုင်ႈယူႇလႄႈ လႆႈၵႂႃႇႁပ်ႉတီႈ ၶူင်ႇၶိူင်ႈမိၼ် မင်ႇၵလႃႇတူင်ႇၵွႆးယဝ်ႉ။ ၵဝ်ၶႃႈၵေႃႈ ယိပ်းတင်းၵွင်ႈထႆႇသေ ပႃးၵႂႃႇၼိူဝ်ၵႃး ဢၼ်ၵႂႃႇႁပ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ တီႈမင်ႇၵလႃႇတူင်ႇ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၵဝ်ၶႃႈ ယၢမ်ႈႁၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တီႈၶူင်ႇၶိူင်ႈမိၼ်မင်ႇၵလႃႇတူင်ႇ မိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ လႆႈႁူပ်ႉလႆႈႁၼ် မေးၼၢင်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဢိၵ်ႇတင်းပီႈပီႈၼွင်ႉၼွင်ႉ ဢူၺ်း ၵေႃႉဢူၺ်းသေႈၶဝ်ၼၼ်ႉသေ ၸူမ်းသိူဝ်းၼႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လၢၵ်ႇလၢၵ်ႇလၢႆးလၢႆးၼၼ်ႉတႄႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူး လႄႈ ၸၢႆးၼုတ်း ၼႆႉ မိူဝ်ႈပီႊ 2005 ပိူၼ်ႈမႃးႁွင်ႉၶႃၵႂႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်းလဵဝ်ယၢမ်းလဵဝ်။ မိူဝ်ႈပီႊ 2012 ၶိုၼ်းႁွတ်ႈတီႈႁိူၼ်းတီႈယေးၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ဝၼ်းလဵဝ်ယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူး ဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈၶင်တူင်ႈဢူႇ မႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်းမႃးႁပ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ ပႆႇႁွတ်ႈတူင်ႈ ဢူႇလႄႈ လႆႈၵႂႃႇၼင်ႈပႂ်ႉဝႆႉ တီႈႁိူၼ်း ၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်းပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်းၶဝ်ၵေႃႉ႞ တင်းႁိုင်။ ယဝ်ႉၸင်ႇ ၶီႇ ၵႃးဢၼ်လုၵ်ႉ တႃႈၵုင်ႈၵႂႃႇႁပ်ႉၼၼ်ႉသေ မိူဝ်းမႃးတႃႈၵုင်ႈ။ ၸၢႆးၼုတ်းသမ်ႉ လုၵ်ႉၵၢတ်ႇလိုဝ်း လႆႈၶီႇၶိူင်ႈမိၼ်သေမႃးတႃႈၵုင်ႈ။ မိူဝ်ႈၸမ် တေႁွတ်ႈႁိူၼ်းၶဝ် တီႈၵဝ်ႈလၵ်းၼၼ်ႉ ၵႃးဢၼ်ၶႃသွင်ၵေႃႉၶီႇမႃးၼၼ်ႉ ႁူပ်ႉၺႃးၵၼ် တီႈၵႄႈၵၢင်သိပ်းလၵ်း လႄႈ ၵဝ်ႈလၵ်း ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်ပျေႇ။ ၸၢႆးၼုတ်း လႅၼ်ႈလူင်းၵႃးသေ ၵႂႃႇၸူးၵႃး ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူး။ ၽိူဝ်ႇၸၢႆးၼုတ်း ႁွတ်ႈႁိမ်းၵႃး၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူးသမ်ႉ တူဝ်မၼ်းပီးၼႃႇၵေႃႈပိူင်႞၊ လူတ်ႉတူႉဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၶီႇမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၾၵ်းတူၽၢႆႇၶႂႃ ၵေႃႈပိူင်႞သေ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉလူင်းမႃး ဢမ်ႇၸၢင်ႊ။ ၵွပ်ႈၼႆ ႁူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ မူၼ်ႉဢွၵ်ႇႁူးလႅင်းၵႃးသေ ၸပ်းမိုဝ်းတူင်ႉတၵ်ႉၵၼ်တင်း ၸၢႆးၼုတ်း။ ပဵၼ်ၾၢင်ႁၢင်ႊ ဢၼ်လီၸူမ်းလီသိူဝ်းဢၼ်႞ယူႇယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူး တင်း ၸၢႆးၼုတ်း ၼႆႉ လႅပ်ႈမီးၼမ်ႉယၢတ်ႇၵၼ်။ ၸဝ်ႈၶုၼ်ထုၼ်းဢူးမီးလုၵ်ႈလၢင်းသွင်ၵေႃႉ၊ ၸၢႆး ၼုတ်း မီးလုၵ်ႈၸၢႆးၵေႃႉလဵဝ်။ ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉၼၼ်ႉ ပီႊၵိူတ်ႇၶဝ် ဢမ်ႇမိူၼ်သေတႃႉ ဝၼ်းၵိူတ်ႇ၊ လိူၼ်ၵိူတ်ႇၶဝ် မိူၼ်ၵၼ် တင်း သၢမ်ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ႁိူၼ်းၶႃသွင်ၸဝ်ႈၵေႃႈ မီးယူႇတီႈဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ၊ ၶၼ်ႈႁူဝ်ႉၵၼ်ၵွႆး။ ၸဝ်ႈၶုၼ် ထုၼ်းဢူးတႄႉ ဝၢႆးလင်မႃးၸင်ႇ ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇ တီႈဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်း ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် ၸၢႆးၼုတ်းတႄႉ ပဵၼ်ၽင် ႁူၵ်ႈၽင်ႁႄႇ ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်း
ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်းၼႆႉ မၢၼ်ႊၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ သာယာကုန်းရှမ်းရွာ ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၼႃႇ ၽႂ်ဢမ်ႇပေႃးႁူႉၸၵ်းတင်း ၸိုဝ်ႈ ၼၼ်ႉ။ ပွၵ်ႉလႂ်ဝၢၼ်ႈလႂ် ၸိူဝ်းမီးၸွမ်း သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် လုၵ်ႉတီႈၵၢင်ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇၸူးဝဵင်းပျေႇၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈၵႆႉ ႁွင်ႉၸွမ်း တၢင်းၵႆမၼ်း၊ ႁူၵ်းလၵ်း၊ ႁူၵ်းလၵ်းၶိုင်ႈ၊ ၸဵတ်းလၵ်း၊ ပႅတ်ႇလၵ်း၊ ၵဝ်ႈလၵ်း လႄႈ သိပ်းလၵ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈ တႆးသႃႇယႃႇၵုင်း ၼႆႉ ၸမ်တင်းၵဝ်ႈလၵ်းၼႆၵေႃႈ ပိူၼ်ႈၵေႃႈ ႁူႉၸၵ်းဝႃႈ ပဵၼ် ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်း ၼႆၵွႆးယဝ်ႉ။ တီႈဝၢၼ်ႈ တႆးၵဝ်ႈလၵ်း ၼႆႉ မီးသဵၼ်ႈတၢင်းၸဝ်ႈၾႃႉ (မၢၼ်ႊႁွင်ႉ စော်ဘွားလမ်း) ၼႆတေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ မီးယဝ်ႉ။ တီႈတႃႈ ၵုင်ႈၼႆႉ မီးပွၵ်ႉဢၼ်ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ “စော်ဘွားကြီးကုန်း” လႄႈ “စော်ဘွားလေးကုန်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်းၼႆႉတႄႉ တေၶႂ်ႈမႅၼ်ႈၶိုင်ႈၵၢင် ၵွင်းၸဝ်ႈၾႃႉလူင် လႄႈ ၵွင်းၸဝ်ႈၾႃႉဢွၼ်ႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်းၼႆႉ ၵိုၵ်းၾႃႁွမ်း ၸွမ်း ၵျွင်းတႆးၸေႃးတိ ဢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ ဝတ်ႉတႆးဢွင်ႇမျေႇၽုင်ႇသႃႇၵဝ်ႈလၵ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵျွင်းလင်ၼႆႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တႄႇမီးမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီႊၶရိတ်ႈ 1840 ၼၼ်ႉလႄႈ မိူဝ်ႈၸမ် 180 ပီႊယူႇ ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ ပိုၼ်းၵျွင်းတႆးၵဝ်ႈ လၵ်းၼႆႉသေ လႆႈႁူႉဝႃႈ ၸဝ်ႈသင်ႇၶတႆး ၵိူင်းၸေႃးတိ ပႃးတင်းတၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃး လုၵ်ႉလွႆလဵၵ်း ၸေႊၾၢင် (မိူဝ်ႈလဵဝ် ပႃးၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ) လူင်းမႃးတႄႇတင်ႈ ဢွၼ်တၢင်း ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွင်းလွႆ ဢၼ်တႄႇဝႆႉ ၵျွင်းတႆးၵဝ်ႈလၵ်းၼႆႉ သုင်ပဵင်းၵၼ် တင်း ၵွင်းလွႆဢၼ်တႄႇဝႆႉၵွင်းမူးသူၺ်ႇတၵုင်ႇၼၼ်ႉ လီလီလႄႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီး ႁိူၼ်းသုင်သင်လႄႈ လႆႈမုင်ႈႁၼ် ၵမ်းလဵဝ်ဝႃႈၼႆ။ လိၼ်ဝၢင်းၵျွင်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵႂၢင်ႈၼႃႇၼႃႇ။ ထိုင်တီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢိင်းၵလဵတ်ႈပေႃး လႆႈတႅမ်ႈၽႅၼ်ႇ တီႈ ၼိူဝ်မၼ်ႈၽႄးသေ ဢၢပ်ႈပၼ်တီႈ ၸဝ်ႈသင်ႇၶၶဝ် ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢႆးလိုၼ်း မႃး ၵူၼ်းတၢင်ႇတီႈ မႃးၽိုတ်ႉၶဝ်ႈ ယူႇၵေႃႈၼမ်၊ ၸိူဝ်းပဵၼ်လုမ်းပဵၼ်ၸႆးၶဝ်ၵေႃႈ မႃးပၵ်းလႄႈ လိၼ်ၵျွင်းၼႆႉ ဢမ်ႇၵိုတ်း ၵႃႊႁိုဝ်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းထဝ်ႈမၢၼ်ႊ မိူဝ်ႈပၢၼ်ပူၼ်ႉမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈပီႊလႂ်ၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ၵႆႉဢွၼ်မႃးၵၼ်ႇတေႃး တီႈၵၢၼ်ႇ တီႈၵျွင်း၊ ၽေႇဝူတ်ႈၽေႇၵၢမ်ႇ၊ ယွၼ်ႉၶဝ်လႆႈမႃးယူႇဝႆႉ ၼႂ်းလိၼ်ၵျွင်းတႆးၸေႃးတိ ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈ သိူဝ်ႇသဵၼ်ႈတၢင်းပျေႇၼၼ်ႉ လတ်းၵႂႃႇၼႂ်းဝၢင်းၵျွင်းလႄႈ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇတၢင်းပဵၼ် ၵျွင်းလေး ၵျုၼ်းၸၵ်ႉ ၵျႃႇ၊ ၽၢႆႇတူၵ်းတၢင်း ပဵၼ် ၵျွင်းဢွင်ႇမျေႇၽုင်ႇသႃႇ ၼႆဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ႁိူၼ်းလုင်းပႃႉၶိၼ်ႇ ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်း
ၼႂ်းသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ၼႆႉ မီးတူၼ်ႈမႆႉတူၼ်ႈတွၵ်ႇ ဢိၵ်ႇတင်း ၵေႃမႆႉသၢင်း တင်းၼမ်လႄႈ ပေႃးၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းဝၢင်းၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉဢွၵ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႊဝၢၼ်ႈတႆးယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီႊ 2008 လူမ်းလႅင်ႉလူင်ၼႃးၵိတ်ႈ ၽတ်ႉသႂ်ႇလႄႈ တူၼ်ႈမႆႉယႂ်ႇယႂ်ႇလူင် လူင် ယင်းလူမ်ႉၵွႆၵႂႃႇတင်းၼမ်ၵွၼ်ႇ။ ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၵူႊပွၵ်ႈ ဝၢင်းႁိူၼ်းၶဝ်ၵႂၢင်ႈသေတႃႉ ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ တတ်းၶၢႆတေႃႇၵၼ်လႄႈ ဢမ်ႇၵိုတ်းယဝ်ႉ။ ၵႂၢင်ႈၼႃႇၵေႃႈ ဢမ်ႇပူၼ်ႉၼိုင်ႈပၢၵ်ႇထတ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၼႃႇ ဝၢင်းသူၼ်မွၵ်ႇၵူႇ သွႆႈလႅင်တႄႉ တိုၵ်ႉၵႂၢင်ႈၼိုင်ႈဢေႇၵႃႉပၢႆပၢႆ။ ၼႆႉယင်း မိူဝ်ႈပၢၼ် လုင်းပႃႉၶိၼ်ႇၵေႃႈ ပဵၼ်ဢူႈၸၢႆးၼုတ်းၶဝ် တတ်းလူႇပၼ် တႃႇႁဵတ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ လုင်းပႃႉၶိၼ်ႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်းတႆး ထုင်ႉပဵင်း မိူင်းမၢၼ်ႊၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်တိုၵ်ႉႁႃလႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လုင်းပႃႉၶိၼ်ႇၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၸတ်းႁဵတ်း ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး တီႈတႃႈ ၵုင်ႈမႃးၵွၼ်ႇ။
တီႈဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်းၼႆႉ ပဵၼ်တီႈဢၼ်တႆးၶွၼ်ႈယူႇဝႆႉတင်းၼမ် လႄႈ ပီႈၼွင်ႉတႆး ၸိူဝ်းမႃးႁွတ်ႈမႃးၽႅဝ် တႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ ပၢၼ်လႂ်သေမဝ်ႇၵႃး တိုၼ်းဢမ်ႇလွတ်ႈဢမ်ႇၵၢင်းတင်း ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်း။ တီႈဢေႇသုတ်းယၢမ်ႈမႃးဢႅဝ်ႇမႃးလႄႇ ယူႇ ယဝ်ႉ ။ ပေႃးမႃးၼႆၵေႃႈ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် တိုၼ်းၽႅဝ်ၼႂ်းဝၢင်းႁိူၼ်း လုင်းပႃႉၶိၼ်ႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပႆႇႁွင်ႉဝႃႈ မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈ လႅင်။ ပိူင်ယႂ်ႇတႄႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆး ၸိူဝ်းမႃးၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် တီႈတႃႈၵုင်ႈၼႆႉ ပေႃးမီးဝၼ်းတၼ်းၼႆ ဢဝ်တၢင်းၵိၼ် တၢင်းယႅမ်ႉသေ ၵႆႉဢွၼ်မႃးလႄႇ၊ ဢွၵ်ႇပိၵ်ႉၵၼိၵ်ႈ (Pinic) တီႈဝၢင်းႁိူၼ်းလုင်းပႃႉၶိၼ်ႇၶဝ် ဝၢၼ်ႈတႆးၵဝ်ႈလၵ်းၼၼ်ႉ။ ၼႂ်းၼႆႉ သြႃႇလူင် ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်းၶဝ်ၵေႃႈပႃးယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ (ၸိုဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၸၢႆးၵျေႃႇၸဵင်ႇ) ၵေႃႈ ပႃးယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈၵဝ်ၶႃႈဝႃႈ မိူဝ်ႈၶဝ်မႃးလႄႇ ဢဝ်ၵႆႇမႃးယဝ်ႉ ဢၢင်ႈႁႅမ်ၵိၼ်တီႈၼၼ်ႉလႄႈ လုင်းပႃႉၶိၼ်ႇၵေႃႈ ပဵၼ်တႆး ၵိူဝ်းယမ် ၵိူင်းၸေႃးတိၼၼ်ႉ လမ်းလိုပ်ႈၶဝ်ၵွၼ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈတႆးၸေႃးတိၼႆႉ ဢမ်ႇမီး ထုင်း ႁႅမ်တူဝ်သတ်းၼၼ်ႉၼႃႇ။ ၼႆႉပဵၼ်မိူဝ်ႈပၢၼ် 1950-60 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပီႊ 1960-70၊ မိူဝ်ႈပၢၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် ၶပ်ႉၶိုင်တႄႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်လိၵ်ႈတႆး “မ” ႁႃႈတူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝၢင်းႁိူၼ်းလုင်းပႃႉၶိၼ်ႇ လႄႈ ၸၢႆးၼုတ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆးၶဝ် မႃးဢုပ်ႇမႃးထဵင်ၵၼ် လွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးၼႆ ၵေႃႈဝႃႈလႆႈယူႇယဝ်ႉ။ တေႃႈၼင်ႇ ၶူးပူင်သွၼ်လူင် ၸၢႆးၾႃႈ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈၵႂႃႇယူႇၵႂႃႇၼွၼ်း တီႈ ႁိူၼ်းလုင်းပႃႉၶိၼ်ႇၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းပီႊ 1974-76 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် ၵႆႉလုၵ်ႉ ႁိုၼ်ႇၼႄၵၢင်ၸႂ်သေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵမ်းၵမ်းဢိုတ်းပႅတ်ႈၸၼ်ႉၸွမ်။ လုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆး ၸိူဝ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈမိူဝ်းႁိူၼ်းတီႈၵႆ ၼၼ်ႉ ၵႆၵႂႃႇၵွင်ဝႆႉ တီႈႁိူၼ်းလုင်းပႃႉၶိၼ်ႇၶဝ် ၵူႊပွၵ်ႈယဝ်ႉ။
ဝၢႆးလင် ထိုင်ပၢၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင် 1988 ယဝ်ႉ ၵူၼ်းၶဝ်ႈၵူၼ်း ဢွၵ်ႇၶႅၼ်းၸေးလိူဝ် မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢူႈမၼ်းၸဝ်ႈၵွၼ်ႇ။ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် ၸိူဝ်းတူင်ႉၼိုင်ၸွမ်း ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆး လႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး ၸၼ်ႉ ၸွမ်တင်းလူင်ၶဝ်လႂ်၊ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်းၶဝ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတႆး ၸိူဝ်းၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်တင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်လႂ်၊ ၵူၼ်းႁွင်ႉ ၵႂၢမ်းၶဝ်လႂ်၊ ၵူၼ်းတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႅမ်ႈၶဝ်လႂ်၊ ၵူၼ်းမႃးဝႆႈၽြႃးၶဝ်လႂ်၊ ၵူၼ်းမႃးယူတ်းယႃတူဝ်ၶဝ်လႂ်၊ ၵူၼ်းၶႂ်ႈၵႂႃႇမိူင်းၼွၵ်ႈလႄႈ မႃးႁဵတ်းဝႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်းလႂ် တိုၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ ဝၢင်းႁိူၼ်း မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼႆႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ၸိူဝ်းယူႇ တီႈၵႆ ၶႂ်ႈမႃးႁႃႁူႉႁႃႁဵၼ်းၵေႃႈ မႃးသွၼ်ႈယူႇၸွမ်း မီးတင်းၼမ်။ ၼၢင်းၶိၼ်ႇဢူင်းတိၼ်ႉၵေႃ ပဵၼ်မေးၼၢင်း ၸၢႆးၼုတ်း ၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉၶင်း တႃႇတေႁပ်ႉတွၼ်ႈလုမ်းလႃးၶႅၵ်ႇ။ တၢမ်တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ
ၵၢၼ်ပပ်ႉလိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆး တႄႇဢဝ် တႅမ်ႈတူဝ်လိၵ်ႈ၊ ယိၼ်ႇတူဝ်လိၵ်ႈ၊ ႁဵတ်းပဵၼ်ပပ်ႉ၊ ယိုၼ်ႈသူင်ႇပိုၼ်ထိုင် ၸိူဝ်းၼႆႉ တင်းသဵင်ႈ တႃႇပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၵူႊတီႈတီႈ ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈလိုမ်းၸႂ်၊ တမ်းၸႂ်လႆႈၼၼ်ႉ ၸၢႆးၼုတ်းႁဝ်း ဝၢင်းဝႆႉၸႂ်ယၢဝ်းယၢဝ်း သေ ၸွႆႈသၢင်ႈၶပ်းၶိုင်ပၼ်မႃးတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈလိၵ်ႈတႆးသေ ၽႂ်ႁဵတ်းပၼ်တႆးမႃးလႆႈ ၼမ်သေပိူၼ်ႈ။ ပေႃး ဝႃႈ တေမီးႁူဝ်ၶေႃႈၼႆႉ တႃႇဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်မႃးၼႆ ၼင်ႇၸိူဝ်း မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်၊ ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈမိူင်းၼွင် ၶဝ် လႆႈႁဵတ်းပၼ်တႆးမႃးတင်းၼမ်ၼၼ်ႉ။ ၼႂ်းပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉၼႆ ၸၢႆးၼေႃႇမိူင်း (ဝၢၼ်ႈၸိင်း) ၶဝ်၊ တေႃႇၶိၼ်ႇထူၺ်းၶဝ်၊ ၸဝ်ႈၶိူဝ်းတႆးၶဝ်၊ ၸိုၼ်ႈ ၵွၼ်းလၢႆးၸၢႆးမၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၶဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၶပ်းၶိုင်ၸွႆႈပၼ် ၵၢၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉတႆးမႃးယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵၢပ်ႈ ပၢၼ် ဢွပ်ႉသႅတ်ႉ လႄႈ ၸၢၵ်ႈၶွမ်ႇပိဝ်ႇတႃႇမႃးၼႆႉတႄႉ တၵ်းတေလႆႈဝႃႈ ၸၢႆးၼုတ်း လႄႈ ၸုမ်းမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ၼႆႉ ပဵၼ် ထီႈၼိူင်ႈ ဢၼ်လႅၼ်ႈဢွၼ်ၼႃႈပၼ် တီႈၼႂ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး လႄႈ လိၵ်ႈလၢႆးတႆးမႃး။
ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆးတႆး လႄႈ ၸဝ်ႈသူၼ် မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်
ၸၢႆးၼုတ်းၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းပႃႉၶိၼ်ႇ၊ ပႃႈသူၺ်ႇတိၼ်ႇၶဝ်။ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈပီႊ 1951 လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ 3 ဝၼ်း၊ တီႈဝၢၼ်ႈ တႆးၵဝ်ႈလၵ်း၊ တႃႈၵုင်ႈ ။ မီးပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉၸဵတ်းၵေႃႉသေ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ် လုၵ်ႈၸၢႆးၵေႃႉလဵၵ်ႉသေပိူၼ်ႈ။ မိူဝ်ႈပီႊ 1976 ၼၼ်ႉ ၸူပ်းၶူးပၢႆးသၢႆႊ ၽၢႆႇပၢႆးၼမ်ႉ တီႈၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈတွပ်ႉပူၼ်ႉပၢင်ထၢမ် သိုင်ႇၾိင်ႈထၢၼ်ႈသုင် (အထက်တန်းရှေ့နေစာမေးပွဲ၊ HGP) သေမဝ်ႇၵႃး ၸူပ်းလႆႈပႃး တီႇပလူဝ်ႇမႃႇ ၽၢႆႇသဵၼ်ႈမၢႆ။
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်ၼၼ်ႉ ပီႊ 1968 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸၢႆးၼုတ်းၵေႃႈ ၸွႆႈထႅမ်ၸွမ်း ၼႃႈၵၢၼ် သွၼ်လိၵ်ႈလၢႆးတႆး “မ” ႁႃႈတူဝ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵၢၼ်ၸေႈ၊ ၵၢၼ်မိုၵ်ႉ၊ ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ပပ်ႉႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
မၼ်းၸဝ်ႈ သူင်ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆးမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ။ မိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉၸွမ် ၶဝ်ႈၶႄႉၶႅင်ႇတႅင်ႇတႅမ်ႈပွင်ႈလိၵ်ႈၵေႃႈ လႆႈသူး တီႈၼိုင်ႈ။ ၸွမ်းၼင်ႇ တူဝ်ထူပ်း မိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ ဢမ်ႇဢဝ်ၵႃႊဢဝ်ႁူဝ်သေ ၶဝ်ႈၸွႆႈၵၢၼ် ၽၢႆႇပူၵ်းပွင်မူၼ်ႉမႄးၶိုၼ်း ၵူၼ်းၸပ်းယိၼ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼၼ်ႉသေ တႅမ်ႈမူႇလိၵ်ႈၸိူင်းတင်းႁူဝ်ၶေႃႈ “အမှန်လမ်းကိုလျှောက်ခဲ့ပါ” ၼၼ်ႉသေ ၵႂႃႇၶႄႉတီႈ ၸႃႇပေႇပဵၵ်ႉမၢၼ်ႇ (စာပေဗိမာန်) ၵေႃႈ လႆႈသူးတီႈသွင် မိူဝ်ႈပီႊ 1978။ ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈထႅင်ႈသူးမူႇလိၵ်ႈ ၸႃႇပေႇပဵၵ်ႉမၢၼ်ႇသွင်ဢၼ်- သူးတီႈၼိုင်ႈ လူၺ်ႈမူႇလိၵ်ႈၸိူင်း “တဒင်္ဂလေးများစွာ” မိူဝ်ႈပီႊ 1980၊ သူးတီႈသၢမ် လူၺ်ႈ မူႇလိၵ်ႈတၢင်းႁူႉ “ကြိုတင်ကာကွယ် မီးအန္တရာယ်” မိူဝ်ႈပီႊ 1985 ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၸိူင်း “တဒင်္ဂလေးများစွာ” ၼၼ်ႉတီႈမိူင်း မၢၼ်ႊ ဢဝ်ထႆႇပဵၼ်ၸိူင်းငဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် သွင်ပွၵ်ႈ။ ၸိုဝ်ႈၸိူင်းငဝ်းပဵၼ် “ဒိုး” ၼႆယဝ်ႉ။ ၸၢႆးၸိူင်း ၵျေႃႇတူႇ လႄႈ ၸူဝ်းတူႇ ၼႆႉ ဢဝ်ၸိူင်းငဝ်းၼႆႉသေ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်မႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးသွင်ပီႊၼၼ်ႉၵွႆး ပိူၼ်ႈဢဝ် ၸၢႆးၸိူင်း ၸၢႆးၸၢႆးၶမ်းလႅင် လႄႈ မျိၼ်ႉမျၢတ်ႈသေ ထႆႇပဵၼ် ၸိူင်းငဝ်းထႅင်ႈပွၵ်ႈ႞ၵွၼ်ႇ။
မိူဝ်ႈပီႊ 1986 မၼ်းၸဝ်ႈ တင်ႈႁူင်းၵၢၼ်ဢိတ်ႇလိၵ်ႈ “မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်”။ ပိူင်ယႂ်ႇမၼ်းတႄႉ ယိူင်းဢၢၼ်းတႃႇဢိတ်ႇဢွၵ်ႇ လႆႈလိၵ်ႈတႆး။ မိူဝ်ႈတႄႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸၢၵ်ႈၸႃႉဢၼ်ဢဝ်တူဝ်လိၵ်ႈၸိုၼ်းသေ ၶပ်ႉဢဝ်။ ၼင်ႇႁိုဝ် မၼ်းတေမေႃယိပ်း ၸၢၵ်ႈဢိတ်ႇ လိၵ်ႈၼၼ်ႉ တၢမ်တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ၶဝ်ႈၽိုၵ်းသေ ႁဵတ်းမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီႊ 1994-95 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵၢႆႇ ၾႃႉၶဝ် မႃးလၢတ်ႈတီႈ ၸၢႆးၼုတ်းဝႃႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်း ၸၢၵ်ႈပေႃႉလိၵ်ႈတႆး (လက်နှိပ်စက်) 50 လုၵ်ႈ တႃႇလူႇပၼ် ၸဝ်ႈသင်ႇၶၶဝ် ၼႆ ယဝ်ႉ။ တူဝ်လိၵ်ႈလႂ် တေတမ်းဝၢင်းၵႃႈလႂ်ၼႆၵေႃႈ ႁဵတ်းမႃးယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇၸၢႆးၼုတ်း ၵႂႃႇဢုပ်ႇတီႈ ၶမ်ႇပၼီႇ ႁဵတ်းၸၢၵ်ႈ ပေႃႉလိၵ်ႈ တီႈတႃႈၵုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မွၵ်ႈ 50 လုၵ်ႈၵွႆးၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵတ်းပၼ်လႄႈ ၸၢၵ်ႈပေႃႉလိၵ်ႈတႆးဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတၼ်းပဵၼ်မႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢဝ်ၸၢၵ်ႈပေႃႉလိၵ်ႈမၢၼ်ႊ မူၼ်ႉမႄးပႅတ်ႈႁၢင်ႊတူဝ်လိၵ်ႈ ႁင်းၽႂ်မၼ်းသေ ၸႂ်ႉ ပဵၼ်လိၵ်ႈတႆးၼၼ်ႉတႄႉ မီးယူႇဢိတ်းဢွတ်း။
ဝႃႈတေႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ၸႂ်ႉ ၸၢၵ်ႈပေႃႉ လိၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ သုတ်းသဵင်ႈသေ ၼႂ်းလုမ်ႈ ၾႃႉၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၸႂ်ႉ ၶွမ်ႇပိဝ်ႇတႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႊၵေႃႈ တႄႇၽႅဝ် မႃးၵမ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ဝၢႆးလင် ၼၼ်ႉ ၸၢႆးၼုတ်းၶဝ် သိုဝ်ႉၶွမ်ႇပိဝ်ႇတႃႇသေ ၸၢမ်းၽိုၵ်းၸွမ်း။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေႁဵ တ်းဢွၵ်ႇတူဝ်လိၵ်ႈတႆး ၸႂ်ႉလႆႈၼႂ်းၶွမ်ႇ ပိဝ်ႇတႃႇ (ၾွၼ်ႉ) ၵေႃႈ ထၢမ်ၵူၼ်းႁူႉၵူၼ်းမေႃၶဝ်သေ ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႆႈတင်းၼမ်။ ၾွၼ်ႉတႆးၼႆႉလႆႈဝႃႈႁူင်းဢိတ်ႇ လိၵ်ႈဝူင်းဝၼ်းၶဝ်တႄႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇၼႆသေတႃႉၵေႃႈ တူဝ်လိၵ်ႈဝူင်းဝၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇႁၼ်ၽႄႈၼမ် တၢၼ်ႇတူဝ်လိၵ်ႈ ဢၼ် လုၵ်ႉတီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ။ ဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ဢိတ်ႇပပ်ႉလိၵ်ႈတႆးၼႆႉ ၶႅၼ်းငၢႆႈမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ ဝၢႆးလင် 1995 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပပ်ႉလိၵ်ႈတႆး ၶပ်ႉတင်းၶွမ်ႇပိဝ်ႇတႃႇၼႆႉ ဢွၵ်ႇမႃးတင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၶူးပူင်သွၼ်လူင် ၸၢႆးၾႃႈၵေႃႈ ယၢမ်ႈဝႃႈ- “ၵၢၼ်ပပ်ႉလိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆး တႄႇဢဝ် တႅမ်ႈတူဝ်လိၵ်ႈ၊ ယိၼ်ႇတူဝ်လိၵ်ႈ၊ ႁဵတ်းပဵၼ်ပပ်ႉ၊ ယိုၼ်ႈသူင်ႇပိုၼ်ထိုင် ၸိူဝ်းၼႆႉတင်းသဵင်ႈ တႃႇပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၵူႊတီႈတီႈ ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈလိုမ်းၸႂ်၊ တမ်းၸႂ်လႆႈၼၼ်ႉ ၸၢႆးၼုတ်း ႁဝ်းဝၢင်းဝႆႉ ၸႂ်ယၢဝ်း ယၢဝ်းသေ ၸွႆႈသၢင်ႈၶပ်း ၶိုင်ပၼ်မႃးတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈလိၵ်ႈတႆးသေ ၽႂ်ႁဵတ်းပၼ်တႆးမႃးလႆႈ ၼမ်သေပိူၼ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈ တေမီးႁူဝ်ၶေႃႈၼႆႉ တႃႇဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်မႃးၼႆ ၼင်ႇၸိူဝ်း မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်၊ ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈမိူင်းၼွင်ၶဝ် လႆႈႁဵတ်းပၼ်တႆးမႃးတင်းၼမ်ၼၼ်ႉ။ ၼႂ်းပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉၼႆ ၸၢႆးၼေႃႇမိူင်း (ဝၢၼ်ႈၸိင်း) ၶဝ်၊ တေႃႇၶိၼ်ႇထူၺ်းၶဝ်၊ ၸဝ်ႈၶိူဝ်းတႆးၶဝ်၊ ၸိုၼ်ႈၵွၼ်းလၢႆးၸၢႆးမၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၶဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၶပ်းၶိုင်ၸွႆႈပၼ် ၵၢၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉ တႆးမႃးယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ် ဢွပ်ႉသႅတ်ႉ လႄႈ ၸၢၵ်ႈၶွမ်ႇပိဝ်ႇတႃႇမႃးၼႆႉတႄႉ တၵ်းတေလႆႈဝႃႈ ၸၢႆးၼုတ်း လႄႈ ၸုမ်း မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင် ၼႆႉ ပဵၼ်ထီႈၼိူင်ႈ ဢၼ်လႅၼ်ႈဢွၼ်ၼႃႈပၼ် တီႈၼႂ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး လႄႈ လိၵ်ႈလၢႆးတႆးမႃး” ၼႆ ယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပၢၼ်ဢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႊ ၵုမ်းၵမ်ထတ်းထိၼ်ၸွမ်း ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇပပ်ႉလိၵ်ႈလႄႈ တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇမၼ်း ၽႂ်ဢမ်ႇႁတ်းတႅမ်ႈ။ မီးၵူၼ်းႁတ်းတႅမ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းႁတ်းႁပ်ႉ ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်ပပ်ႉ။ တီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်တႄႉ ဢိတ်ႇပၼ်ၵူႊမဵဝ်းယဝ်ႉ။ ပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆးၵေႃႈ ဢိတ်ႇပၼ်။ ၸိူင်းတၢင်းႁၵ်ႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇ တီႈမေႃတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ႁႅင်းသိူဝ်ၶႅင် (တၢင်ႉယၢၼ်း) ၶဝ်ၵေႃႈ ဢိတ်ႇပၼ်။ ဝွၵ်း ႁိုၼ်းၵႃယၢင်းၵေႃႈ ဢိတ်ႇ။ ပပ်ႉဢၼ်ၸိုဝ်ႈ သဵင်ၼႂ်းတႆး ၸိူင်ႉၼင်ႇ “ယၢၼ်” လႄႈ “ပိုၼ်ႉၶိုၼ်းတႆး လႄႈ ပိုၼ်းမိူင်းတႆး” ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တၢမ်တူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈ လိၵ်ႈ ပႃႈယွတ်ႈၼု (ၶိူဝ်းသႅၼ်) မႃးထတ်းၸွမ်း ၵၢၼ်ၶပ်ႉလိၵ်ႈ တီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်။ သုတ်းတီႈ လိၵ်ႈမွၵ်ႇ ပွႆးပၢင်ၶႅၵ်ႇ ၸဝ်ႈ ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ဢၼ်ၸတ်းတီႈႁူဝ်မိူင်း ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢိတ်ႇတီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်သေ ဢဝ်ၵႂႃႇဝႃႈ ၼႆယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ လိၵ်ႈတြႃး ဢၼ်လူႇၸွမ်းၼၼ်ႉတႄႉ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ပီႈဢွင်ႇပုၼ်ႉၶဝ် ပၢင်လူင် သင်ႇဢိတ်ႇ တီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်။ တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈပီႊ 1986 တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပပ်ႉလိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆးတႆးဢၼ်ဢိတ်ႇတီႈမွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅ င်ၼႆႉ ဢမ်ႇယွမ်းႁႃႈႁူၵ်းပၢၵ်ႇ။
သူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်တီႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ပပ်ႉလိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆးတႆး တႃႇၵူၼ်းတင်းၼမ်လႆႈႁဵၼ်းလႆႈသွၼ်၊ လႆႈလူလႆႈ တူၺ်း။ ပဵၼ်တီႈဢၼ်ၵမ်ႉၸွႆႈပၼ် ၵၢၼ်ပၢႆးမွၼ်းၵူႊပိူင်ပိူင်။ ပဵၼ်တီႈၵူၼ်းလိၵ်ႈလၢႆး၊ ၵူၼ်းပၢႆးမွၼ်း၊ ၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်း ယၢမ်ႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵုမ်ၵွင်ၵၼ်။ ၼႆလႄႈ သင်ဝႃႈ ၶူၼ်ႉၶိုၼ်းပိုၼ်းတႆး ပေႃးၼႆ ၸိုဝ်ႈသဵင် သူၼ်မွၵ်ႇၵူႇသွႆႈလႅင်ၼႆႉ တိုၼ်းၵိုၵ်းပိုၼ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ၸၢႆးၸိုၼ်ႈ
ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 005 June, 2018
