လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊ 24 ဝၼ်း ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Shan State Army ၼၼ်ႉ ၶွပ်ႈတဵမ် 55 ပီသေယဝ်ႉလႄႈ လႆႈႁၼ် တီႈငဝ်ႈငုၼ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးၵေႃႈ မီးပၢင်ၵႅဝ်ႈ ပၢင်ၼမ်းသေ ၼႄၾၢင် ႁၢင်ႈသိုၵ်းၵႂႃႇ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် သပ်းလႅင်းပႃးၵႂႃႇ လွင်ႈဝႃႈ သိုၵ်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်း ၵိုတ်း တိုၵ်းၵၼ်ၵႂႃႇ ၶၢႆႉႁၢင်ႇယၢၼ်ၵႆၵၼ်သေ ပဵၼ်ဢၼ်ၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်ၵႂႃႇပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉၼႆလႄႈ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်း မိူင်းၵေႃႈတေလႆႈႁူမ်ၸူမ်း ႁူႉထိုင်ငိၼ်းၵၼ်ယူႇ။
တီႈၼႆႈ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ မႃးထတ်းသၢင်တူၺ်းၸွမ်း တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၵေႃႇတင်ႈမီးမႃးမိူဝ်ႈလႂ်သေယဝ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွင်ႈတၢင်းၸိူင်ႉႁိုဝ်သေလႄႈ ၵေႃႇတင်ႈမီးမႃး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ သမ်ႉႁဵတ်းႁိုဝ်လႄႈ မၼ်းလႆႈတႅၵ်ႇၽၢတ်ႇၵၼ်ၵႂႃႇ ႁႂ်ႈပေႃး လႆႈပဵၼ်ပွတ်းႁွင်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်းသေ ၽႅဝ်မႃးမိူဝ်ႈၼႆႉ ယၢမ်းၼႆႉ ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်း ထုၵ်ႇလီႁၢင်ႈႁႅၼ်း၊ ထုၵ်ႇလီႁႃလၢႆးတၢင်းၸိူင်ႉၼင်ႇႁိုဝ် ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈတၢင်းၸိူင်ႉႁိုဝ်လႄႈ သမ်ႉထုၵ်ႇလီလႆႈၵေႃႇသၢင်ႈ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈယွၼ်းပၢႆးၼႄပီႈၼွင်ႉႁဝ်းၶဝ်ပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈ။
တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၵေႃႇတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1964 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊ 24 ဝၼ်း ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ လွင်ႈ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႄႈ မိူင်းတႆးၼႆႉ ပေႃးၵိူတ်ႇၵိုၵ်းပႃးမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1950 ပၢႆ ၸဵမ်မိူဝ်ႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်း မၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းၶေႃႈမၼ်ႈပၢင်လူင်လႄႈ လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ မၼ်းပိူင်ႈႁွႆႈတၢင်းၵႂႃႇ လွင်ႈတေ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇၼၼ်ႉ မီးမႃးၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ 2 ၵိူင်း။ ၵိူင်းၼိုင်ႈတႄႉပဵၼ် သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တေႃႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ယူႇၼႂ်းတူင်ႇၶွပ်ႇမၢႆမီႈသေယဝ်ႉ ဢဝ်လၢႆးတီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊသေ ၶတ်းၶၢၼ်ႉလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ။ ထႅင်ႈၸုမ်း ၼိုင်ႈသမ်ႉ ၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းသေယဝ်ႉ ဢဝ်တၢင်း လွၵ်းလၢႆးၵွင်ႈၵၢင်ႇလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆ တေမီးယူႇ 2 လၢႆးတၢင်း။
တီႈၼႆႈ ပေႃးႁဝ်းမႃးတူၺ်း ၵၢၼ်ဢၼ်ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတေႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1958 လိူၼ်မေႊ 21 ဝၼ်း ၸဝ်ႈၼွႆႉ ႁိုဝ် ၸဝ်ႈသေႃးယၼ်ႇတ ဢွၼ်ၵေႃႇတင်ႈမႃး တပ်ႉၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်း ၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးမႃးၸဵမ်ပိုင်း။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1964 ယူႇတီႈၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၵူႈမူႇၵူႈ ၸုမ်း ၸင်ႇမႃးႁူမ်ႈႁွမ်းလႆႈၸႂ်ၵၼ်သေယဝ်ႉ ႁုပ်ႈဢဝ်တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး SSIA၊ တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး SNDF ပႃးတင်း တပ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉၵဝ်ႈၵၢင်ႉၶဝ် ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈပႃးတင်း ဢဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး လၢႆလၢႆၸုမ်းသေယဝ်ႉ ၸင်ႇႁုပ်ႈႁူမ်ႈၶွတ်ႇပဵၼ်မႃးတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး။
ပေႃးမႃးတူၺ်း ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မိူင်း၊ ငဝ်းလၢႆးသိုၵ်းသိူဝ်ၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈၽွင်းၼင်ႇၼၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ပွႆႇၵႂႃႇလုၵ်ႈ တပ်ႉမၼ်း၊ တပ်ႉၵွင်မၼ်း ထူဝ်းၶဝ်ႈၼႂ်းၼႃႈတီႈ မိူင်းတႆးမႃးၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၼႄၼႃႈတိူဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ လုၵ်ႉ မိူင်းၶႄႇလႅင်သေယဝ်ႉ လူမ်ႇလူင်းမႃးတၢင်းမိူင်းတႆးယဝ်ႉ ဝႃႈၼၼ်သေယဝ်ႉလႄႈ တီႈဢၼ်မီးသိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၵေႃႈလီ၊ ဢမ်ႇမီးသိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၵေႃႈယဝ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ထူဝ်းၶိုၼ်ႈမႃးမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ဢမ်ႇပွၵ်ႈဝၢႆႇမိူဝ်းသေ ယူႇၸေႈ ဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်ၵေႃႈမီး။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သမ်ႉတေမီးတပ်ႉသိုၵ်း KMT ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းသိုၵ်း ၵၢၼ်ႉသိုၵ်းတေႃႇ သိုၵ်းလူင် ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇလႅင်သေယဝ်ႉ လူင်းမႃးပၵ်းသဝ်းယူႇတီႈပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ပဵၼ်ယႂ်ႇသေ ထိုင်တီႈဢဵၼ်ႁႅင်းပေႃးမီးမႃး ဢၢၼ်ႇ ႁဵင်ၸိူင်ႉၼၼ်ၵေႃႈ ပဵၼ်ၽူႈၶဵၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူင်းတႆးဝႆႉ ပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈသမ်ႉ ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းပၼ် တပ်ႉၵႃႇၵွႆႇယေးၶဝ်သေယဝ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵူႈ ဢိူင်ႇ၊ ၵူႈဝၢၼ်ႈႁႂ်ႈပေႃးမီးၵႂႃႇၵူႈမုၵ်ႉၵူႈၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇသေ ႁႂ်ႈလႆႈမႃးၵိတ်ႇၶႂၢင် သၢၼ်ၶတ်းၵၼ်တင်း လၢႆးၵၢၼ်လုၵ်ႉ ၽိုၼ်ႉတႆးၼႆၵေႃႈမီးမႃး။ ယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေးလၢႆလၢႆၸုမ်းၼၼ်ႉ မီးမႃးထိုင် 23 ၸုမ်းသေယဝ်ႉ ဢဵၼ်ႁႅင်း သိုၵ်းၶဝ် မီးယူႇ 4,000 ပၢႆ။ ဢၼ်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ပႆႇၼပ်ႉပႃး ၸုမ်းလွႆမေႃႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်သေ ႁႅင်းၵူၼ်းမီးပဵၼ် 1,500 ပၢႆၼၼ်ႉ။
ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ယၢမ်းၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ် ၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်သိူဝ်ၼႆႉ လႆႈဝႃႈ ယုင်ႈယၢင်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းဝႆႉသေ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢွင်ႇပေႉ ၵၢၼ်သိုၵ်းသိူဝ်ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၵူၼ်းလူင် SSA ၶဝ် ၸင်ႇမႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေယဝ်ႉ ဢဝ်လၢႆးဢွၼ်ႁူဝ် ႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၼမ်ႉၼိုင်ႈ ၸိုင်ႈလဵဝ်သေယဝ်ႉ ၸင်ႇတေၽွတ်ႈတင်ႈမႃး တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ။ ၾၢႆႇၼိူဝ်တပ်ႉသိုၵ်း ၸိုင်ႈတႆး SSA ၼၼ်ႉ သမ်ႉ ဢွၼ်ၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃးၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Shan State War Council ဢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း ပဵၼ် ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈသေယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းပဵၼ်ၽူႈပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်းၼၼ်ႉ။ ယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် ၾၢႆႇတႂ်ႈၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး ၼၼ်ႉ မီးမႃးတပ်ႉၸုမ်း 6 ၸုမ်း တေႃႇထိုင်မီးမႃး တပ်ႉၵွင် 14-15 တပ်ႉၵွင်ၼႆလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ် ႁိူင်းထႃးယႂ်ႇၵိုၼ်းသေ ပိူၼ်ႈမိူဝ်ႈယၢမ်းၼင်ႇၼၼ်။
ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1969 ပွင်ႇဝႃႈ တင်ႈတပ်ႉယဝ်ႉၼၼ်ႉ 5 ပီၵူၺ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ တေၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇတင်း ပႃႇတီႇ ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႈႁိုဝ် ဢမ်ႇၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ မီးလွင်ႈထၢင်ႇထိူမ်ၵၼ်မႃး၊ မီးလွင်ႈ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်မႃး တၢင်းႁၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်သေယဝ်ႉ ထိုင်မႃး 1969 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ 25 ဝၼ်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ဢမ်ႇ ၼၼ် ၸဝ်ႈမူဝ်ႁိူင်း ၵေႃႉပဵၼ်ၽူႈပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ဢွၼ်ဢဝ်တပ်ႉၸုမ်းမၢႆ 3 တႅၵ်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ တီႈငဝ်ႈငုၼ်းသေယဝ်ႉ ၵႂႃႇႁူမ်ႈတင်းၸဝ်ႈၼွႆႉ တပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆးသေ ၽွတ်ႈတင်ႈ ပဵၼ်မႃးတပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး SURA ဢၼ်ၵႂႃႇပၵ်းသဝ်း တၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ။
ႁဵတ်းၼၼ်သေယဝ်ႉ SSA ၼႆႉ လႆႈပဵၼ်မႃးပွတ်းႁွင်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း တႄႇဢဝ် ယၢမ်းၼၼ်ႉ ၶဵင်ႈၶႅင်ၵၼ်မႃး၊ ႁဵတ်းၽႂ်ႁဵတ်း မၼ်းမႃး လႆႈဝႃႈတႅၵ်ႇယၢႆႈၵၼ်မႃး တႄႇဢဝ်ၶၢဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ မၼ်းတႅၵ်ႇယၢႆႈၵၼ်ၵႂႃႇၸိူင်ႉၼၼ်သေတႃႉ ၵေႃႈ SSA ဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉတၢင်းပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇတင်း ပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႈ CPB သေ ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင်မႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇပေႃးၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇတၢင်း ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႈသေယဝ်ႉ ၶိုၼ်းလႆႈမႃးၵိုတ်းတိုၵ်းတေႃႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိူဝ်ႈ 1989 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတေႁူႉႁူမ်ႈၵၼ်ၸွမ်းယူႇ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းၼၼ်ႉပေႃးႁဝ်းၶႃႈမႃးတူၺ်း ယူႇတီႈ SSA ပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ လႆႈႁူမ်ႈၽၢၵ်ႇၵၼ်တင်း ပီႈၼွင်ႉယၢင်း၊ ပီႈၼွင်ႉၶၢင် ၸိူဝ်းၼႆႉသေယဝ်ႉ လႆႈၵေႃႇတင်ႈ တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈမႃး မိူၼ်ၼင်ႇ NDF လႂ်၊ ဝၢႆးလင်ၵေႃႈသမ်ႉ တင်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈၾၢႆႇ MTA ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးသေ ဢၼ်မႃးၵေႃႇတင်ႈပဵၼ် SSNA တပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဢၼ် ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ သမ်ႉၶိုၼ်းလႆႈတႄႇတင်ႈပဵၼ်မႃး မုၵ်ႉၸုမ်းငမ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ SSPC။ လိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တင်းပႃႇတီႇငဝ်ႈငုၼ်းတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးသေယဝ်ႉ ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ် မိူဝ်ႈ 1996 သမ်ႉ ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ်မႃး SSJAC။ ထိုင်မႃးပၢၼ်ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢူးတဵင်းၸဵင်ႇၼႆႉ တေႃႇထိုင်တင်ႈလႆႈပဵၼ်မႃးထႅင်ႈ UNFC ႁိုဝ် FPNCC တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူႇၾၢႆႇသိုၵ်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇၶတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈ ပွင်မႃး။
ၵမ်းၼႆႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ဢွၼ်ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၵႂႃႇႁူမ်ႈတင်းၸဝ်ႈၼွႆႉသေ တင်ႈပဵၼ်မႃး SURA၊ ၵမ်းလိုၼ်းတင်ႈပဵၼ်မႃး TRC ႁဵတ်းႁိုဝ်လႄႈ တင်ႈပဵၼ်မႃးၼႆ မိူဝ်ႈ 1984 ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ်တပ်ႉငဝ်ႈသိုၵ်းမၢႆ 2 SSA ၾၢႆႇတၢင်းပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉသေယဝ်ႉ ပႃးဢဝ်တင်းၵူၼ်းမွၵ်ႈ 350 ၵေႃႉသေ ၵႂႃႇႁူမ်ႈတင်း SURA ဢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းဢွၼ် ႁူဝ်ၼၼ်ႉသေ ႁူမ်ႈတင်ႈပဵၼ်မႃးၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ TRC တပ်ႉသိုၵ်းဢၼ်ၶဝ် 2 မူႇ 2 ၸုမ်းႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်မႃး TRA။ ၵမ်းၼႆႉ ယူႇတီႈ TRC ဢမ်ႇၼၼ် TRA ၼႆႉ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1985 ၵႂႃႇသူၼ်းႁူၺ်း ႁွင်ႉတုမ်ၵၼ်လႆႈ တင်း SUA ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ်သေ ဝၢႆးလင်ပေႃးပဵၼ်မႃးၶွင်ႇသီႇမႄးပွင် ၸိုင်ႈတႆး SSRC။ မိူဝ်ႈယၢမ်းၼင်ႇၼၼ်တႄႉ တပ်ႉဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉႁွင်ႉ ဝႃႈ SSA ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၵမ်းလိုၼ်းမႃးတႄႉၵေႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇငဝ်းလၢႆးလၢႆလွင်ႈသေ ၶိုၼ်းပဵၼ် MTA (Mong Tai Army) ၼႆႉတႄႉတိုၼ်းပဵၼ်ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်း။
ငဝ်းလၢႆးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ် ႁဝ်းၶႃႈမႃးႁုပ်ႈႁူမ်ႈ ဝႃႈလႆႈၶေႃႈၼိုင်ႈတႄႉ မိူဝ်ႈယၢမ်းသိုၵ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႈ ပၼ်ႁႅင်း ၸွႆႈထႅမ်၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ၾၢႆႇလင် မီးဝႆႉမိူင်းၶႄႇ ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊပႃႇတီႇမိူင်းၶႄႇ ၸွႆႈၵမ်ႉတၢင်းလင်လႄႈ ၸင်ႇတေမႃႇယႂ်ႇႁႅင်းၵိုၼ်းမႃးၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။
ၵူၺ်းၵႃႈ တႄႇဢဝ် 1980 လိူဝ်မႃး ပေႃးဝႃႈ မဝ်ႇသီႇတူင်း တူၵ်းသုမ်းသေယဝ်ႉ တဵင်ႇသႅဝ်းၽိင်ၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉၵေႃႈ လွင်ႈၵမ်ႉ ၸွႆႈတေႃႇပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ယူပ်ႈႁႅင်းၵႂႃႇသေ လွင်ႈပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢွၼ်ႁူဝ် တေႃႇၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးမႃးယဝ်ႉလႄႈ တႄႇဢဝ် 1989 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တပ်ႉၵဝ်ႈၵၢင်ႉ၊ တပ်ႉဝႃႉ၊ တပ်ႉ SSA ပႃးၸဵမ်တင်း တပ်ႉ KBA ၶၢင် ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈပႃးတင်း တပ်ႉမိူင်းလႃး ၸႃႉၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လႆႈ ၵိုတ်းတိုၵ်းတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းသေယဝ်ႉ ၵမ်းလိုၼ်းမႃး ပဵၼ်ၸုမ်းငမ်းယဵၼ်ၵႂႃႇ တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈ။
သိုပ်ႇဢၼ်ၼၼ်ႉသေ တီႈတၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ဢၼ် MTA ပဵၼ်ယႂ်ႇလူင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တႄႇဢဝ် 1994 ၸိူဝ်းၼႆႉမႃး သေယဝ်ႉ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်တင်း တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈသေဢမ်ႇၵႃး ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႂ်း MTA ၼႆႉ တႅၵ်ႇငၢၵ်ႈၵၼ်မႃးလွႆးလွႆးသေ ၽိူဝ်ႇၽႅဝ်မႃး 1996 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊၼၼ်ႉၼႆၵေႃႈ MTA ၼႆႉ လႆႈဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇလုမ်းလုမ်းၼႆ ႁဝ်းၶႃႈလႆႈႁၼ်ၵၼ်ယူႇ။
ၼႆႉမၼ်းပဵၼ်သင်လႃႇ ပဵၼ်ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၾၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇမႃးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ၸိူဝ်း ဢၼ်တေႃႇသူႈမၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ်တပ်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဢမ်ႇမီးပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးမိူင်းၶႄႇ ၵမ်ႉၸွႆႈယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇတေထိုင်ၵႂႃႇငဝ်းလၢႆးၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ ႁဝ်းၶႃႈထတ်းသၢင်လႆႈ ၸႅင်ႈလႅင်းဢၼ် ၼိုင်ႈ။
ပွင်ႇဝႃႈတႄႉ Geopolitic ဢၼ်တင်းၼမ်ႁွင်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပၢႆးမိူင်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃ ပေႃႉယွၼ်ႈသေလႄႈ ထိုင်တီႈတပ်ႉ သိုၵ်းတႆး 2 ၸုမ်း လႆႈတႅၵ်ႇယၢႆႈၵၼ်ၵႂႃႇ ပဵၼ်ပွတ်းႁွင်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း ယၢမ်းမိူဝ်ႈၼင်ႇၼၼ်ၼႆႉ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 55 ပီ ဢၼ်လႆႈမီး မႃးၼၼ်ႉ တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈၼႆႉ ဝၼ်းၼႆႉသမ်ႉ ငဝ်းလၢႆး ဢၼ်မိူင်းၶႄႇတုမ်ႉယွၼ်ႈသမ်ႉ မီးဢီႈသင်ၶႃႈလႃႇ တင်းၼမ်တင်း လၢႆတေႁူႉၵၼ်ယူႇ။ တမ်တူဝ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ တမ်တူဝ်တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် မျၢၼ်ႇမတပ်ႉမ တေႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၺ်းလႆႈ တူၺ်းတေႃႇၼႃႈတႃ မိူင်းၶႄႇယူႇၼႆၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတေႁူႉထိုင်။ တေႃႈၼင်ႇ တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ၵေႃႈ လႆႈတူၺ်းတေႃႇ တၢင်းမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶွင်မိူင်းၶႄႇလူင်သေယဝ်ႉ ၽႅၼ်ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵွတ်ႇလူၵ်ႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ BRI ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယူႇတီႈ ၽူႈၼမ်းၼႂ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ UN ပေႃးလႆႈၵမ်ႉယၼ်ယူႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ တေလႆႈႁၼ်ၸွမ်း ။
ပေႃးဝႃႈတႄႇဢဝ် ၽႅၼ်ၵၢၼ် BRI ၼၼ်ႉမႃး ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တေမီးၽႅၼ်ၵၢၼ်သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ၶုၼ်ႊမိင် လတ်းၶဝ်ႈမိူင်းမူႇၸေႊသေယဝ်ႉ ၵပ်းသိုပ်ႇတေႃႇထိုင် မိူင်းမၼ်းတလေး တေႃႇထိုင် ၵျွၵ်ႉၽိဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်း ဢမ်ႇမီးဢမ်ႇပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇပီႈၼွင်ႉမိူင်းၶႄႇ ပိူဝ်ႈတႃႇၽႅၼ်ၵၢၼ် BRI တေဢွင်ႇမၢၼ်ၼၼ်ႉ။
ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ်မႃး ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းတႆး 2 ၸုမ်းၼႆႉသမ်ႉ ထုၵ်ႇလီပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်လႃႇ ၽွင်းယၢမ်းၶဝ်ၸဝ်ႈယၢမ်ႈလႆႈၵေႃႇ သၢင်ႈၶွတ်ႇလိူတ်ႈၵၼ်မႃးမီးလၢႆပွၵ်ႈ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ 1994 SSA ဢၼ်ၸဝ်ႈၸၢႆးၼွင်ႉ ဢွၼ်ႁူဝ်ယူႇၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈယိုၼ်း တေႃႇ MTA မႃးၵေႃႈမီး။ ဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်း SSA ပွတ်းၸၢၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း မႃးဢွၼ်ႁူဝ် ၼၼ်ႉလႄႈ တင်း SSA ပွတ်းႁွင်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈပၢင်ႇၾႃႉ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယၢမ်ႈမီးလွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ ပိူဝ်ႈ တႃႇ တင်ႈပဵၼ်တပ်ႉလဵဝ်၊ တႃလဵဝ်ၵၼ်မႃး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈလႆႈငိၼ်းၸွမ်းယူႇ။
ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးၸိူင်ႉၼၼ်သေယဝ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ မုင်ႈမွင်းဝႃႈ ၼင်ႇဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈလႆႈပိုင်ႈဢိင် လူင် ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ပႃႇတီႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႊမိူင်းၶႄႇ သူၼ်းၵဝ်းယႃႉလူႉ ဢီးၸွႆႈမႃးသေယဝ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆး လႆႈတႅၵ်ႇယၢႆႈၵၼ်ၵႂႃႇ 2 မူႇ 2 ၸုမ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼႆႉ ထိုင်မႃးယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် သမ်ႉႁႂ်ႈဢဝ် BRI ဢၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၵွတ်ႇ လူၵ်ႈ ၶွင်မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉပဵၼ်ၼႃႈတိူဝ်ႈသေ ၵေႃႇသၢင်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼႂ်းၵႄႈတပ်ႉသိုၵ်းတႆး 2 ၸုမ်းၵႂႃႇၼႆၸိုင် တႃႇပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းလႄႈသင်၊ တႃႇၽွၼ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈသင် တေမီးၽွၼ်းလီၼမ်ၼိူဝ် ၵူႈပွၵ်ႈၵူႈပၢၼ်ယူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတႄႉ သူးဝၢၼ်းတိူင်ႇၵၢဝ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ်။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ် ယူႇတီႈပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းတင်းသဵင်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ထွမ်ႇငိၼ်း ႁဝ်းၶႃႈ လႆႈထတ်းသၢင်ပၢႆးၼႄၵၼ်ယူႇ ၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်းၼႆႉ တႄႇဢဝ် မိုဝ်ႉၼႆႉ ယၢမ်းၼႆႉၵႂႃႇ ၼင်ႇႁိုဝ် ႁဝ်းၶႃႈ တေလွတ်ႈၵၢင်းလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်သေယဝ်ႉ တေၸဵဝ်း ထိုင်တီႈ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ မီးၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ဢၼ်ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းမီးသုၼ်ႇၽဵင်ႇပဵင်း ၵၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေၸဵဝ်းပဵၼ်မႃး တႄႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး ႁႂ်ႈလႆႈဢဝ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈၼႄ ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းၵႂႃႇဢွၼ်တၢင်းသေၵမ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယွၼ်းသူးဝၢၼ်းၼင်ႇၼႆသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းဝႆႉတီႈၼႆႈၶႃႈ။
မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ
ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း
26/04/2019
