ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း တႄႇပၢႆးသူၼ်းတုမ်

မိူဝ်ႈ 9.2.1947 ဝၢႆးသေ ၶွင်ႇသီႇဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းသၼ်လွႆ ႁူမ်ႈတုမ်ၵၼ် ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉ သိပ်းဢဵတ်းမူင်းၶိုင်ႈ ၵၢင်ၼႂ် (11:30 AM) ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းသိုပ်ႇႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်းဝႃႈ –

“ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလႆႈၸႂ်ပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်သေ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်မႃးလႄႈသင်၊ မိူဝ်ႈၵႂႃႇ ၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇၼၼ်ႉ လွင်ႈမိူင်းၼိူဝ်သၼ်လွႆၼႆႉ လႆႈၵႂႃႇဢုပ်ႇလၢတ်ႈတုၵ်းယွၼ်းႁဵတ်းသၢင်ႈ မႃး လွင်ႈသင်ၼႆၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈမႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈသပ်းလႅင်းၼႄလႄႈ ၸင်ႇလႆႈမႃးၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈတီႈပၢင်လူင်ၼႆႉ ယူႇ ယဝ်ႉ။ မိူင်းမၢၼ်ႈတႄႉ မိူၼ်ၼင်ႇ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵိုတ်းမိူင်းသၼ်လွႆ။ ပေႃးမိူင်းသၼ်လွႆ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈၵမ်းလဵဝ်ၸိုင် မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းဝႃႈ ပႆႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းတဵမ်ထူၼ်ႈ ၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းဝႃႈ ပႆႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၸွမ်းလူၺ်ႈ ၵမ်းလဵဝ်ၸိုင် မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းဝႃႈ ပႆႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ လႆႈၵႂႃႇမွၵ်ႇလၢတ်ႈတၢၼ်ႇပႃးယူႇ။ လွင်ႈဢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်တေၽွင်းငမ်း မိူင်းသၼ်လွႆႁင်းၶေႃၼႆႉ မၢၼ်ႈဢမ်ႇၵျိူၵ်ႈ၊ မိူင်းသၼ်လွႆၵေႃႈ ႁဝ်းၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်း သၼ်လွႆၶဝ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၵွႆး။ ပေႃးဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၵေႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမိူင်းသၼ်လွႆၵေႃႈလႆႈၸွမ်းၵမ်း လဵဝ်။ လွင်ႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈလႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်းၸွမ်းၵၼ်ၵမ်းလဵဝ်ၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ ႁဝ်းၶႂ်ႈႁူမ်ႇမုင်းၽွင်းငမ်းပႄႉပုၼ်ႈ ၵူၼ်း မိူင်းၼိူဝ်သၼ်လွႆၶဝ်။ ႁဝ်းၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းသၼ်လွႆၶဝ် ၸၼ်ႉၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၸင်ႇလႆႈလၢတ်ႈၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၵူၼ်း ၼိူဝ်ႉလမ်ၵေႃႈလီ ၵူၼ်းၶၢဝ်ၵေႃႈလီ တိုၼ်းဢမ်ႇလူဝ်ႇၵူဝ်ၽႂ်၊ သင်ဝႃႈ ၶဝ်ထၢမ်မႃး သူၶႂ်ႈလႆႈသင် ၼႆၸိုင် “ၶႂ်ႈလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၵူၺ်း” ၼႆႁင်းၶဝ်လႃႈ။ ၶဝ်လွၵ်ႇၵေႃႈ ယႃႇၵူဝ်၊ ၶဝ်ၶျေႃးၵေႃႈ ယႃႇဢူၼ်ႈတေႃႇၶဝ်၊ သူလူဝ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ “ႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈၸၼ်ႉၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်တင်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵူၺ်း” ၼႆလႃႈ။ ပေႃးသူလၢတ်ႈမိူဝ်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈၽုၵ်ႈ မႃး သူတေလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၵမ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

ၼႆႉပဵၼ်ၸွမ်းသိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း မႃးလၢတ်ႈၼႄ ၵူၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်းလၢတ်ႈဢူးၽေႇၶိၼ်ႇဝႃႈ – “ ႁဝ်းထုၵ်ႇလိူၵ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးသေၵေႃႉၵေႃႉ (သမ္မတ) တႃႇ မိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်ၵၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ တေလီယူႇယူဝ်ႉ ၼႆလႄႈ ဢူးၽေႇၶိၼ်ႇသမ်ႉ ၵႂႃႇဝူၼ်ႉႁၼ်မႅၼ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ(ၸဝ်ႈၾႃႉ တွင်ႇပႅင်ႇ) ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ မိူဝ်ႈမၼ်းမႃးဢွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵျွင်းမိူင်းတႆး ပူၵ်းတင်ႈ “ၸုမ်းသမႅၵ်ႉၵႃႉ လုၵ်ႈ ဢွၼ်ႇၵျွင်းမိူင်းတႆး” ၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်တုၵ်းယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၶဝ်။ ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇတႄႉ သူင်ႇငိုၼ်းၸွႆႈ ထႅမ်ပၼ်ၶဝ်ၵႂႃႇလႄႈ ဢူးၽေႇၶိၼ်ႇၸင်ႇသွၼ်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇၼႆႉ တေပဵၼ်ၵူၼ်းပႃးၸႂ်ၽၢႆႇၶဝ်လႆႈယူႇၼႆ သေ မၼ်းလၢတ်ႈ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႈဢွင်ႇသၢၼ်း ႁႂ်ႈဢဝ်ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ ႁဵတ်းၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸင်ႇၵႂႃႇထၢမ်တူၺ်း ၵၢင်ၸႂ်ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈဢမ်ယွမ်းႁပ်ႉသေ ၶိုၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ “ၵဝ်ၶႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈ ႁဵတ်းၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ၵေႃႉဢၼ်ဢႃႇယူႉပၢႆးဝူၼ်ႉၵႄႇၼမ်သေၵဝ်ၸဝ်ႈ ယင်းမီးယူႇတင်းၼမ်၊ ထုၵ်ႇလီဢဝ်ၽႂ်ႁဵတ်း ၵေႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတင်းသဵင်ႈ ငူပ်ႉငိဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်ယဝ်ႉသေ ဢဝ်ၵၢင်ၸႂ် တင်းၼမ်ၽွမ်ႉၵၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈဢဝ် ၸင်ႇတေ လီ” ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

10.2.1947 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ မွၵ်ႇႁႂ်ႈပူဝ်ႇၶျူၵ်ႈဢွင်ႇသၢၼ်းၶႃဢူးၽေႇၶိၼ်ႇ ၵႂႃႇၵိၼ်ၶဝ်ႈတီႈတေႃႇ မေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီႁွင်ႇၸဝ်ႈႁူမ်ႇၾႃႉၵေႃႈ မႃးၵိၼ်ၸွမ်းလႄႈ ၶဝ်ဢုပ်ႇၵၼ် လွင်ႈ တေၶႂ်ႈဢဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၵေႃႉၼိုင်ႈႁဵတ်း(သမ္မတ) ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉသွင်ၵေႃႉတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶိုၼ်းဝႃႈ – “ ဢဝ်ၽႂ်ႁဵတ်း လိူၵ်ႈၽႂ်ပဵၼ်ၵေႃႈလီယူႇ၊ ထုၵ်ႇဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းတင်းၼမ် လိူၵ်ႈဢဝ်ၼၼ်ႉ ၶႅၼ်းတေလီယူႇ”ၼႆ ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လႆႈႁၼ်ၼႂ်းပပ်ႉဢၼ်ဢူးၽေႇၶိၼ်ႇ တႅမ်ႈဝႆႉၵူဝ်ႇတူၺ်ႉပိၼ်ႇလူင်ႇ(ကိုယ်တွေ့ပင်လုံ) ၼၼ်ႉတႄႉ – ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈဢဝ်ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ(ၸဝ်ႈၾႃႉယွင်ႁူၺ်ႈ) ႁဵတ်းတေလီယူႇၼႆလႄႈ ထိုင်မႃးဝၢႆးလႆႈလွတ်ႈ လႅဝ်းႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ၸင်ႇဢဝ်ၸူဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢွၼ် တၢင်းသုတ်း သိုပ်ႇၼိုင်ႈ(1948 – 12.3.1952) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈတႄႉၵေႃႈ တၢင်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ၼႃႈတိူဝ်ႈဝႆႉၵူၺ်းၼင်ႇ ၵဝ်ႇ။ ႁႂ်ႈတႆးသိုပ်ႇယုမ်ႇၶဝ်ထႅင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၶိူဝ်းသႅၼ်(တႅမ်ႈ)
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉပိုၼ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႄႈ ပိုၼ်းမိူင်းတႆး