ထၢမ် – ပူၼ်ႉမႃး ဝၼ်းတီႈ 21 ၼႆႉ လႆႈႁၼ်ၽူႈတႅၼ်းသၽႃး လူင်းႁူပ်ႉထူပ်းၵူၼ်းမိူင်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းႁူဝ်ၶေႃႈလွင်ႈသင်။
တွပ်ႇ – ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈ လိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်လၢပ်ႈ လိၼ်ႁၢမ်း (ပုံစံ ၇ ) လႄႈ ပၵ်းပိူင်တီႈလိၼ် (ဓလေ့ထုံးတမ်းမြေယာ ဥပဒေ) ၼႆၶႃႈဢေႃႈ။
ထၢမ် – ဢၼ်ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၵူၼ်းမိူင်းတုၵ်းယွၼ်းၼႄႇ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ပဵၼ်ငဝ်းလၢႆးၸိူင်ႉႁိုဝ်သေလႄႈ ၸတ်းႁဵတ်း။
တွပ်ႇ – ၵူၼ်းမိူင်းတုၵ်းယွၼ်းၵေႃႈပႃး၊ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သင်ႇမႃးၵေႃႈပႃး ၵမ်းၼႆႉ ဢၼ်တႅၼ်းၽွင်း ႁဝ်းၶႃႈ လူဝ်ႇ လႆႈသင်ႇၵူၼ်းမိူင်း၊ လူဝ်ႇလႆႈလၢတ်ႈၵူၼ်းမိူင်း၊ လူဝ်ႇလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵူၼ်းမိူင်းၼႆၵေႃႈ ပႃးၶႃႈ။
ထၢမ် – ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်သင်ႇ၊ ၶဝ်လၢတ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢီႈသင်ၶႃႈ။
တွပ်ႇ – ဢိင်ၼိူဝ်လိၵ်ႈဢၼ်ဝႃႈ (ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်အစိုးရ နှင့် မြေလွတ် မြေလပ် နှင့် မြေရိုင်း များ စီမံခန့်ခွဲရေးဗဟိုကော်မတီ စာအမှတ် ၁၂ မလရ ၁ (၃၇၈/၂၀၁၈)) ဢွၵ်ႇလိၵ်ႈဢၼ်ၼႆႉမႃး မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 30/10/2018 ၼၼ်ႉ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝႃႈ (ဗဟိုကော် မတီ ခွင့်ပြုမိန့်မရရှိ မြေလွတ် မြေလပ် မြေရိုင်း များကို ရယူအသုံးပြုလျှက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ် အဖွဲ့အစည်းများအား အ သိပေး အကြောင်းကြားခြင်း) ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈၼႆႉသေ ပေႃး ဝႃႈ လိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်လၢပ်ႈၼႆႉ သင်ဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇ တၢင်ႇ/ ဢမ်ႇလဝ်ႈၸိုင် ၶဝ်တေၺွပ်း ပၼ်တၢမ်ႇၶွၵ်ႈ 2 ပီ ငိုၼ်း 5 သႅၼ်ပျႃး။ ယွၼ်ႉၼၼ်သေလႄႈ ႁဝ်းၶႃႈ မႆႈၸႂ် တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈသေ ၸင်ႇလူင်းသပ်းလႅင်းၼႄၵူၼ်း မိူင်းႁဝ်း။ လိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်ႁၢမ်းၼႆႉ မီးၼႄႇ ဢမ်ႇ မီးၼႄႇ ႁဝ်းၶႃႈ လူင်းထၢမ်ၵူၼ်းမိူင်း။ လိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်ႁၢမ်းၼႆႉ တီႈပွင်ႇမၼ်းဝႃႈသင်လႃႇၼႆ ပေႃးဝႃႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈ ပၵ်းပိူင် ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တမ်းဝၢင်းဝႆႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်လိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ် ႁၢမ်းၼႆဝႃႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈသမ်ႉ တေၵႂႃႇတၢင်ႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈသမ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈ ၶဝ်ၶႂ်ႈလႆႈၽိုၼ် မိူၼ် 7 (ပုံစံ ၇)။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမႃး လွင်ႈလိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်ႁၢမ်းၼႆႉၵေႃႈ ပိူၼ်ႈသမ်ႉတေၺွပ်းၼႆလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်တုၵ်ႉၶယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဝႆႉ မိူၼ်ၼၢမ်တူၵ်းၼိူဝ်ၽိူဝ်မႆႉၵေႃႈ ၽိူဝ်မႆႉပွင်ႇ၊ ၽိူဝ်မႆႉ တူၵ်းသႂ်ႇ ၼၢမ်ၵေႃႈ ၽိူဝ်မႆႉပွင်ႇ၊ ပေႃး ပဵၼ်ႁဵတ်းၼႆမႃးလႄႈ ယူႇတီႈၽူႈတႅၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ မီး ပုၼ်ႈၽွၼ်း တႃႇတေတူၺ်းထိုင် လုမ်းလႃးၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်လႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ တေၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းမိူင်း လၢတ်ႈ ၼႄၵူၼ်းမိူင်း။
ထၢမ် – (ပုံစံ ၇) ၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ဢီႈသင်ၶႃႈ။
တွပ်ႇ – (ပုံစံ ၇) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁွင်ႉဝႆႉ (မြေယာလုပ်ပိုင်ခွင့်လက်မှတ်) ၼႆဢေႃႈ။ လွင်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းယင်းပႆႇႁူႉ။ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶဝ် ပွင်ႇၸႂ်ၽိတ်းဝႆႉဝႃႈ ၶၢႆလႆႈ ပွင်ႇလႆႈ ပၼ်ဢမူၺ်ႇလႆႈ ၵူႈငိုၼ်းလႆႈၼႆ။ ၵမ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈသပ်းလႅင်းၼႄ ၶိုၼ်းဝႃႈ (ပုံစံ ၇) ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇပိူင်ႇလိၼ်လႆႈၵူၺ်း သူၶဝ်မီးသုၼ်ႇႁဵတ်းၼိူဝ်မၼ်းၵူၺ်း ၼႆ။ ပီပွင်း 70-80 ၼႆႉ ဢၼ်သူၶဝ်ႁဵတ်းမႃး ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ( လက်လုပ်တောင်သူ) ဢိင်ၼိူဝ်ၼၼ်ႉသေလႄႈ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼႂ်း(ပုံစံ ၇) ၶဝ်သမ်ႉဝႃႈ (မြေပိုင်ဆိုင်မှူ) ၶဝ်သမ်ႉတႅမ်ႈဝႆႉ (အစိုးရ)။ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ မႃးဝူၼ်ႉတူၺ်းၼႆ လိၼ်ႁဝ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၶွင် ပူႇမွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈ ႁဝ်းႁဵတ်းမႃးၼႆႉ ပေႃး ႁဝ်းၶႃႈ ၵႂႃႇတၢင်ႇ(ပုံစံ ၇) ၸိုင် မိူၼ်တၢင်းဝႃႈ လိၼ်ၼႆႉႁဝ်း ဢၢပ်ႈပၼ်လူင် ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ – တီႈပွင်ႇမၼ်းၵႂႃႇ ပဵၼ်ဝႆႉႁဵတ်းၼႆ ဢမ်ႇႁူႉ ၶႃႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၶဝ်ၸိူင်ႉၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၵိုင်ႇလီဝႆႉသတိတႄႉတႄႉ ဝႃႈဝႃႈ။
ထၢမ် – ပေႃးၵႂႃႇယွၼ်းမၢႆ 7 ၼႆႉ တီႈလိၼ်ၶွင်ႁဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈၵႂႃႇပဵၼ်ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပႅတ်ႈမူတ်း။
တွပ်ႇ – ၼႂ်း (ပုံစံ ၇) တိုၼ်းဝႃႈဝႆႉၵမ်းလဵဝ်။ ပေႃးဝႃႈ (မြေပိုင်ဆိုင်မှူ အစိုးရ) ၶဝ်ဝႃႈဝႆႉႁဵတ်း ၼၼ်ၵမ်း လဵဝ်။
ထၢမ် – ပွင်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၵ်ႇပၵ်းပိူင်ဝႃႈ တီႈလိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်ႁၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးဝႃႈဢမ်ႇမီးၸဝ်ႈၶွင်၊ ပေႃး ႁဝ်းၶႃႈဢမ်ႇမီး။ ပေႃးပဵၼ် (ပုံစံ ၇) ၵေႃႈ ႁဵတ်းလႆႈၵူၺ်း ႁဝ်းဢမ်ႇပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်မၼ်း ပေႃးဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢႆသင် ႁဵတ်းႁႆႈ ႁဵတ်းသူၼ် တီႈလိၼ်သူၼ် လိၼ်ၼႃး ႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈတေပဵၼ်လိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်ႁၢမ်း ၶဝ်တေၸၢင်ႈယိုတ်း လႆႈၵႂႃႇ မူတ်းၸိူင်ႉၼၼ်ၶႃႈႁႃႉ။ တေပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ။
တွပ်ႇ – မၼ်းၶႂ်ႈမိူၼ်ၼၼ်ယဝ်ႉ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ႁဝ်းၶႃႈ လူဝ်ႇမႃးထတ်းသၢင်တူၺ်း လွင်ႈ(ပုံစံ ၇) ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶဝ်ႁဵတ်းပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁဵတ်းပၼ် (ပုံစံ ၇)။ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ပေႃးတေႁဵတ်း တႄႉ တႄႉ မၼ်းတေႁိုင်မွၵ်ႈ 5-6 လိူၼ်ၼႆႉ(141 – ဝၼ်း)။ ႁဵတ်းသင်လႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်သမ်ႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းပၼ် ၵူႈၵေႃႉ ႁဵတ်းသင်လႄႈ ပဵၼ်ၸိူင်ႉ ၼၼ်၊ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼႃးၸပ်းၵၼ်ၵႂႃႇၵေႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇႁဵတ်းပၼ် တင်းမူတ်း။ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ၺႃးဝႆႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဝၢၼ်ႈ ၼမ်ႉမေႃႇသူမ်ႈ (ပုံစံ ၇) ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ မွၵ်ႈၵူၼ်း 70-80 ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၼ်တင်းမူတ်းယဝ်ႉ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇ ၵူၼ်း 2 ၵေႃႉၼႆႉသမ်ႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ပူႇႁဵင်ၶဝ်ၵႂႃႇဢဝ်မႃးယဝ်ႉ (ပုံစံ ၇) တွၼ်ႈတႃႇၶဝ် ၵမ်းၼႆႉ ၵူၼ်းဢၼ် တေ လႆႈ ၸဝ်ႈၼႃးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၵႂႃႇထၢမ်တီႈလုမ်းယဝ်ႉ ၵူၼ်းလူင်သူ ဢဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇၵႂႃႇထၢမ် တီႈပူႇႁဵင်ၶဝ် သမ်ႉ ဝႃႈဢမ်ႇမီးတီႈမၼ်း။ ၵမ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈသမ်ႉမီးဢီႈသင်ထႅင်ႈၼႆ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ တေလႆႈသဵင်ႈ 500 ပျႃးၵူၺ်း။ တေႃႈလဵဝ် ၸဝ်ႈၼႃးသမ်ႉ လႆႈသဵင်ႈ 7-8 မိုၼ်ႇ မၢင်ၵေႃႉ ထိုင် 1 သႅၼ်ပျႃးၵေႃႈမီး။ ၵမ်းၼႆႉ သမ်ႉႁဵတ်းႁိုဝ် ထႅင်ႈၼႆ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းမီး 5 ဢေႊၶိူဝ်ႊ ႁဝ်းၵႂႃႇႁဵတ်း (ပုံစံ ၇)ၼႆႉ ပိူၼ်ႈသမ်ႉ ႁဵတ်းပၼ်/ ထုၵ်ႈပၼ် 1 ဢေႊၶိူဝ်ႊၵူၺ်း။ ပေႃးႁဵတ်းၼႆ တႃႇ 4 ဢေႊၶိူဝ်ႊသမ်ႉ ႁဵတ်းႁိုဝ် ႁဵတ်းသင်သမ်ႉဢမ်ႇလႆႈ မိူဝ်ႈတၢင်ႇလဝ်ႈၼၼ်ႉ ဝႃႈ 5 ဢေႊၶိူဝ်ႊ ႁဵတ်းသင်သမ်ႉ တမ်းပၼ် 1 ဢေႊၶိူဝ်ႊၼႆ။ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ မႃးထတ်းသၢင်တင်းမူတ်းမူတ်းၼႆ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ယူဝ်မၼ်းတေၵၢင်ႁႅဝ်ႉ ၼိူဝ် ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈယူဝ်ႉၼႆ ႁဝ်းၶႃႈ လီလႆႈၶႆႈၸႂ်မႃးၶိုၼ်း။
ၵမ်းၼႆႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇႁဝ်းၶႃႈ လိၼ်မွင်၊ လိၼ်သႃသၼႃလႄႈသင် ယူႇတီႈၽွင်းလူင်ၶဝ် တင်း ၵူၼ်းမိူင်း ၵႂႃႇႁဵတ်း ပႅတ်ႈ(ပုံစံ ၇)။ မိူဝ်ႈပီၵၢႆ ၶႃႈၶိုၼ်းၶုတ်းၼွင်လွႆၸႄႈ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၼမ်ႉမၼ်းၵဝ်ႇၵႄႇႁႅင်းၼႃႇယဝ်ႉလႄႈ ႁဝ်းၶႃႈ ႁဵတ်းႁၢင်ႈ မၼ်း၊ ႁဵတ်းတႅၼ်ႈမၼ်းၶိုၼ်းၼႆ ၵူၼ်းမိူင်းမႃးၸူးၶႃႈ ၶႃႈမီးဝႆႉ (ပုံစံ ၇) ဢိူဝ်ႈ။ ႁဵတ်းသင်သမ်ႉ လႆႈႁဵတ်းတႅၼ်ႈတီႈၼႆႈ ပႅတ်ႈ ၶႃႈလႃႇၼႆၼေႃႈ။ ၵမ်းၼႆႉ ၶႃႈၵေႃႈဝႃႈ တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ႁဝ်းဢဝ်ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ၼွင်ၼႆႉမၼ်းမီးဝႆႉ ႁဝ်းဢဝ် (ပုံစံ) ၼႆႉၵူၺ်း။ ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းၼႆႉၵေႃႈ ၼမ်ႉၼႆႉ တေၶၢင်ႉၼွင်ဝႆႉပုၼ်ႈတႃႇသူၶဝ် တေလႆႈၸႂ်ႉၼမ်ႉ၊ ၽုၵ်ႇလႆႈ တွၼ်ႈ တႃႇ တင်းလိူၼ် တင်းပီ ႁႂ်ႈမၼ်း ပေႃးၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈ လွင်ႈၼႆႉ သူလူဝ်ႇလႆႈပွင်ႇၸႂ်။ ၵမ်းၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ မီး (ပုံစံ ၇) ဢေႃႈ။ ႁဝ်းၶႃႈ လႆႈပၼ်ဝႆႉငိုၼ်း 8 မိုၼ်ႇ- 1 သႅၼ် ႁဵတ်းၼႆ။ ၵမ်းၼႆႉ ၶႃႈၵေႃႈဝႃႈ ဢဝ်မႃးတူၺ်းလူး (ပုံစံ ၇) သူၼႆႉ ၵမ်းၼႆႉ ၶႃႈၵေႃႈ ဢဝ်မႃးတူၺ်း ၶႃႈၵေႃႈဝႃႈ ၼႆႉပဵၼ်ဢၼ်တူႉ/ပွမ်ၵူၺ်းဢိူဝ်ႈ ပိူၼ်ႈသဵင်ႈၵၼ် 500 ၵူၺ်း။ ႁဵတ်းသင်သူသမ်ႉ သဵင်ႈပဵၼ် 1 သႅၼ်ပၢႆ ၶႃႈၵေႃႈဝႃႈၼင်ႇၼႆ။
ပေႃးမႃးဝူၼ်ႉတူၺ်း တင်းမူတ်းမူတ်းၼႆ (ပုံစံ ၇) ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၼႃးၼင်ႇၵၼ် ၽိတ်းၵၼ် ၵေႃႈၸၢင်ႈ ပဵၼ်လႆႈ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ပၼ်တိုဝ်ႉတၢင်းၶဝ်ၵိၼ်ၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ၊ ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးမီးပၼ်ႁႃ ၸိူင်ႉၼႆမႃး ယူႇတီႈၾၢႆႇတႅၵ်ႈၼႃႈလိၼ်ၶဝ်လႄႈသင်၊ ၽူႈၵွၼ်းၸႄႈဝဵင်းၶဝ်လႄႈသင် သူႁဵတ်းႁိုဝ် ႁဵတ်းၵႂႃႇလႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇဢဝ် လိူင်ႈသင် တီႈပွင်ႇမၼ်းၵႂႃႇႁဵတ်းၼၼ် ႁဝ်းၸင်ႇမီးၶေႃႈထၢမ်မႃးၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ။
ထၢမ် – တီႈတႄႉ(ပုံစံ ၇)ၼႆႉ ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ ယွၼ်းလႆႈလၢႆဢေႊၶိူဝ်ႊၶႃႈလႃႇ။
တွပ်ႇ – တေႃႈလဵဝ် (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉ ပေႃးဝႃႈ (ပုံစံ) လိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်လၢပ်ႈ လိၼ်မိူင်းၼႆႉ ပေႃးႁဝ်း တၢင်ႇၵႂႃႇ ၼႆႉ 50 ဢေႊၶိူဝ်ႊလူင်းတႂ်ႈ မၼ်းပဵၼ်ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းတႆး မီးသုၼ်ႇၸတ်းပွင်ၵၢၼ်။ ၵမ်းၼႆႉ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ဢၼ် ၶႃႈႁဝ်းလႆႈႁူႉဝႆႉၼႆႉ ပေႃးမီး 5 ဢေႊၶိူဝ်ႊၼႆၵေႃႈ ၶဝ်ပၼ် 5 ဢေႊၶိူဝ်ႊ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မၢင်တီႈသမ်ႉ ၶဝ်ႁဵတ်းပၼ်/ ထုၵ်ႈ ပၼ် 1 ဢေႊၶိူဝ်ႊၵူၺ်း။ တႃႇ 4 ဢေႊၶိူဝ်ႊသမ်ႉ ၶဝ်ၵႂႃႇထုၵ်ႈပၼ်တၢင်ႇ ၵေႃႉႁႃႉၼႆ သမ်ႉလီလႆႈဝူၼ်ႉၺႃးယဝ်ႉ ပေႃး ပဵၼ်ၼႆ။ ၵမ်းၼႆႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇဝႃႈ ပႃႈၶမ်းဢွင်ႇ တင်း ၸၢႆးဝိလႅင်ႇ ၼႆလႄႈ ပႃႈၶမ်းဢွင်ႇၼႆႉ မၼ်းသမ်ႉဢဝ် ၼႃး မၼ်းၼႆႉ ၸႂ်ႉဢၢႆႈဝိလႅင်ႇႁဵတ်း ဢၢႆႈဝိလႅင်ႇသမ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်း ႁဵတ်းၼႃး ပၼ်ႁႅင်းတီႈပႃႈၶမ်းဢွင်ႇၼႆၵႃႈ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵမ်း ၼႆႉ ဢၢႆႈဝိလႅင်ႇသမ်ႉ မၼ်းသမ်ႉဢမ်ႇမီးႁိူၼ်း မၼ်းသမ်ႉၵႂႃႇ ႁဵတ်း ႁိူၼ်းၼႂ်းၼႃး မၼ်းသမ်ႉဢဝ်ဢၼ်ၼၼ်ႉသေ ယဝ်ႉ သမ်ႉမႃးႁဵတ်း (ပုံစံ ၇) ၵူၺ်းၼႃႇ မၼ်းဢမ်ႇမီး ဝႂ်သင် မိူၼ်ၸိူင်ႉ ၼင်ႇ ပူႇႁဵင် ၼွင်မႅင်း မၼ်းသမ်ႉႁဵတ်းပၼ် ၼႆၵႃႈ။ ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးႁဵတ်းပၼ်ယဝ်ႉ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း တေလႆႈ တၢင်ႇ(ပုံစံ ၁) တႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်း 30 ဝၼ်း ၸွင်ႇမီးၵူၼ်းသၢၼ်ၶတ်းၼႄႇ ဢမ်ႇမီးၼႄႇ လူဝ်ႇလႆႈပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆ။ ၵမ်းၼႆႉ (ပုံစံ ၇) ဢၼ် ဝႃႈၼႆႉ သၢၵ်ႈသေႇ လၵ်းထၢၼ်ၵၢၼ် ႁပ်ႉႁွင်းမၼ်းမီးသင်ၼႆ လူဝ်ႇလႆႈၼႄ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၢႆႈဝိလႅင်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇ မီး သင်သေယဝ်ႉ မၼ်းသမ်ႉၵႂႃႇႁဵတ်း(ပုံစံ ၇) လႆႈယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇႁဵတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၵမ်းၼႆႉ ၸဝ်ႈၼႃးတႄႉတႄႉ ပႃႈ ၶမ်းဢွင်ႇ ၼႆႉသမ်ႉ ၵႂႃႇထၢမ်တူၺ်းတီႈပူႇႁဵင် ၵမ်းၼႆႉ ပူႇႁဵင်သမ်ႉဝႃႈ သူမႃးတူၵ်းလိုၼ်းၼႄႇ ပိူၼ်ႈႁဵတ်းၵႂႃႇယဝ်ႉၼႄႇ ၸိူင်ႉၼႆ ၵေႃႈ မီးၶႃႈဢေႃႈ။ ၸဝ်ႈၼႃးဢၼ်တႄႉတႄႉၼၼ်ႉ လႆႈသုမ်း ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉသေ။ ၵမ်းၼႆႉ ဢၼ်ႁဝ်း လႆႈႁူႉ ဝႆႉၼႆႉသမ်ႉ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ၶဝ်သမ်ႉပၼ်ၵူႈယိုမ်ငိုၼ်း၊ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈလီၼိူဝ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး ၵမ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈမႃး ဝူၼ်ႉတူၺ်းၼႆ ႁဝ်းလူဝ်ႇပွင်ႇၸႂ်ဝႆႉဝႃႈ ငိုၼ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈမႃးၵမ်ႉထႅမ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ငိုၼ်းၵူႈၼွၵ်ႈမိူင်း လူင် ပွင်ၸိုင်ႈ သမ်ႉ ဢဝ်ပိူဝ်ႊသႅၼ်ႊမၼ်း 0.2 % ။ ၵူၼ်းမိူင်းပွင်ႇလႆႈ ၶၢႆလႆႈ ပၼ်ဢမူၺ်ႇလႆႈ။ ပေႃးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆမႃး သင်ဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ (စီးပွားရေးတံခါးဖွင့် မူဝါဒ) ၼႆ ပေႃးၶဝ်ပိုတ်ႇႁဵတ်းၼႆမႃး ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းတေၶဝ်ႈမႃး။ ပေႃးၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ၶဝ်ႈမႃးယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း တင်းၸဝ်ႈၼႃး မႃးထူပ်းၵၼ်သေယဝ်ႉ သိုဝ်ႉၶၢႆၵၼ်လႆႈ ၵမ်းသိုဝ်ႈ ဢမ်ႇတၢပ်ႈၵဵဝ်ႇၵၼ်တင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆ ၶဝ်ႁၢင်ႈဝႆႉႁဵတ်းၼႆ။ ႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ လႆႈဝူၼ်ႉဝႆႉပႃးၶႃႈၼေႃႈ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ႁဝ်းလီလႆႈဝူၼ်ႉ လီလႆႈၶႆႈၸႂ်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး ႁဝ်း လူဝ်ႇလႆႈၾၢင်ႉ။ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းပီၼႆႉမႃး သင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၼႃး ၶႂ်ႈၵူႈယိုမ်ငိုၼ်း ၼႆတေလႆႈဢဝ် (ပုံစံ ၇) ဝႂ်ဢၼ် တႄႉမၼ်းၵႂႃႇပၼ် ဝႃႈၼႆ။ ၶႃႈသမ်ႉဝႃႈ ပၼ်ဝႂ်သင်ဝႃႈ ၵူၼ်းဢၼ်ယိပ်း (ပုံစံ ၇) ၼၼ်ႉ မၼ်းဢဝ်ႁၢႆၵႂႃႇလူး တေဢဝ် ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ ၶဝ်ဝႃႈ လွင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇႁူႉၶႃႈၼႆဝႃႇ။ ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းလီ ၶႆႈၸႂ် ပၼ်ႁႃ ၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ မၼ်းမီးဝႆႉၸိူင်ႉၼႆ။
ထၢမ် – ပေႃးဝႃႈ (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်း ပွင်ႇဝႃႈ မၼ်းတေပၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇၵူၼ်းမိူင်းႁႃႉ ဢမ်ႇၼၼ် မၼ်းတေၵၢင်ႁႅဝ်ႉတႃႇၵူၼ်းမိူင်းႁႃႉ လွၵ်းလၢႆးဢၼ်ႁဝ်းတေၵႄႈလိတ်ႈတင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တေမီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းဢၼ်ၼႆႉ။
တွပ်ႇ – (ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ႁဝ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈမႄးၵႄႈတူၺ်းၶိုၼ်းမူတ်းမူတ်း ဢၼ်တူႉၼႄႇ ဢၼ်တႄႉၼႄႇ ႁဝ်းၶႃႈဝႃႈ ႁဵတ်း ၼႆ မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်သၽႃး ပွၵ်ႈၵမ်း 9 ၼႆႉ သုမ်းၵႂႃႇပႅတ်ႈ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈၸူမ်း ၼႃႇၶဝ်ၵူဝ်လႆႈ ထတ်းၶိုၼ်း။ ၵမ်း ၼႆႉ ဢၼ်ႁဝ်းတႃႇတေ ၵႄႈလႆႈ(ပုံစံ ၇) ၼႆႉ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ လႆႈႁူႉဝႆႉတီႈမိူင်း ယၢင်း။ မိူင်းယၢင်းၼႆႉ ၶဝ်ႁဵတ်း ၶဝ်ၸႂ်ႉတီႈ လိၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် (ဓလေ့ထုံးတမ်းမြေယာဥပဒေ) ၵူၺ်း ၶဝ်ဢမ်ႇၸႂ်ႉ(ပုံစံ ၇) တင်းမိူင်း ဢၼ်ၶႃႈႁဝ်းလႆႈငိၼ်းဝႆႉ ယွၼ်ႉၼၼ် ႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ၶႂ်ႈဝႃႈ ဢၼ်ပူႇမွၼ်ႇ ၼၢႆးယႃႈႁဝ်း ႁဵတ်း မႃးလိၼ်ၼႆႉ ၸဵမ်လုၵ်ႈလၢၼ် ပေႃးလႆႈ ၸၢမ်ႇ လႆႈၵိၼ်ၼိူဝ်မၼ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမၼ်းပေႃး မၼ်ႈၵႅၼ်ႇၼႆႉ ႁဝ်းမီးသဵၼ်ႈ တၢင်းဢီႈသင်။ ၶႃႈႁဝ်းတႄႉ ႁဝ်းမီး သဵၼ်ႈတၢင်း (ဓလေထုံတမ်းမြေယာဥပဒေ)ၼႆႉၵူၺ်း။ (ဓလေထုံတမ်းမြေယာဥပဒေ) ၼႆႉသမ်ႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၼႆ(မြေယာ အသုံးချမှု ကော်မတီ) ၶဝ်သမ်ႉ (မြေလွတ် မြေလပ် မြေရိုင်း အခြေခံဥပဒေ ပြင်ဆင်နှင့် ဥပဒေနည်းကို ၂၀၁၆ ဂျန်န ဝါရီကို အသိပြုပြဋ္ဌာခဲ့သည် အမျိုးသားမြေအသုံးချမူဝါဒ အပိုင်း (၈))။ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးများ၏ မြေအသုံးချ အခွင့် အရေး ပုဒ်မ ၆၆ အပိုဒ် (ခ) ၌ ဖေါ်ပြထားသောလက်ရှိ မြေအသုံးချမှူကို မှတ်တမ်း နှင့် မြေပုံများတွင် ဖေါ်ပြထားခြင်း ရှိသည်ဖြစ်စေ၊ မရှိသည်ဖြစ်စေ မှတ်ပုံတင်ထားခြင်း ရှိသည်ဖြစ်စေ၊ မရှိသည် ဖြစ်စေ မြေအသုံးချလက်ရှိသည် တိုင်း ရင်းသား လူမျိုးစုများ၏ ရိုးရာမြေလုပ်ပိုင်ခွင့် အခွင့် အရေးများနှင့် ဒေသ ဆိုင် ရာရိုးရာမြေစီမံအုပ် ချူပ်မှုအလေ့ အထများကို အသိအမှတ်ပြုကာကွယ်ရမည်) မၼ်းလူဝ်ႇလႆႈပဵၼ် ဢၼ်ၼႆႉၶႃႈ ၵႃႈ။ ၸဝ်ႈသူၼ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်းၼႃးၼႆႉ မၼ်းလူဝ်ႇလႆႈယိပ်း ပၵ်းပိူင်ဢၼ်ၼႆႉ ႁႂ်ႈမၼ်းမီးၸႂ်မႃး။
ထၢမ် – ပၵ်းပိူင်ဢၼ်ၼႆႉသမ်ႉ မီးဝႆႉတီႈလႂ်ၶႃႈ ၶေႃႈၼႆႉ။
တွပ်ႇ – ၼႂ်းဢၼ်(မြေလွတ် မြေလပ် မြေရိုင်း) ၼႆႉ ၶဝ်ၼႄဝႆႉ မိူဝ်ႈ 2016 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼႃႊဝႃႊရီႊၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။ (မြေလွတ် မြေလပ် မြေရိုင်း စီမန်ခံခွဲးဥပဒေ ပြုဆင်မူ ဥပဒေ) ၼၼ်ႉၶႃႈၼႃ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ (အသိပြုချက်) ၶဝ်ႁွင်ႉ (အမျိုးသားမြေ အသုံးပြုချမူဝါဒ) ၼႆၶႃႈဢေႃႈ။
ထၢမ် – တေလႆႈဝႃႈ မၢႆမီႈဢၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ လွၵ်းလၢႆးၸႂ်ႉတိုဝ်းတီႈလိၼ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2016 ၶႃႈၼေႃႈ။
တွပ်ႇ- မိူဝ်ႈ 2016 ၼၼ်ႉ ၶဝ်ၼႄဢၼ်ၼႆႉဝႆႉယဝ်ႉ သမ်ႉပႆႇမီးၸႂ် ၽိူဝ်ႇ 2018 လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊၼႆႉသမ်ႉဝႃႈ မႃးၼႄထႅင်ႈ (ဥပဒေ) လိၼ်ပဝ်ႇ လိၼ်ႁၢမ်းၼႆ ပေႃးဝႃႈဢမ်ႇတၢင်ႇလဝ်ႈၸိုင် ၶဝ်တေသိမ်းၼႆ မၼ်းပိူင်ႈ ၵၼ်ၶႃႈ ၶႂ်ႈဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်။ မိူဝ်ႈ 2016 သမ်ႉ ၼႄဝႆႉမဵဝ်းၼိုင်ႈ။ 2018 ၼႆႉမႃးသမ်ႉ ၶိုင်ထႅင်ႈမဵဝ်းၼိုင်ႈၼႆ ဢၼ် 2018 ဢၼ်မႃး ၶိုင်ၵႂႃႇၼႆၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇမႃးၵမ်ႉတွၼ်ႈတႃႇ ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး တီႈႁဝ်းၶႃႈသေ ဢမ်ႇၵႃး တႃႇတေ သိမ်းပႅတ်ႈတီႈလိၼ် ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်းၼႃး မၼ်းတေပဵၼ်ဝႆႉႁဵတ်းၼၼ်။ ယွၼ်ႉၼၼ် ႁဝ်းၶႃႈ လႆႈႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ်သေ ယွၼ်းၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း။ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈလႆႈဝႃႈ ဢၼ် 2018 သၢၼ်ၶတ်းဢေႃႈ။ ႁဝ်းမၵ်းမၼ်ႈ 2016 ဝႃႈ (အမျိုးသား မြေအသုံးချမြေမူဝါဒ အပိုင်း ၈) ၼၼ်ႉၶႃႈဢေႃႈ။ သမ်ႉမၵ်းမၼ်ႈႁဵတ်းၼၼ် ၶႃႈဢေႃႈ။
ထၢမ် – ပေႃးၼႆ တႃႇမၢႆမီႈ တႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းတီႈလိၼ် မိူဝ်ႈပီ 2016 ဢၼ်ဢွၵ်ႇၵမ်းၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေမီးၸႂ်ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ တေသိုပ်ႇႁဵတ်းႁိုဝ် တေလီၶႃႈလႃႇ သဵၼ်ႈတၢင်းမၼ်းမီးဝႆႉၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈၶႃႈ။
တွပ်ႇ – ႁဝ်းၶႃႈ ဝူၼ်ႉဝႆႉတႄႉ လွင်ႈႁဝ်းၶႃႈ ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉၼႆ ယွၼ်းၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢဝ်ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်း တင်း မူတ်းသေ လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ယဝ်ႉၵေႃႈဢၼ်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ တေသိုပ်ႇတၢင်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈ။ တီႈငဝ်ႈငုၼ်း ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ် ႁဝ်းၶႃႈ ၵေႃႈ တေၸွႆႈႁဝ်းၶႃႈဢေႃႈ လွင်ႈဢၼ်ၼႆႉ။
ထၢမ် – သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇဢွင်ႇၼႆ ပွင်ႇဝႃႈ မၢႆမီႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃး ပီ 2018 ၼႆႉ မီးၸႂ် မီးတူဝ်ၵႂႃႇၼႆၸိုင် ပွင်ႇဝႃႈ ႁဝ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ် သူၼ်ႁႆႈၼႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေၸၢင်ႈသုမ်းတီႈလိၼ်သူၼ်ႁႆႈၼႃးၵႂႃႇတင်းမူတ်း ၼႆၶႃႈႁႃႉ။
တွပ်ႇ – တီႈပွင်ႇမၼ်း ဢွၵ်ႇၵႂႃႇပႅတ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉၶႃႈ။
ထၢမ် – ဢိင်ၼိူဝ် ပၼ်ႁႃတီႈလိၼ်ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉသေ ၼင်ႇႁိုဝ် တၢင်ႇဝၢၼ်ႈ တၢင်ႇဝဵင်းၵေႃႈ ပေႃးတေမီး တၢင်းႁူႉ တၢင်းႁၼ်ၸွမ်း ပေႃးတေလဵပ်ႈႁဵၼ်းၸွမ်းၼႆႉ ယူႇတီႈၽူႈတႅၼ်းႁဝ်းၶႃႈ တီႈမိူင်းၼၢႆးသေ ဢၼ်ၶႂ်ႈလၢတ်ႈမီး သင် ထႅင်ႈၶႃႈ။
တွပ်ႇ – ၶႃႈႁဝ်း ၶႂ်ႈတုၵ်းယွၼ်း တႅၼ်းၽွင်းႁဝ်းၶႃႈ ၵူႈၵေႃႉၵူႈၵူၼ်း။ လွင်ႈဢၼ်ၼႆႉ ႁႂ်ႈဝႆႉလမ်ႇလွင်ႈပၼ်သေ ႁႂ်ႈယိပ်း ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းသေယဝ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈတၢင်ႇလၢတ်ႈတီႈၽွင်းတႅၼ်းသၽႃးၵူၼ်းမိူင်း။ တီႈၽွင်းတႅၼ်းသၽႃးၵူၼ်းမိူင်း ဢဵၼ်ႁႅင်းဢေႇသေတႃႉၵေႃႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ မိူင်းၽႂ် မိူင်းမၼ်းၼႆ ယိပ်းသေယဝ်ႉ ၵိုင်ႇ လီ တၢင်ႇပၼ်သေယဝ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ် 2016 ဢၼ်(မြေအသုံးချမှု မူဝါဒ) ၼႆႉတႄႉ ယူႇတီႈၶႃႈႁဝ်း တုၵ်း ယွၼ်း ၼင်ႇၼႆၶႃႈ။
