ၽႂ်ၵေႃႇသၢင်ႈ ၸေးတီးၵၢတ်ႇၵူႇ

မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼႂ်းပီ 2013 ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵမ်လီႁိုဝ် ၵမ်ႁၢႆႉ ဢမ်ႇလၢတ်ႈလႆႈ ၽူႈတႅမ်ႈလႆႈၵႂႃႇလႄႇ ဝႆႈသႃထိုင် ၸေး တီး(ၵွင်းမူး – မႃးတီႈထွႆႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၵွင်းမု၊ တႆးႁဝ်းယိုမ်မႃးၸႂ်ႉလႄႈ ပဵၼ်ထွႆႈၵႂၢမ်းယိုမ်) ၵၢတ်ႇၵူႇ တီႈၼႂ်းထုင်ႉပူင်း မိူင်း တႆးပွတ်းၸၢၼ်း။ ၼႂ်းပီလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၵွႆး လႆႈၵႂႃႇလႄႇဝႆႈၵွမ်းႁၢင်ႈၽြႃးမႆႉၸၼ်ႁွမ် 5 ၸဝ်ႈ တီႈဝတ်ႉလူင်ၼမ်ႉႁူး ၼႂ်း ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ၊ ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈလႄႈ လႆႈပႃးၶႅပ်းႁၢင်ႈၽြႃးတင်းၸေးတီး ဝတ်ႉလူင်ဢိၼ်းတိင်ႇ(ဢၢင်ႇတဵင် – ၵွပ်ႈတဵင် ဢဝ်ဢၢင်ႇၼမ်ႉႁဵတ်းတီႈပဵင်း ပိူဝ်ႈတႃႇၵေႃႇသၢင်ႈၽထၢတ်ႈ(ၸေးတီး)။

ဝၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈမိူဝ်းလႄႇဝႆႈသႃၸေး တီႈမိူင်း ၵိုင်လႄႈ ဢူၺ်းလီၵဝ်ႇၸဝ်ႈရေဝတ တီႈဝတ်ႉမူၺ်ႇတေႃႇ လူၺ်ႈမဵတ်ႉတႃႇၸဝ်ႈၶူးၼၼ်တဝံသ(ၸဝ်ႈမိူင်းၵုတ်ႈ)၊ ၸဝ်ႈၶူးဝိၸိတ်ႉတ (ပွၵ်ႉမႅင်ႇ)၊ ၸဝ်ႈၶူးသုဝရ(လွႆယဵဝ်ႈ)၊ ၸဝ်ႈၶူးလူင်တွၵ်ႉတိူဝ်ႉသၢႆပွၼ် ပၺ်ၺႃသီရိ(မိူင်းပွၼ်) လႄႈ ဢိၵ်ႇထႅင်ႈလၢႆၸဝ်ႈမိူဝ်းသူင်ႇပၼ်။ မိူဝ်ႈၵႂႃႇပွႆးဝၼ်းၵိူတ်ႇၸဝ်ႈၶူးလူင်တွၵ်ႉတိူဝ်ႉၶမ်းမၢႆ ထမ်မသႃမိ 50 ပီ တီႈဝဵင်းလၢႆး ၶႃႈ ၼႂ်းပီ 2014 ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵႂႃႇလႄႇဝႆႈၵွမ်းၽထၢတ်ႈ(ၸေးတီး) ဝတ်ႉၼွင်ၶမ်း လၢႆးၶႃႈၵေႃႈ ပဵၼ်ၵွင်းမူးသႅမ်း ၼႂ်း ၾၢင်ႁၢင်ႈလဵဝ်ၵၼ်။

လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းႁၢင်ႈၾၢင်ၸေးတီး(ၵွင်းမူး) တင်းသီႇတီႈၼႆႉယဝ်ႉ တၢင်းႁၢင်ႈၾၢင် လၢႆးၵေႃႇသၢင်ႈ၊ မွၵ်ႇပၼ်ႈ လႄႈၸွင်ႈၶမ်း(ထီး) ႁူမ်ႈတင်းတၢင်းၼမ်ၸေးတီး မိူၼ်ၵၼ်ဢမ်ႇႁၼ်မီးတီႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈ။ ႁၢင်ႈၾၢင်ပုတ်ႉထၽြႃးတင်း သၢမ်တီႈၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ် ဢဝ်ၸဵမ်ၼႃႈတႃ ၶူးလင် ဝၢၼ်ႁူ မိူၼ်ၵၼ်။ ဢၼ်တူၺ်း မိူၼ်ၵၼ် တင်းတႅင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်မူဝ်းလိ(ဢူငဝ်း ၸွမ်ႁူဝ်) ၸဝ်ႈယဝ်ႉ ပဵၼ်ႁၢင်ႈမၢၵ်ႇၼမ်ႉတဝ်ႈၶႂမ်ႈမိူၼ်ၵၼ် တင်းသၢမ်ပိုၼ်ႉတီႈ။ ၽူႈႁူႉ ၽူႈသူင် ၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် ႁႂ်ႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မူဝ်းလိၽြႃးၸဝ်ႈၼႂ်းၾၢင်ႁၢင်ႈၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ ပဵၼ်လၢႆးမိုဝ်းၸၢင်ႈပၼ်ႈ ၸၢဝ်းယူၼ်း( တႆးယူၼ်း) တၢင်းမိူင်းၵဵင်းမႆႇ ၼႆၵၼ်။

ပေႃးဢဝ်ၸွမ်းလၵ်းၵၢၼ် ၽူႈႁူႉၽူႈသူင်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ၸိူင်ႉဝႃႈမႃးၼႆႉ ပဵၼ်လၵ်းထတ်းၸိုင် ၸေးတီး(ၽထၢတ်ႈ) တင်း သီႇတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢဝ်းယူၼ်း ၵဵင်းမႆႇသၢင်ႈထႂၢႆ(လူႇတၢၼ်း)။ ၵွပ်ႈဝႃႈ မၢင်တီႈ မၢင်ႁႅင်ႇ ယင်းလႆႈႁၼ်လိၵ်ႈယူၼ်း ဢမ်ႇ ၼၼ် လိၵ်ႈ ထမ်း ဢၼ်ၸဝ်ႈပိုၼ်းၸၢဝ်းထႆးၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ လိၵ်ႈတႆးလၢၼ်ႉၼႃးၼႆၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉၸိုဝ်ႈၽူႈသၢင်ႈလူႇ တၢၼ်း မၼ်း မီးၸပ်းယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸိူင်ႉၼင်ႇ တီႈၸေးတီးၵၢတ်ႇၵူႇ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးမွၵ်ႈ 20 ပီ လိူဝ်လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်း ထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇၸိူဝ်းတၼ်းၶိုတ်းယင်းႁၼ်တႅမ်ႈဝႆႉၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈတႃၼ ၽူႈသၢင်ႈတၢၼ်းပဵၼ်လိၵ်ႈတႆးလၢၼ်ႉၼႃး (ၵဵင်း မႆႇ) လႄႈ လိၵ်ႈတႆးလူင်ဝႆႉ လၢႆလၢႆတီႈယူႇၼႆ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်ထိုင်ပီ 2013 ၼီႈ။ (ပီဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈႁွတ်ႈၵႂႃႇဝႆႈသႃဢဝ်မုၼ်) ၼႆႉ လိၵ်ႈ ထမ်းၵဵင်းမႆႇ ၸိူင်ႉဝႃႈၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်မီးတီႈႁိင်ႇတွင်း ဢၼ်ဢမ်ႇထူဢွၵ်ႇပႅတ်ႈလႆႈၼၼ်ႉၵွႆးသေ တၢင်ႇတီႈ တႄႉ ဢမ်ႇႁၼ်မီးယဝ်ႉ။ လိၵ်ႈတႆးလူင်ၶႅၼ်းဝႆႉၵႆၵႆ။ မီးၵႃႈလိၵ်ႈမၢၼ်ႈတင်းလိၵ်ႈၶႄႇၵွႆးယူႇ။

ႁၢင်ႈၽြႃးမႆႉၸၼ်ႁွမ် တီႈဝတ်ႉလူင်ၼမ်ႉႁူး ၼႂ်းၼွင်ႁၢႆးယႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ် ၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁဝ်းယုမ်ႇ ယမ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၽြႃးတိပ်ႉ(ၽြႃးၼိူဝ်ထမ်းမၸၢတ်ႈ) ၼႆၵၼ်မႃး ပဵၼ်ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်။ ၵွပ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းၶူင်ႇ ၼႂ်း တူင်ႇတၢင်ႇၼၼ်ႉ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈပဵၼ်ၽြႃးတိပ်ႉၼႆလႄႈ ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ႈမႃးႁၼ်မႅၼ်ႈယဝ်ႉ သမ်ႉဢမ်ႇပၢင်းဢဝ်ၵႂႃႇမိူင်း မၢၼ်ႈသေ ဢဝ်ဝႆႉပၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ တီႈၼၼ်ႈၶိုၼ်းၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းၽိတ်းလၵ်းပိူင်ၸဝ်ႈ ဢမ်းၼၢၸ်ႈ (မၼ်းပဵၼ်လႆႈ ယၢပ်ႇတႄႉတႄႉ)။ တေႃႈၶဝ်ၵႂႃႇႁၼ်တီႈဝဵင်းၼွင်သူမ်(ဢယုတ်ႉထယႃး)၊ တီႈ(ဝဵင်းၸဵတ်းလိၼ်း) ၵဵင်းမႆႇ ယင်းႁုပ်ႈ ယိုတ်းဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈႁေႃၶမ်းၶဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ။ ၼႆႉပဵၼ်ၶေႃႈဢၼ်လီထတ်း ၶိုၼ်းပိုၼ်းၽြႃးမႆႉၸၼ်ႁွမ် 5 တူၼ် ဢၼ် တႅမ်ႈၸႅၵ်ႇၶၢႆ တီႈဝတ်ႉလူင်ၼမ်ႉႁူး ယၢမ်ႈလဵဝ်ၼၼ်ႉယူႇ ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။

ပေႃးႁဝ်းတင်ႈၵႂၢမ်းထၢမ်သေ ႁႂ်ႈၸၢဝ်းတႆးႁဝ်းပဵၼ်ၽူႈတွပ်ႇၸွႆႈ ပိူဝ်ႈတႃႇလႆႈပိုၼ်းဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈမၼ်းၸိူင်ႉၼႆ ၸွင်ႇတေမီးၵူၼ်းတွပ်ႇၸွႆႈႁိုဝ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ 1.ၸေးတီးတင်းသီႇတီႈၼႆႉ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈဝၢႆးလင်ပီၶရိသ်ႉတ် 1465 ၼီႈ ဢၼ်ပဵၼ်ပီၶူးဝႃးလူင်မိူင်းယူၼ်း (ၸဝ်ႈၺႃၼၵမ်ၽီရ) မႃးၽိူၺ်ၽႄႈသႃသၼႃၼိၵၢႆယူၼ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆၸိုင် ၸွင်ႇတေႁပ်ႉလႆႈ။ 2. သတ်ႉထႃးၽူႈသၢင်ႈထႂၢႆတၢၼ်းလႄႈ ၸၢင်ႈၾီမိုဝ်းၽူႈၵေႃႇသၢင်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်သတ်ႉထႃးၸၢဝ်း ယူၼ်း ဢၼ်မႃးၸွမ်းၶူးဝႃး လူင်မိူင်းယူၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉၼႆၼႃႇ ၸွင်ႇတေပေႃးမီးသၵ်ႉၶိသၢၵ်ႈ သေႇႁွင်းႁပ်ႉ။ 3 . ပေႃးသမ်ႉၶႂ်ႈႁၼ် သၵ်ႉၶိသၢၵ်ႈသေႇ ပၢႆးပိုၼ်းၼႂ်းလိၵ်ႈလၢႆးၼႆလူး ဢမ်ႇဝႃႈလိၵ်ႈယူၼ်း။ လိၵ်ႈတႆး၊ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ၊ လိၵ်ႈ ပဢူဝ်းလႄႈ ဢင်းၵသိသျ်ႉ ၸွင်ႇတေမီးၽူႈၸွႆႈႁႃပၼ်လႆႈ။ 4 .သၢၵ်ႈသေႇပၢႆးပိုၼ်း ၼႂ်းလိၵ်ႈလၢႆး ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၽြႃးမႆႉ ၸၼ်ႁွမ် တီႈဝတ်ႉလူင်ၼမ်ႉႁူးၼၼ်ႉ လွင်ႈဝႃႈပဵၼ်ၸၢင်ႈၾီမိုဝ်းၸၢဝ်းယူၼ်း/ ၸၢဝ်းတႆးဢိူဝ်ႈၼႆ ၼႆႉ ၸွင်ႇတေမီး လႄႈ ၸူၵ်းဢဝ်မႃးၼႄပိူၼ်ႈလႆႈ။

ပိုၼ်းၼႆႉ(ပိုၼ်းသင်ၵေႃႈယဝ်ႉ) ၽႂ်တႅမ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉတႅမ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၸႂ်ၽႂ် တႅမ်ႈၵိူင်းၵႂႃႇတၢင်းၼၼ်ႉ၊ ဢမ်ႇဝႆႉ ဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈမၼ်း ပဵၼ်ပိူင်လူင်၊ ဝႆႉဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပိူင်လူင်ၼႆၼၼ်ႉ ႁၼ်မီးၼမ်လူင်ၼမ်လၢင်။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၽူႈတႅမ်ႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈပိုၼ်းတႄႉ တင်းသီႇႁႃႈလွင်ႈၼႆႉ ၽုတ်းမႃးပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇပၢႆးပိုၼ်းလႄႈ ၸင်ႇလႆႈ ပူၵ်းတွႆႇမိူၼ်သဵင်ႁွၵ်ႈ ႁႂ်ႈၸဝ်ႈပိုၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ၸဝ်ႈ ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းလွင်ႈၼႆႉ ပိူဝ်ႈတႃႇၽထၢတ်ႈ(ၸေးတီး) တင်းသၢမ်တီႈ ႁူမ်ႈတင်းၽြႃးမႆႉၸၼ်ႁွမ်ၼႆႉ လႆႈမီးၸဝ်ႈၶွင်ၽူႈၵေႃႇသၢင်ႈမၼ်းလူၺ်ႈ လၵ်းထၢၼ်ပၢႆးပိုၼ်းၵမ်ႉ ၼုၼ်ၼႆယူႇ။

မႁႃမုင်ႉ(မိူင်းၸႄႈ)
ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ 001 November 2017