ၶွမ်ႊမတီႊၵူၼ်းပၢႆႈၽေး လႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး တင်း ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇထႆး တေႁူမ်ႈၵၼ် ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ပွႆးႁႃငိုၼ်း ၵွင်ၵၢင် တႃႇၵမ်ႉထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် 6 တီႈ တႃႇႁူဝ်ၵူၼ်း 6000 ပၢႆ ဝႃႈၼႆ။
ဝၼ်းတီႈ 15/11/2017 ယၢမ်းၵၢင်ၶမ်ႈ 6 မူင်း ထိုင် 11 မူင်း ယူႇတီႈၶွမ်ႊမတီႊၵူၼ်းပၢႆႈၽေး လႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး တင်း ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇထႆး ႁူမ်ႈၵၼ်သေၸတ်းႁဵတ်းလွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ႁႃငိုၼ်းၵွင်ၵၢင် တီႈလၢၼ်ႉဢႃႉႁၢၼ် Thapae East ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ တႃႇၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းထူပ်းၽေး ၸိူဝ်းယူႇ လႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး 6 တီႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶႅမ်ႉပၢင်သဝ်း ၵုင်းၵျေႃႇ၊ လွႆတႆးလႅင်း၊ ၵွင်းမုင်ႈမိူင်း၊ လွႆလမ်၊ လွႆသၼ်ၸူႉလႄႈ လွႆၵေႃႇဝၼ်း ဝႃႈၼႆ။
ၸၢႆးႁေႃသႅင် ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ ၸုမ်းၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး လၢတ်ႈတီႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ယိူင်း ဢၢၼ်းဝႆႉဝႃႈ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတင်းၵိၼ်ၼၼ်ႉၼႃႇ၊ ငိုၼ်းဢၼ်တေလႆႈမႃး တီႈၼႂ်းပၢင်ပွႆးၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ တေတူၺ်း ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၸမ်ပဵၼ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ဢွၼ်တၢင်း တီႈလႂ်လူဝ်ႇဢီႇသင်။ တေႃႈလဵဝ် ဢၼ်ၵူၼ်းပၢႆႈ ၽေး ႁဝ်းလူဝ်ႇတီႈသုတ်းတႄႉ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ” ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းပၢင်ပွႆးႁႃငိုၼ်းၵွင်ၵၢင် ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈတေၸတ်းႁဵတ်းၼႆႉ တေလႆႈသဵင်ႈၵႃႈၶဝ်ႈမၼ်း ၼိုင်ႈၵေႃႉ 100 ဝၢတ်ႇ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၼႂ်းပၢင်ပွႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉတေမီးတၢင်းၵိၼ်၊ ငိုၼ်းဢၼ်ၵႃႈၶဝ်ႈၽၵ်းတူႁႃႉ၊ ၵႃႈဢၼ်ႁဝ်း သိုဝ်ႉၵိၼ် တင်းၵိၼ်ယမ်ႉႁႃႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶွင်လၢၼ်ႉပိူၼ်ႈတေဢမ်ႇဢဝ်သေဝၢတ်ႇ ပိူၼ်ႈတေပၼ်ႁဝ်းမူတ်းမူတ်း။ ႁႂ်ႈႁဝ်းလႆႈဢဝ်ငိုၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မိူဝ်းၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး” ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းပၢင်ပွႆးႁႃငိုၼ်းၵွင်ၵၢင် တႃႇၵူၼ်းထူပ်းၽေး လႅၼ်လိၼ် တႆး-ထႆး ဢၼ်တေၸတ်းႁဵတ်းတီႈၵဵင်းမႆႇၼႆႉ တေမီး ၸုမ်းမူၼ်ႈၸႂ်တွႆႇတိုင်ႈ Chang Puak Jazz, North Gate Groups လိူဝ်ၼၼ်ႉ တေမီးၸုမ်းတၢင်းၵႃႈ ၾိင်ႈႁိတ်ႈ ႁွႆးတႆး ၼူၵ်ႉ/တူဝ်း၊ တၢင်းၵႃႈယိူင်း/ ၸိူင်း လႄႈ ၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဝႃႈၼႆ။
တႄႇဢဝ် မိူဝ်ႈလိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ 2017 ၼႆႉမႃး ၸုမ်းၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းၺႃးၽေးသိုၵ်းသိူဝ်ၼႂ်းမိူင်း ၸုမ်း TBC (The Border Consortium) တတ်းပႅတ်ႈလွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတင်းၵိၼ်လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းႁူၵ်းႁဵင်ပၢႆ ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇ ဝႃႈၼႆ။
ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၸိူဝ်းၼႆႉၵမ်ႈၼမ်လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းၵၢင် ပၢႆႈၽေး သိုၵ်းမၢၼ်ႈမႃးမိူဝ်ႈၼႂ်းပီ 1996-97။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးပွတ်းၵၢင် ႁူဝ်ၵူၼ်း သၢမ်သႅၼ် (300,000)ပၢႆ လႆႈထုၵ်ႇၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈႁေႃႈလိုပ်ႈတဵၵ်း ၸႂ်ႉၶၢႆႉ ဢွၵ်ႇယၢၼ် ႁိူၼ်းယေး ဝၢၼ်ႈသူၼ်၊ ၼၢင်းယိင်းၼပ်ႉပၢၵ်ႇၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ ၶႃႈႁႅမ်တၢႆ ဝႃႈၼႆ။