ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်ႁႅင်းၵၢၼ်လၢႆလၢႆၸုမ်း ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ႁူမ်ႈၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ် လုမ်ႈၾႃႉ (May Day) တုၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈ ႁႅင်းၵၢၼ် ႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈတင်းထႆးသၢၼ်မိုဝ်းၵၼ် တူၺ်းလွမ် သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆး။
ဝၼ်းတီႈ 01/05/2018 ဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်လုမ်ႈၾႃႉ ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်လွင်ႈႁႅင်းၵၢၼ် ၸိုင်ႈထႆးပွတ်း ႁွင်ႇ 15 ၸုမ်း မိူၼ်ၼင်ႇၶူင်းၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီလႄႈ ပၼ်တၢင်းႁူႉႁႅင်းၵၢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း MAP ၊ ၵဝ်ႉငဝ်ႈပူၵ်း ပွင်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း HRDF၊ ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ WSA ၊ ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈ ၼၢင်းယိင်းတႆး SWAN ၊ သိုဝ်ႇႁႅင်းၼုမ်ႇ SYP ၊ ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်းသၢပ်ႇၼမ်ႉၶူင် (ၼမ်ႉၶွင်) MMN ၊ ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်း MWF ၸဵမ်ၸိူဝ်း ၼႆႉ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ၸတ်းႁဵတ်းဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်လုမ်ႈၾႃႉ (May Day) တီႈ ႁူင်းႁေႃးၸၼ်ႉၸွမ် ၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ။ မီးပီႈၼွင်ႉႁႅင်းၵၢၼ်ၸိူဝ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈ၊ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၊ ၵၢၼ်ႁိူၼ်း (မႄႈဝၢၼ်ႈ) ၵၢၼ်ၶၢႆၶူဝ်း ပႃးၸဵမ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈထႆးၶဝ်ႈႁူမ်ႈမွၵ်ႈ 200 ပၢႆ။
ၼႂ်းပီ 2018 ၼႆႉ ယူႇတီႈၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်ၾၢႆႇႁႅင်းၵၢၼ်လႄႈ ႁႅင်းၵၢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်သေ တႅမ်ႈလိၵ်ႈ တၢင်ႇထိုင်လူင်ပွင် ၸိုင်ႈထႆးလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ႁႂ်ႈပၼ်ၶႂၢင်ႉႁႅင်းၵၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈထိုင် ဢႃယု 60 ပီ၊ ႁႂ်ႈၶဵင်ႈၶႅင်ႁႂ်ႈပေႃႈလဵင်ႉ ၼၢႆးၸၢင်ႈႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ မိူၼ်ၼင်ႇလွင်ႈၵႃႈ ႁႅင်းၸၼ်ႉတႅမ်ႇ၊ ႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ႁဵတ်းပၼ်ဝႂ် ၵပ်းတူဝ် (မၢတ်ႈပူင်ႇတိၼ်ႇ) ပၼ်တီႈၼႂ်းမိူင်းထႆး ႁႂ်ႈတူၺ်းလွမ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆးၸိူဝ်း ၼႆႉ။
ၸၢႆးသူႇၶျၢတ်ႉ ႁူဝ်ပဝ်ႈၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်း လၢတ်ႈတီႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ် မိူင်းၵူႈၵေႃႉ ထုၵ်ႇလီႁူႉသုၼ်ႇလႆႈတူဝ်ၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈဢွၼ်ၵၼ်ႁတ်းႁတ်း ႁၢၼ်ႁၢၼ်သေ တုၵ်းယွၼ်းသုၼ်လႆႈ တူဝ်ၵဝ်ႇၵႂႃႇ၊ ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉႁဝ်းၶႃႈပီႈၼွင်ႉတႆးဢမ်ႇဝႃႈယူႇတီႈလႂ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈမေႃႁၵ်ႉၵၼ် ဢွမ်ႇလွမ်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၵၼ်သေၵမ်း ” ဝႃႈၼႆ။
ဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ် (May Day) ၼႆႉတႄႇပဵၼ်မႃးတီႈမိူင်းဢမေႊရိၶိူဝ်ႊ မိူဝ်ႈပီ 1886 ၼီႈလိူၼ်မေႊ 1 ဝၼ်း ။ မိူဝ်ႈပီ 1857 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမိူင်းဢမေႊရိၶိူဝ်ႊၶဝ်လူႉပင်းသေထိုင် မႃးပီ 1861 သမ်ႉ ပဵၼ်သိုၵ်းၼႂ်းမိူင်း ထႅင်ႈလႄႈ ဢဝ်ၵူၼ်းႁၢမ်းၵၢၼ်ၼမ် တူဝ်ႈမိူင်း ။ ပီ 1863 ၵွပ်ႈမီးႁူင်းငၢၼ်း 28 ႁူင်းပေႉၵိၼ်ၵူၼ်း ႁႅင်းၵၢၼ်လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢမႄႊရိၶိူဝ်ႊၶဝ် လႆႈၵေႃႇတင်ႈ ၸုမ်းႁႅင်း ၵၢၼ် 79 ၸုမ်းပိူဝ်ႈသၢၼ်ၶတ်း မႃး။ 1884/10/07 တေႃႇ 1885 ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်တင်းသဵင်ႈလႆႈႁူမ်ႈၵၼ် တုၵ်းယွၼ်း 1 ဝၼ်းလႂ် 8 ၸူဝ်ႈမူင်းမႃး။
ထိုင်မႃးၼႂ်းပီ 1886 လိူၼ်မေႊ 1 ဝၼ်း ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၼိုင်ႈသႅၼ်ၵဝ်ႈမိုၼ်ႇၵေႃႉ ၽွမ်ႉၸႂ် ၵၼ်ၶႂမ်ႈ ၶတ်းဢမ်ႇယွမ်း မႃးႁဵတ်းၵၢၼ် ၼႂ်းႁူင်းၵၢၼ်။ ဝၢႆးၼၼ်ႉသၢမ်ဝၼ်း ၸုမ်းပလိၵ်ႊၸႂ်ႉလၢႆးႁၢႆႉ တေႃႇၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈ ႁႅင်းႁႅင်းလႄႈ ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ် ၶဝ်လႆႈတၢႆလႆႈၸဵပ်း တင်ႊၼမ် ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉထႅင်ႈ 3 ပီ (1889) ယဝ်ႉ ၸုမ်းႁႅင်း ၵၢၼ်မိူင်းၾရင်ႇသဵတ်ႊ ၸင်ႇႁွင်ႉ ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်လႄႈ မၵ်းမၼ်ႈဢဝ်ဝၼ်း တီႈ 1 လိူၼ်မေႊ ႁႂ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇတႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း ။
ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ တင်ႈဢဝ်ပီ 1890 ၼၼ်ႉမႃး ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းပွႆးဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ မေႊၻေႊ (May Day) မႃးၵူႈပီပီ ပိူဝ်ႈဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ်ၼိူဝ်ၵူၼ်းႁႅင်း ၵၢၼ်မိူင်းဢမေႊရိၶိူဝ်ႊၶဝ်လႄႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းႁုၼ်ႈလင်ၸၢင်ႈလႆႈႁူႉၸၵ်းလႄႈ မၵ်းမၼ်ႈ ၵုၼ်းမုၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ – ၼႆယူႇ ။
