ၵၢၼ်ၵုသူလ် တၢင်းယုမ်ႇယမ်တႆး လႄႈ ပွႆးသၢင်ႇလွင်း

ပေႃးထိုင်မႃး လိူၼ်သၢမ်လိူၼ်သီႇ ၽွင်းၶၢဝ်းဢဝ်ၶဝ်ႈဢဝ်ၼမ်ႉယဝ်ႉ ၽွင်းၵၢၼ်ဢေႇ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၵႂႃႇမႃး ၸူး ၵၼ် ၵေႃႈငၢႆႈ ပဵၼ်ၶၢဝ်းႁႅင်ႈႁွင်လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၸိူဝ်းၼပ်ႉယမ် ၸၢဝ်းပုတ်ႉထၽႃသႃ ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်လုၵ်ႈလၢၼ် ၽႂ်မၼ်း ႁဵတ်းပွႆးၶၢမ်ႇသၢင်ႇၶၢမ်ႇၸၢင်းၵၼ်မႃး။ ၵမ်ႈၼမ် ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ပေႃးၵိူတ်ႇပဵၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထယဝ်ႉတိုၼ်းလူဝ်ႇ ဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆး လၢၼ် ၸၢႆး ၶၢမ်ႇသၢင်ႇၶၢမ်ႇၸၢင်း ဢဝ်လွင်ႈၼႆႉသေ ၾင်ၸႂ်ၵၼ်မႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ။

ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈၼႆႉ မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ) ထတ်းသၢင်သပ်းလႅင်းလၢတ်ႈၼႄဝႆႉဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇႁဵတ်းပွႆးၶၢမ်ႇသၢင်ႇၶၢမ်ႇ ၸၢင်းလူး ၸွင်ႇတေလႆႈၵုသူလ်ၽွၼ်းလီသင်။ ပေႃးႁဵတ်းလူး တေလႆႈၽွၼ်းလီသင် ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ။

ပွႆးသၢင်ႇလွင်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပေႃးၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း တင်းမူတ်းၼႆႉ မၼ်းမႃးတီႈၵိူင်းယူၼ်း။ ပေႃးသႃသၼႃ ၵိူင်းယူၼ်း (ယေႃး ၼၵၼေးတႆ) ၽႅဝ်ၵႂႃႇ တီႈမိူင်းႁဝ်း တီႈသႅၼ်ဝီယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႇႁဵတ်းၸၢင်းၼႆႉ ပေႃႇမီးမႃးယဝ်ႉ။ လၢႆးႁဵတ်းႁဝ်း မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပေႃးဢဝ်ၸွမ်းပိုၼ်းဝႃႈတႄႉ ပဵၼ်လၢႆးယူၼ်း။

ဝၢႆးသေ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ မႃးထိုင်မိူင်းႁဝ်း မႃးတိုၵ်း ပေႉမိူင်းႁဝ်းယဝ်ႉ မႃးဢုပ်ႉပိူင်ႇမၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် ၸဝ်ႈၾႃႉ ၶဝ် သူင်ႇလုၵ်ႈလၢၼ် လူင်းမိူဝ်းႁဵၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၵႂႃႇယိူင်ႈတၢင်းမိူင်းမၢၼ်ႈမႃး။ မိူဝ်ႈပၢၼ်မၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ယိူင်ႈမၢၼ်ႈ ဢဝ်ၵိူင်း ယူၼ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈႁၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈၼုင်ႈဝႂ်ၼႆႉ တိုၵ်ႉမိူၼ်ၵိူင်းယူၼ်းယူႇ။

မိူၼ်ၸိူင်ႉမၢၼ်ႈၼႆၵေႃႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်မိူင်းပူးၵမ်ႇႁိူင်းၼၼ်ႉ မႃးတိုၵ်းပေႉမိူင်းယူၼ်းသေ ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းယူၼ်း ၵႂႃႇတႄႇမိူင်းပူးၵမ်ႇ ၸင်ႇဝႃႈ မီးပၢၼ်ယူၼ်းထေႇ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ႁဵတ်းသၢင်ႇလွင်းၼႆၵေႃႈ ယိူင်ႈဢဝ်ၾိင်ႈမိူင်းယူၼ်း ၼႆႉယဝ်ႉ။ (မိူင်းယေႃးၼၵ – မိူင်းယူၼ်းၼႆႉ တေႃႈလဵဝ် မီးၼႂ်းမိူင်းထႆး တွၼ်ႈၼိူဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၵဵင်းမႆႇ – ၵဵင်းႁၢႆး – ၵဵင်းသႅၼ်) ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၵမ်ႈၼမ် ဢၼ်ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် လၢတ်ႈတႄႉ ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ။ 1) ယိူင်ႈဢဝ် မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃး ၼေႃႇၸဝ်ႈသီႇထၢတ်ႈ (သိတ်ႉတထ ၵေႃးတမ) ဢွၵ်ႇထိူၼ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၶီႇမႃႉဢွၵ်ႇၵႂႃႇ တင်းဢမၢတ်ႇသၼ်ႇၼသေ ၵႂႃႇပၢတ်ႇၶူၼ်ႁူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ တီႈၾင်ႇၼမ်ႉဢၼေႃႇမႃႇ ၼၼ်ႉသေ မၼ်းၸဝ်ႈ ၼုင်ႈလိူင်/ သၢင်ႇၵၢၼ်း ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇၵႂႃႇ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ယိူင်ႈဢဝ်တီႈၼၼ်ႈသေ မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်း ယူၼ်းၶဝ်ၵေႃႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးရူတ်ႉၵႃး မီးလေႃႉဝူဝ်းတင်းလေႃႉမႃႉၵူၺ်းလႄႈ ၵွပ်ႈၼႆ ယိူင်ႈဢလွင်းၽြႃးသေ ၶီႇမႃႉ။ တႆး ႁဝ်းၵေႃႈ ယိူင်ႈၼၼ်ႈသေ ၶီႇမႃႉမႃးၸွမ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

2) ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ယိူင်ႈဢဝ်ၸွမ်းၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢႃႇသေႃးၵ။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဢႃႇသေႃးၵၼႆႉ မွၵ်ႈ B.C 200 ပၢႆ ၸမ် 300 မႃး တင်းၼႆႉၼၼ်ႉ ပၢၼ်ဢႃႇသေႃးၵၼၼ်ႉ ဢဝ်လုၵ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၵႂႃႇၶၢမ်ႇသၢင်ႇလွင်း ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ၶုၼ် ႁေႃၶမ်း မီးၵုင်ႇမုၼ်လႄႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၶႅမ်ႉၶႅမ်ႉသေ ႁႄႇလဵပ်ႈတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ၊ ႁဵတ်းပွႆးလၢမ်းႁႄႇလဵပ်ႈ လုၵ်ႉတီႈႁေႃသေ ၵႂႃႇတီႈဝတ်ႉ/ ၵျွင်း။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈႁဵတ်း ၸိူင်ႉၼၼ်။ ၼႂ်းလိၵ်ႈတႄႉ ဢမ်ႇမီး ပိူၼ်ႈဢၢင်ႈၵၼ်ၵူၺ်း။  

သြႃႇဢတ်ႉထၵထႃႇၶဝ် ဝၢႆးသေၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢဝ်ၼိပ်ႉပၢၼ်ႇယဝ်ႉ သႃသၼႃၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ မွၵ်ႈ 920 ပီ တေႃႇထိုင် 950 ပီၼႆႉ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ယိူင်ႈဝႃႈ သၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ယိူင်ႈဢဝ်တီႈဢႃႇသေႃးၵ ဢဝ်လုၵ်ႈမၼ်းႁဵတ်းသၢင်ႇ (ၶၢမ်ႇသၢင်ႇ) ၼႆဝႃႇ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈပိတၵၢတ်ႈတႄႉ ဢမ်ႇပႃးၼင်ႇၵဝ်ႇ တၢင်းၼွၵ်ႈပိူၼ်ႈဢၢင်ႈဢိင်ၵၼ်ဝႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ယိူင်ႈမႃး တီႈၼၼ်ႈ တေႃႇထိုင် မိူဝ်ႈလဵဝ်။

သၢင်ႇလွင်း ဢၼ်ယိူင်ႈသေႁဵတ်းၵၼ်မႃးၼႆႉသမ်ႉ 1) ယိူင်ႈမိူဝ်ႈၽြႃးဢွၵ်ႇတေႃးထၢတ်ႈ။ 2) ယိူင်ႈတီႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢသေႃးၵ ဢဝ်လုၵ်ႈၶၢမ်ႇသၢင်ႇ။ သၢင်ႇလွင်းမိူင်းႁဝ်းသမ်ႉ ယိူင်ႈဢဝ်မႃးတီႈမိူင်းယူၼ်း။ မိူင်းယူၼ်းၶဝ်သမ်ႉ ယိူင်ႈဢဝ်မႃးသွင်လွင်ႈ ဢၼ်လၢတ်ႈၵႂႃႇ မိူဝ်ႈၵႆႈၼႆႉသေ ႁဵတ်းမႃး။

မိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းၸိုင် ပေႃးဝႃႈ ဢဝ်မႃးတီႈယူၼ်းၼႆ မွၵ်ႈပီၶရိတ်ႈ 1540 ၼႆႉ သႃသၼႃ မိူင်းယူၼ်း ၸင်ႇ ထိုင်မိူင်းႁဝ်း တီႈသႅၼ်ဝီ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ဝၢႆးသေ 1540 မႃးတင်းၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးႁိုင်။ ဢၼ်ႁဵတ်း မိူၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ လၢႆးမၢၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ တႄႇဢဝ်ပၢၼ်မင်းတုင်းမႃးၼႆႉ ၼႂ်းပိုၼ်းၵေႃႈ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် တႅမ်ႈဝႆႉႁဵတ်းၼႆ။

ၼႂ်းလိၵ်ႈလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးမေႃၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉတႄႉတႄႉ လွင်ႈပိုၼ်းသၢင်ႇလွင်း ႁဵတ်းႁိုဝ်ပဵၼ်မႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ တႅမ်ႈဝႆႉ လွင်ႈသၢင်ႇလွင်းၵူၺ်း။ သၢင်ႇလွင်းၼႆႉ တေလႆႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် မၼ်းမီးၸိူင်ႉႁိုဝ် တႅမ်ႈဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ် ၵူၺ်း။ ပေႃးဢဝ် ၸွမ်းပိုၼ်း ၾိင်ႈထုင်းၸိူင်ႉၼႆယဝ်ႉ ႁဝ်းမႃးဝူၼ်ႉတူၺ်း ၊ ဢဝ်သႃသၼႃႁဝ်းမႃးတႅၵ်ႈတူၺ်းၸိုင် ၾိင်ႈသႃသၼႃပုတ်ႉထလႄႈ ၾိင်ႈၵူၼ်းၼပ်ႉယမ်သႃသၼႃပုတ်ႉထၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။

ပေႃးဝႃႈ ၾိင်ႈသႃသၼႃပုတ်ႉထၼႆ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတႄႉ ဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈရႃႇႁူႇလႃႇ ႁဵတ်းၸဝ်ႈသၢင်ႇ ဢွၼ်တၢင်း။ မိူဝ်ႈၽြႃးမႃးဢႅဝ်ႇတီႈႁေႃၼၼ်ႉ လုၵ်ႈၸၢႆးၸဝ်ႈ ယွၼ်းၵႂႃႇၸွမ်းလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈပႃးလုၵ်ႈၸၢႆး ၵႂႃႇၸွမ်းသေ လၢတ်ႈတီႈၸဝ်ႈသႃႇရိပုတ်ႉတရႃႇဝႃႈ မႂ်းၶၢမ်ႇသၢင်ႇၼုင်ႈလိူင်ပၼ်လူးၼႆသေ ၸဝ်ႈသႃႇရိပုတ်ႉတရႃႇၵေႃႈ ၵႂႃႇၼုင်ႈလိူင်ပၼ် တေလွတ်ႈဝႃႈ ပုတ်ႉထင်သရၼင် ၵသ်ႉသႃမိ၊ ထမ်မင်သရၼင် ၵသ်ႉသႃမိ၊ သင်ၶင်သရၼင် ၵသ်ႉသမႃမိ ၼႆ 3 ၵမ်းၵေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈ ပဵၼ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉ။

လွင်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းႁေႇၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး လွင်ႈသဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်းသင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး မိူၼ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပဵၼ် ၵူၼ်းမီးငိုၼ်းမီးၶမ်းၵူၺ်းၵူၺ်း။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ပိၼ်ႇပိသႃႇရလႄႈသင်၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၵေႃးသၼ်ႇလလႄႈသင်၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၸၼ်ႇတပိသေႃးတလႄႈသင် ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼပ်ႉယမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတႄႉတႄႉ။ ဢဝ်လုၵ်ႈၶဝ်ပဵၼ်သၢင်ႇ ပဵၼ်ၸၢင်းၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇငိၼ်းဝႃႈမီး။ ၼႂ်းပိုၼ်းပုတ်ႉထၵေႃႈ ဢမ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉ လွင်ႈဢဝ်လုၵ်ႈမႃးႁဵတ်းသၢင်ႇႁဵတ်းၸၢင်းတီႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ မိူဝ်ႈပၢၼ် ၼၼ်ႉ။

တေႃႈၼင်ႇ သထေးလူင် ဢၼ်ၼပ်ႉယမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼၢင်းဝိသႃႇၶႃႇၶဝ်၊ သထေး ဢၼႃႇထပိၼ်ႇထိၵၶဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ မိူၼ်သထေးလူင် ဢၼႃႇထပိၼ်ႇၼႆႉ လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၵေႃႈမီး၊ လုၵ်ႈယိင်းမၼ်းၵေႃႈမီး။ ၵူၺ်းၼႃႇ ဝၢႆးမႃးႁူႉတြႃးသေ ဢဝ်ပဵၼ်သၢင်ႇပဵၼ်ၸၢင်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီး။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ၽႂ် ၶႂ်ႈပဵၼ်ၵေႃႈပဵၼ် ဢမ်ႇၶႂ်ႈ ပဵၼ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ၵႃႈပဵၼ်ပုတ်ႉထၽႃသႃ တိုၼ်းတေလႆႈပဵၼ်သၢင်ႇပဵၼ်ၸၢင်း မိူၼ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ႁဝ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇ မီး။

မႃးထိုင်မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢႃႇသေႃးၵၶဝ်၊ မိူဝ်ႈပၢၼ်သီႇႁူဝ်ႇ မိူဝ်ႈပီသႃသၼႃ 4500 မႃးတင်းၼႆႉ B.C 99 မႃးတင်းၼႆႉ လွင်ႈဝႃႈ ႁဵတ်းသၢင်ႇလွင်းလႄႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းႁေႇယႂ်ႇလူင် ႁဵတ်းပေႃးသဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်းၼမ်ၼမ် ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇမီး။

မိူင်းထႆးၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းသႃသၼႃၵိုၼ်း ႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်မိူင်းယူၼ်း ၽၢၵ်ႇၼိူဝ် ၼႂ်းမိူင်းထႆး တီႈၵဵင်း မႆႇၼၼ်ႉ သႃသၼႃႁိူဝ်ႈႁိူင်းသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈသၢၼ် ၸဝ်ႈတိလေႃႉၵလၢတ်ႈ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပၢၼ်သႃသၼႃ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းသုတ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ သၢင်ႇလွင်းၵေႃႈ မႃးၵိုၼ်းမိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ တေလႆႈဝႃႈၼႆ။

မိူင်းမၢၼ်ႈသမ်ႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းၼႆ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈမင်းတုင်းယဝ်ႉ တင်ႈဢဝ်မိူဝ်ႈပၢၼ် ၸဝ်ႈမင်းတုင်းမႃးတင်းၼႆႉၵေႃႈ လွင်ႈ ႁဵတ်းသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ႁဵတ်းမႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၵၼ်ယဝ်ႉ ႁေႇၵၼ် သဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်း ၽႂ်မီးငိုၼ်းၵေႃႈ ႁဵတ်းယႂ်ႇလူင် ၶေႉ ၵၼ်၊ ၶဵင်ႇၵၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ သၽေႃးမၼ်းတႄႉ။

မိူင်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ တႄႇမႃးႁိူဝ်ႈႁိူင်း မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ၵူၺ်း ပေႃးမႃးတူၺ်းပိုၼ်းတႄႉ ဢွၼ်တၢင်းပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၶဝ် ဢမ်ႇပေႃးၵႃႈႁိုဝ် လွင်ႈႁဵတ်းပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ႁဵတ်းၽႂ်ႁဵတ်းမၼ်းၵူၺ်း။ ထိုင်မႃးပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ၵႂႃႇယိူင်ႈဢဝ်တီႈမိူင်း ယူၼ်း၊ မိူင်းမၢၼ်ႈသေ မႃးႁဵတ်းပွႆးသၢင်ႇလွင်းယႂ်ႇယႂ်ႇလူင်လူင် ႁေႇၵၼ်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်း ၵၼ်ၼမ် တီႈတႄႉမၼ်း ၵၢၼ်ပဵၼ်သၢင်ႇပဵၼ်ၸၢင်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇလူဝ်ႇသဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်းတွင်းသင် မီးသတ်ႉထႃႇ သေ ၵႂႃႇပဵၼ်ၵႂႃႇၶၢမ်ႇမဵဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်းၵေႃႈ လႆႈယဝ်ႉ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇတႄႉ။

သၢင်ႇလွင်းၼႆႉ တေမီး 2 ယိူင်ႈ။ 1) ၼႆႉ ပေႃႈမႄႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈလုၵ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇသေ ၵႂႃႇၸူးမုၼ်ၸဝ်ႈတီႈၵျွင်းယဝ်ႉ ၵႂႃႇထၢမ် လုၵ်ႈၶႃႈၼႆႉ ဢႃယုမၼ်း ပဵၼ်လႆႈယဝ်ႉႁႃႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈႁႃႉ။ ဢႃယု 15 ပီ ၸင်ႇပဵၼ်လႆႈ ပေႃးဢႃယုလဵၵ်ႉ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇဢဝ် ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမၼ်းပႆႇႁူႉသင် ဢႃယု 15 ပီၵွၼ်ႇ ၸင်ႇၵွႆႈပဵၼ်။ ဝၢႆးမၼ်းမႃးၵေႃႈ ၸင်ႇတေပဵၼ်ဢႃယု 13 – 14 ပီ။ ပိူင်လူင်မၼ်း တေပဵၼ်ဢႃယု 15 ပီ။

ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးမုၼ်ၸဝ်ႈၶဝ်ဝႃႈ ပဵၼ်လႆႈဢိူဝ်ႈၼႆၼၼ်ႉ ဢဝ်ႁဵတ်းၵပ်ႉပီႇယ ဝႆႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယူႇဝႆႉတႃႇၾိုၵ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇ ၼၼ်ႉ 6 လိူၼ် 1 ပီ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၸင်ႇတေၵႂႃႇယူႇတီႈၵျွင်း မုၼ်ၸဝ်ႈၶဝ် တေသွၼ်ႇပၼ် လွင်ႈယူႇသဝ်း။ တႃႇတေပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇၼႆႉ တေလႆႈ ႁဵတ်းႁိုဝ် ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ။ သွၼ်ပၼ်ယဝ်ႉ ၸင်ႇတေဢဝ်ပူတ်ႇ (ၶၢမ်ႇသၢင်ႇ) ပၼ် ဢမ်ႇႁဵတ်းပွႆးလၢမ်းသင်၊ ဢမ်ႇႁပ်ႉၶႅၵ်ႇသင် ႁဵတ်းၼၼ်သေ ပေႃႈမႄႈၸူဝ်းၵႂႃႇႁဵတ်းႁင်းၵူၺ်း ဢၼ်ၼၼ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ ၶၢမ်ႇမဵတ်ႈ။

2) သမ်ႉ ပေႃႈမႄႈဝႃႈလႆႈ ပွင်ပဵၼ်လႆႈ လဵင်ႉပီႈလဵင်ႉၼွင်ႉ လဵင်ႉဢူၺ်းၵေႃႉ ဢူၺ်းသေႈ ႁဵတ်းၶဝ်ႈၽၵ်းႁႅၼ်းလူႇတၢၼ်းသေ လဵင်ႉၵၼ် ပေႃးလဵင်ႉၵၼ်ယဝ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ပၢင်း သၢင်ႇလွင်းၶီႇမႃႉၵႂႃႇတီႈဝတ်ႉသေ ၵႂႃႇထိုင်တီႈဝတ်ႉယဝ်ႉ ဢၢပ်ႈပၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈ ႁႂ်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈၶၢမ်ႇသၢင်ႇပၼ် ဢၼ်ၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၶၢမ်ႇသၢင်ႇဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ် ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈႁူႉ။

တင်း 2 ယိူင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းၶွင်ၵူၼ်းၼပ်ႉယမ်သႃသၼႃပုတ်ႉထ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၾိင်ႈထုင်းသႃသၼႃပုတ်ႉထ။ ပဵၼ် ၾိင်ႈထုင်း ၶွင်ၵူၼ်းၼပ်ႉယမ်သႃသၼႃပုတ်ႉထ တီႈၼိုင်ႈလႄႈ တီႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် မၢၼ်ႈပဵၼ်မဵဝ်းၼိုင်ႈ၊ တႆးပဵၼ်မဵဝ်းၼိုင်ႈ၊ ထႆးပဵၼ်မဵဝ်းၼိုင်ႈ။ မိူၼ်ၸိူင်ႉမိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မိူင်းသႃသၼႃၵိုၼ်းႁိူင်းယဝ်ႉ မိူၼ်မိူင်းထႆးၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇႁဵတ်းယဝ်ႉ ၸဝ်ႈသၢင်ႇ ၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးမီးယဝ်ႉ ၶဝ်တေႁဵတ်းၸၢင်းၵူၺ်း ၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈပူတ်ႇၼၢတ်ႈ (ၼၢတ်ႈ/ ၼႃႇ ၵ/ ၶၢမ်ႇၸၢင်း) ၼႆၼၼ်ႉၵူၺ်း ပွင်ႇဝႃႈ ၸၢင်းလွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူင်းဢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ႁူႉလွင်ႈတြႃးယဝ်ႉ ၶဝ်တေဢမ်ႇ ႁဵတ်းယဝ်ႉ ၶၢမ်ႇသၢင်ႇ ပေႃးႁဵတ်းၵေႃႈ တေႁဵတ်း ဢေႇဢေႇၵူၺ်း ႁဵတ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးသဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်းသင် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တႄႇဢဝ်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ 21 ၼႆႉမႃး ၸင်ႇတေမႃးႁဵတ်း (ထူးထူးသၢၼ်းသၢၼ်း) ၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ မီးငိုၼ်းမီးၶမ်းၶေႉ  ၶဵင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉၼႃႇ။ ပေႃးႁဵတ်းၶေႉၶဵင်ႇၵၼ်မႃးၵေႃႈ လွင်ႈလီမၼ်း ပေႃႈ/မႄႈဢွၵ်ႇသတ်ႉထႃး မီးၼႃႈမီးတႃ၊ မုၼ်ၸဝ်ႈၵျွင်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၼႃႈလႆႈတႃ။ သတ်ႉထႃးၶဝ် မႃးလူႇမႃးတၢၼ်းမႃးႁဵတ်းပွႆးသၢင်ႇလွင်း ယႂ်ႇယႂ်ႇလူင်လူင်ယဝ်ႉ မုၼ်ၸဝ်ႈၶဝ်လႆႈ လၢပ်ႈသပၵႃ လႆႈငိုၼ်းတွင်း တႃႇတေမႄးၵၼ်ႇမႄးၵျွင်း တႃႇတေလႆႈၵႃႈၼမ်ႉ၊ ၵႃႈၾႆး။ တႃႇတေလဵင်ႉလုၵ်ႈၼွင်ႉတပေး ၸိူင်ႉ ၼႆ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇတေမီးၾိင်ႈထုင်းမဵဝ်းၼႆႉမႃး ၼႂ်း 21 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ႇပီၼႆႉ။

ဢၼ်ဢမ်ႇလီမၼ်းသမ်ႉ မီးသင်ၼႆ တီႈပွႆးသၢင်ႇလွင်း ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ႇပီၼႆႉ ၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းၼၼ်ႉ ပေႃးဢမ်ႇ ႁဵတ်း ဢမ်ႇလႆႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းဢမ်ႇပဵၼ် ဝႃႈၼႆသေၵေႃႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇႁဵတ်းဢိူဝ်ႈၼႆ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈသေႉ ၵူဝ်လႆႈဢၢႆပိူၼ်ႈ မီးသင် ၵေႃႈၶၢႆ။ မီး ၶမ်းၵေႃႈၶၢႆၶမ်း၊ မီးၼႃးၵေႃႈၶၢႆၼႃး၊ မီးလေႃႉဝူဝ်းၶၢႆလေႃႉဝူဝ်း၊ မီးၵႂၢႆးၶၢႆၵႂၢႆး ၵူဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းမိူၼ်ပိူၼ်ႈ။ တေၵႂႃႇၶၢမ်ႇမဵတ်ႈ ၼႆၵေႃႈ လီဢၢႆပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇမီးၼႃႈ မီးတႃၼႆ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇႁဵတ်း ပဵၼ်ၵၢၼ်သဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်း ၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ပေႃးႁဵတ်းသၢင်ႇလွင်းယဝ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ငဝ် ၵႂၢႆးတႃႇတေထႆၼႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ လေႃႉဝူဝ်း တႃႇတေတၢင်ႇၶူဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး ယဝ်ႉ။ ငိုၼ်းၶမ်း ဢၼ်လႆႈႁႃမႃးၸူႉဝႆႉၵေႃႈ မူတ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ ထၢင်ႇဝႃႈ တေလႆႈၵုသူလ် သမ်ႉလႆႈတင်းတုၵ်ႉၶပၢႆးၸႂ်ၸွမ်းၵူၺ်း ပွႆး သၢင်ႇလွင်းပၢၼ်ၼႆႉ။

ဢၼ်ႁၢႆႉသေၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ သင်ၶဢေႇၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ မၢင်ဝတ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းၼင်ႈၵျွင်း ဝႃႈၼႆသေ ၶႂ်ႈၶၢမ်ႇသၢင်ႇ ၶၢမ်ႇ ၸၢင်းပၼ်။ ပေႃးႁဝ်း ဢမ်ႇလႆႈပဵၼ်ပေႃႈမႄႈဢွၵ်ႇသၢင်ႇလွင်းၼႆ ဢမ်ႇမီးၼႃႈမီးတႃ တေဢမ်ႇလႆႈၵုသူလ်၊ တေဢမ်ႇလႆႈ ပဵၼ် ၶူဝ်းၵုၼ်သႃသၼႃပုတ်ႉထ၊ တေဢမ်ႇလႆႈပဵၼ် ၶိူဝ်းသႃသၼႃပုတ်ႉထ ဝႃႈၼႆသေ ၵႂႃႇဢဝ်လုၵ်ႈပိူၼ်ႈမႃးၶၢမ်ႇ။

လုၵ်ႈပိူၼ်ႈသမ်ႉ ၶိုၼ်ႈၵႃႈၶၼ်မၼ်း မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတႄႉ ပေႃးဢမ်ႇသိုဝ်ႉပၼ်မႃႉၼႆ ဢမ်ႇႁဵတ်းတင်းသၢင်ႇတင်းၸၢင်း။ ဝၢႆးၼႆႉမႃး တေလႆႈသိုဝ်ႉပၼ်ရူတ်ႉထိပ်ႇ၊ တေလႆႈသိုဝ်ႉပၼ်ရူတ်ႉၶိူင်ႈ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်သမ်ႉ တေလႆႈသိုဝ်ႉပၼ်ရူတ်ႉၶိူင်ႈ၊ ၵႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃႈမႄႈဢွၵ်ႇလူင်မၼ်း တေလႆႈသိုဝ်ႉပၼ်။ ပေႃးလႆႈရူတ်ႉၶိူင်ႈၵႃးယဝ်ႉ ၸင်ႇတေပဵၼ် ဢၢပ်ႈပၼ်ႁဵတ်း ၵႃႈၶၼ်သၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ၶိုၼ်ႈမႃး။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈသဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်း ၵႆၾိင်ႈသႃသၼႃပုတ်ႉထၵႂႃႇ တိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။

ဢၼ်ႁဵတ်းသေလႄႈ ၸႂ်ပျေႃႇၸွမ်း ဢမ်ႇထုၵ်ႇၼီႈထုၵ်ႇၶွတ်ႇသင် ပဵၼ်ပွႆးသၢင်ႇလွင်းဢၼ်လီ။ ပေႃးႁဵတ်းယဝ်ႉ ဝၢႆးပွႆးမႃး ပေႃႈမႄႈ ထုၵ်ႇၼီႈထုၵ်ႇၶွတ်ႇပိူၼ်ႈ ၸႂ်ဢမ်ႇလီၸွမ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပွႆးသၢင်ႇလွင်း ဢမ်ႇမီးၽွၼ်းလီသင် လူႇတၢၼ်းၵႂႃႇ ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၽွၼ်းလီသင် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူဝ်ပိူၼ်ႈသေႉလႄႈ ႁဵတ်းၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈၵုသူလ်သေလႄႈႁဵတ်း။ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈသေႉဝႃႈ လုၵ်ႈႁဝ်း ဢမ်ႇလႆႈဢဝ် ႁဵတ်းသၢင်ႇၼႆသေ လႆႈၵႂႃႇၵူႈႁိမ်ပိူၼ်ႈမႃးႁဵတ်း၊ ပဵၼ်ၼီႈပိူၼ်ႈၸိူင်ႉၼႆ ပေႃးဝၢႆးသၢင်ႇလွင်းယဝ်ႉ ႁႃသၢႆႈၼီႈပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်း ပဵၼ်လွင်ႈဢမ်ႇလီ ပွႆးသၢင်ႇလွင်းပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈႁူႉၵၼ်ဝႆႉ။

ၸဝ်ႈသြႃႇ ၸဝ်ႈၶူးၶဝ် ၸႃႉဢွၵ်းသုင် ၸိူဝ်းလႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်းတၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်းမႃး လႆႈႁူႉလွင်ႈတူင်ႉဝူင်းၵူၼ်း၊ လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ လွင်ႈ တူၵ်းတႅမ်ႇ ၸိူင်ႉႁိုဝ် လႆႈႁူႉမႃးယဝ်ႉၼႆ ႁႂ်ႈၶိုၼ်းမႃးမူၼ်ႉမႄး လၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ယႃႇႁႂ်ႈပေႃးသဵင်ႈငိုၼ်းၼမ်ၼၼ်ႉ တေ ႁဵတ်းႁိုဝ်လီ။

ဢၼ်လီၼႆႉ ႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်းပွႆးသၢင်ႇလွင်း တီႈလဵဝ်သေ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသတ်ႉထႃး ပိူင်တႅၵ်ႇမၼ်း 1 ပႃး တေသဵင်ႈငိုၼ်းထႆး 5,000 ဝၢတ်ႇ ၼႆၵေႃႈ 5,000 ဝၢတ်ႇ မႃးႁွမ်းၵၼ်။ မိူင်းႁဝ်းသမ်ႉ 1 ပႃး တေသဵင်ႈ 2 သႅၼ် ၼႆၵေႃႈ မႃးႁွမ်းၵၼ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ တေႃႇထိုင်ပေႃးၼုင်ႈသၢင်ႇၵၢၼ်း ယဝ်ႉၼႂ်းငိုၼ်းၼၼ်ႉမူတ်းမူတ်း။

ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ဢမ်ႇသဵင်ႈသင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ၼီႈပဵၼ်ၶွတ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ပေႃႈမႄႈလႆႈၵုသူလ်ၸႂ်လီ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸႂ်လီလႄႈ ၸင်ႇတေလႆႈၵုသူလ် ပေႃးၸႂ်ႁုၵ်ႉႁၢႆႉ ၸႂ်ဢမ်ႇလီၸွမ်း၊ ဝူၼ်ႉလွင်ႈၼီႈလွင်ႈၶွတ်ႇ ၼႆၼၼ်ႉ လူႇတၢၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၵုသူလ် သင် ဢၼ်ႁဝ်းလူႇၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ သဵင်ႈငိုၼ်းလၢႆလၢႆၵူၺ်း ဢမ်ႇလႆႈၽွၼ်းလီသင် ပၼ်တင်းတုၵ်ႉၶၸႂ် ပဵၼ်တၢင်းၽိတ်းပွႆး သၢင်ႇလွင်း ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းလူႇမၼ်း ဢမ်ႇလႆႈၵုသူလ်ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ႁဵတ်းႁႂ်ႈပေႃႈမႄႈဢွၵ်ႇမၼ်း ၸႂ်တုၵ်ႉၶၸွမ်း ပဵၼ်ၼီႈပဵၼ် ၶွတ်ႇၸွမ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢမ်ႇလီယဝ်ႉ။

လွင်ႈလီမၼ်းသမ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈလုၵ်ႈႁဝ်း လႆႈပဵၼ်သၢင်ႇလႄႈ “မီးၼႃႈမီးတႃ မုၼ်မိူင်းၾႃႉ ၼႃႈမိူင်းၵူၼ်းၼႆ ႁႂ်ႈၵျႃႉမိူင်းၽီ ႁႂ်ႈလီ မိူင်းၵူၼ်းၼႆလူး” ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း။ ဢဝ်ၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ်ၼႃႈတိူဝ်ႈသေ မုၼ်တႄႉ လႆႈတႄႉဢမ်ႇလႆႈတႄႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁူႉ ယဝ်ႉ။ ၼႃႈတႃတႄႉ လူဝ်ႇဢဝ်ႁႂ်ႈမၼ်းပေႃးၵိုင်ႇ တဵမ်ထူၼ်ႈၼႆၼၼ်ႉၼႃႇ ပေႃးလႆႈယဝ်ႉ ပိူၼ်ႈၵေႃႈယွင်ႈယေႃး ပေႃးဝၢႆးပွႆးယဝ်ႉ  ႁဝ်းၵေႃႈ တုၵ်ႉၶယဝ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပဵၼ်ၼီႈပဵၼ်ၶွတ်ႇပိူၼ်ႈ ဝူၼ်ႉလွင်ႈၼီႈၼႆၵေႃႈ ၸႂ်ဢမ်ႇလီ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ တေလႆႈၵႂႃႇႁႃငိုၼ်းသၢႆႈ ၼီႈပိူၼ်ႈ။ ငိုၼ်းတႄႉ သဵင်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ ဢီႈသင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ။ လႆႈၼႃႈတႃ ဢၼ်ႁဝ်းဢဝ်လုၵ်ႈလၢင်း ပဵၼ်သၢင်ႇပဵၼ်ၸၢင်း ၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ သၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ဢမ်ႇလႆႈႁႃႉၼႆ ႁဵတ်းလႆႈဢိူဝ်ႈ မိူၼ်မိူင်းထႆး ပိူၼ်ႈၶိုၼ်းယႂ်ႇယဝ်ႉၼႆ ပေႃးၶဝ်ၶႂ်ႈပဵၼ် ပေႃးထိုင်ၶိင်ႇမၼ်းယဝ်ႉ ၶဝ်လၢတ်ႈပေႃႈမႄႈၶဝ်သေ ၵႂႃႇပဵၼ်ၵူၺ်းၶဝ်ၵူၺ်း ဢမ်ႇလူဝ်ႇႁႂ်ႈပေႃႈမႄႈလႆႈမႆႈၸႂ် ၸွမ်းသင် ၶဝ် တေပဵၼ်ၸၢင်းၼႆၵေႃႈ ၵႂႃႇလၢတ်ႈၼႄမုၼ်ၸဝ်ႈယဝ်ႉ ၵႂႃႇယူႇတီႈၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ။ မုၼ်ၸဝ်ႈ တေသွၼ်ပၼ် လွင်ႈယူႇသဝ်း တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ် ပေႃးထိုင်ၶိင်ႇၶၢမ်ႇၸၢင်းမႃး ပေႃႈမႄႈၵေႃႈ ၵႂႃႇလူႇတၢၼ်းၸွမ်း။ မၢင်တီႈၵေႃႈ ဢမ်ႇလူဝ်ႇလၢတ်ႈပေႃႈမႄႈ ၵႂႃႇပဵၼ်ႁင်းၵူၺ်း။ ၶၢမ်ႇယဝ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈပွၵ်ႈမႃးႁႃပေႃႈမႄႈၼႆၵေႃႈမီး ၼႆႉၸင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်မိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇယဝ်ႉ။

ပေႃးမိူင်းပႆႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇတႄႉ တိုၼ်းဝႃႈ လူဝ်ႇႁႃတၵ်ႉၵႃႇ လူဝ်ႇမီးၵူၼ်းလူႇတၢၼ်း။ ပေႃးဢမ်ႇမီးၵူၼ်းလူႇတၢၼ်း ဢမ်ႇမီးတၵ်ႉၵႃႇ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ။ တီႈတႄႉမၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၶၢမ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်သင် ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်းၼၼ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃး ႁဝ်းပဵၼ် ပုတ်ႉ ထၽႃသႃႁဝ်း လူဝ်ႇပဵၼ်ဢိူဝ်ႈ ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ။ မိူၼ်လႂ်ၵေႃႈ ႁဵတ်းၵေႃႈလႆႈ ၶၢမ်ႇသၢင်ႇၶၢမ်ႇၸၢင်းၼႆႉ ႁဵတ်းမိူဝ်ႈ ဢႃယု 15 ပီ ၵေႃႈလႆႈ ဢႃယု 20 ပီၵေႃႈလႆႈ ဢႃယု 50 ပီ 70 ပီ ၸမ်တေၶဝ်ႈပႃႈႁဵဝ်ႈယဝ်ႉ ဢႃယု 80 ပီ 90 ပီ ၵေႃႈလႆႈ။

ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ လူဝ်ႇႁဵတ်းမိူဝ်ႈဢႃယုလဵၵ်ႉၵူၺ်း ၵိူတ်ႇမႃးယဝ်ႉ ပႆႇႁဵတ်းသေပွၵ်ႈ ဢႃယု 80 ၵႂႃႇႁဵတ်းၼႆၵေႃႈလႆႈ ၶၢမ်ႇသၢင်ႇ ၶၢမ်ႇၸၢင်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၾိင်ႈၽႂ် ၾိင်ႈမၼ်းၵူၺ်း။ မၼ်းဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၵၼ်တင်းၾိင်ႈသႃသၼႃသင်။

တႃႇတေပဵၼ်သၢင်ႇပဵၼ်လွင်းၼႆၼၼ်ႉ တိုၼ်းတေလႆႈႁဵတ်းၵူႈၵေႃႉဢိူဝ်ႈၼႆ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈဝႆႉ၊ ဢမ်ႇလႆႈ ႁေႃးဝႆႉ ၼႂ်းဝိၼီးၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈဝႆႉ။ ဝိၼီးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ပိူင်ငဝ်ႈပိုၼ်းမိူင်း ၶွင်သင်ၶ (လၵ်းပိူင်သင်ၶၸဝ်ႈ တေလႆႈႁဵတ်းၸွမ်း ၼႆၵေႃႈၸႂ်ႈ)။ ၼႂ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလၢတ်ႈဝႆႉ တေလႆႈႁဵတ်းဢိူဝ်ႈ ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပေႃးဢမ်ႇႁဵတ်းဢမ်ႇလႆႈ ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီး။ ပဵၼ်ၵူၼ်းတိုၼ်းတေလႆႈႁဵတ်းဢိူဝ်ႈၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇလၢတ်ႈဝႆႉ။

ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းသေ လူႉတၢႆၵႂႃႇၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်သင် ၵိူတ်ႇမႃးပဵၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထၽႃသႃၵေႃႈယဝ်ႉ တေႃႇပေႃးတၢႆ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်သင်။ ပေႃးၶႂ်ႈႁဵတ်းၼႆၵေႃႈ ႁဵတ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်သင် 5 ပီ ႁဵတ်းၼိုင်ႈပွၵ်ႈ၊ 7 ပီႁဵတ်းၼိုင်ႈပွၵ်ႈ၊ 10 ပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈ၊ ၶႂ်ႈႁဵတ်းလၢႆပွၵ်ႈၵေႃႈႁဵတ်း ဢမ်ႇပဵၼ်သင်။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸႂ်ပျေႃႇ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸႂ်ႁဝ်းၵျေႃႇလူၺ်ႈတြႃး၊ ႁဵတ်း ႁႂ်ႈၸႂ်ႁဝ်း မိုတ်ႈတြႃးၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ႁဵတ်းသၢင်ႇႁဵတ်းၸၢင်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ၵၢပ်ႈမိူဝ်ႈလဵဝ်။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးၼၼ်ႉ ႁဵတ်းတႃႇတေလႆႈၼိၵ်ႉပၢၼ်ႇၵူၺ်း။ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵိလေႇသႃႇသဵင်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇတေၵႂႃႇႁဵတ်းၸဝ်ႈသၢင်ႇ ၸဝ်ႈၸၢင်း။ ပေႃးၵႂႃႇႁဵတ်းၸဝ်ႈသၢင်ႇမုၼ်ၸၢင်းယဝ်ႉ ဢမ်ႇပေႃးလႆႈႁႃၵိၼ် တုင်းသွမ်းၵိၼ်ဢဝ်။ ပေႃးၵႂႃႇတုင်းသွမ်းမႃးယဝ်ႉ မႃးၼင်ႈတြႃး ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈၺၢၼ်ႇ ဢသေႃးဝၵ်ႉၶယ သေလႄႈ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၵိလေႇသႃႇတင်းမူတ်း ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈလွင်ႈဢမ်ႇလီသေ ပဵၼ်ရႁၢၼ်းတႃႇၵႂႃႇ ယိူင်းဢၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးၼၼ်ႉ။

ထိုင်မႃး မိူဝ်ႈပၢၼ်ႁဝ်းၼႆႉသမ်ႉ ယိူင်းတႃႇလႆႈၼႃႈလႆႈတႃၵူၺ်း၊ ယိူင်းတႃႇၵူဝ်သရေႇလူႉၵူၺ်း၊ ဢမ်ႇယိူင်းတႃႇၼိၵ်ႉပၢၼ်ႇ၊ ဢမ်ႇယိူင်းတႃႇၵိလေႇသႃႇသဵင်ႈ၊ ဢမ်ႇယိူင်းတႃႇလႆႈၺၢၼ်ႇ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၵိလေႇသႃႇ၊ ဢမ်ႇယိူင်းတႃႇလႆႈၺၢၼ်ႇ တႃႇတေႁူပ်ႉ ႁၼ်ၼိၵ်ႉပၢၼ်ႇ ဢမ်ႇယိူင်းၸိူင်ႉၼၼ်။ ယိူင်းတႃႇသရေႇၼႃႈတႃၵူၺ်းလႄႈ ၵၢပ်ႈမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ ၸင်ႇဝႃႈပဵၼ်ၸွမ်း ၾိင်ႈထုင်းၵူၼ်းၼပ်ႉယမ် ပုတ်ႉထသႃသၼႃ တီႈလႂ်တီႈၼၼ်ႉၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈၾိင်ႈထုင်းသႃသၼႃ ပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆ လူဝ်ႇ တွင်းဝႆႉ။

ပဵၼ်ပုတ်ႉထၽႃသႃၵေႃႈယဝ်ႉ သၢင်ႇလွင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႈလႆႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ၵေႃႈလႆႈ မၼ်းဢမ်ႇလမ်ႇလွင်ႈသင် ပုၼ်ႈတႃႇသႃသ ၼႃပုတ်ႉထၼႆႉ။ လူဝ်ႇလႆႈတြႃးၵူၺ်း၊ လူဝ်ႇႁူႉတြႃး၊ လူဝ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈၵိလေႇသႃႇသဵင်ႈၵူၺ်း၊ ပေႃးၵိလေႇသႃႇသဵင်ႈ ၵေႃႈ လႆႈၼိၵ်ႉ ပၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ တၢင်းဢၢၼ်းသုင်သုတ်း ၶွင်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၼိၵ်ႉပၢၼ်ႇၵူၺ်း။

တၢင်းဢၢၼ်းၶွင်ၵူၼ်းၼပ်ႉယမ်ပုတ်ႉထသႃသၼႃသမ်ႉ ဢဝ်ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်း ပေႃးပွႆးသၢင်ႇလွင်းၼႆၵေႃႈ ဢဝ်ပွႆးသၢင်ႇလွင်း၊ ပွႆးၶဝ်ႈဝႃႇၵေႃႈ ပွႆးၶဝ်ႈဝႃႇ၊ ပွႆးလူႇၵထိၼ်ၵေႃႈ ပွႆးလူႇၵထိၼ်၊ ပွႆးလူႇၵျွင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးၾိင်ႈထုင်းၵူၼ်းၼပ်ႉယမ်ပုတ်ႉထ သႃသၼႃ တီႈလႂ်တီႈၼၼ်ႈၵူၺ်း ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၵၼ်တင်းၾိင်ႈသႃသၼႃပုတ်ႉထ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇမီးပွႆးသၢင်ႇလွင်း မီးသၢင်ႇလွင်းၶၢမ်ႇမဵတ်ႉၵူၺ်း တေလႆႈၵႂႃႇပဵၼ်ၵပိဝႆႉဢွၼ်တၢင်း။ ပေႃးႁူႉ လွင်ႈယူႇသဝ်းၸဝ်ႈသၢင်ႇယဝ်ႉ မုၼ်ၸဝ်ႈဢဝ်ၶၢမ်ႇသၢင်ႇပၼ် ၵႃႈၼၼ်ႉၵူၺ်း သွၼ်ႁဵၼ်း ပေႃးဢႃယုယႂ်ႇမႃး ထိုင် 20 ပီ ၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈပၼ်ၸၢင်းသေ ဢမ်ႇလူဝ်ႇႁႃပေႃႈမႄႈဢွၵ်ႇသင် မုၼ်ၸဝ်ႈဢဝ်ပဵၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ပွႆးသၢင်ႇလွင်း ဢၼ်ဝႃႈ လူဝ်ႇႁႃပေႃႈမႄႈဢွၵ်ႇယဝ်ႉ ၸင်ႇပဵၼ်လႆႈ၊ ပေႃးဢမ်ႇမီးပေႃႈမႄႈဢွၵ်ႇ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ လူဝ်ႇလႆႈသဵင်ႈ ၵႃႈၼၼ်ႉၵႃႈၼႆႉ၊ လူဝ်ႇတၢၼ်းမုၼ်ၸဝ်ႈၵႃႈၼႆႉဢိူဝ်ႈ၊ တီႈၵျွင်းလူဝ်ႇတၢၼ်းၵႃႈၼႆႉဢိူဝ်ႈ၊ တၢၼ်းၽြႃးၵႃႈ ၼႆႉဢိူဝ်ႈ၊ ၵႃႈၶၼ် သၢင်ႇလွင်းသမ်ႉ မီးၸိူင်ႉၼႆဢိူဝ်ႈ၊ ၶၼ်ၵၼ်ႇတေႃးပူႇၸၢၼ်သမ်ႉမီးၸိူင်ႉၼႆ ၸိူင်ႉၼၼ်ဢိူဝ်ႈ ၼႆ ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၾိင်ႈထုင်း သႃသၼႃပုတ်ႉထ၊ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းၵူၼ်း ၼပ်ႉယမ်သႃသၼႃပုတ်ႉထ တီႈလႂ်တီႈၼၼ်ႈ ၵူၺ်း ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးႁင်းၽႂ်မၼ်းၵူၺ်း။ ၼႆႉတႄႉ လူဝ်ႇႁူႉတႅၵ်ႇလႅင်းယဝ်ႉ။

လုၵ်ႈၶွင်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ပိၼ်ႇပိသႃႇရၼႆႉ ဢမ်ႇၵႂႃႇၵျွင်းၵႃႈႁိုဝ်လူး ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ပိၼ်ႇပိသႃႇရၼႆႉ ၼပ်ႉယမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၼပ်ႉ ယမ်သင်ၶ။ လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ဢမ်ႇၵႂႃႇၵၼ်ႇၵျွင်းသင် ပၢႆဢမ်ႇၼပ်ႉယမ် ပုတ်ႉထသႃသၼႃသေၵွၼ်ႇ။ ဢမ်ႇဝႃႈ တေၵႂႃႇပဵၼ် သၢင်ႇလႃႈ ၵျွင်းယင်းဢမ်ႇၵႂႃႇ။

လုၵ်ႈသထေး ဢၼႃႇထပိၼ်ႇတိၵ ၶဝ်ၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ် လုၵ်ႈသထေးတၢင်ႇၵေႃႉၵေႃႈမိူၼ်ၵၼ် ဢမ်ႇၶၢမ်ႇသၢင်ႇ၊ ဢမ်ႇႁဵတ်းပွႆး သၢင်ႇလွင်းသင် ဢမ်ႇၵႂႃႇပဵၼ်သၢင်ႇပဵၼ်ၸၢင်းသင်။ ဝၢႆးမႃး ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈလႆႈၵႂႃႇထွမ်ႇတြႃးတီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ တီႈၼိုင်ႈလႄႈ ၸင်ႇ ၼပ်ႉယမ်ပုတ်ႉထသႃသၼႃမႃး ၵႂႃႇၶဝ်ႈပဵၼ်ပုတ်ႉထသႃသၼႃၼႆၼၼ်ႉၵူၺ်း မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ တိုၼ်းလူဝ်ႇပဵၼ် ဢမ်ႇပဵၼ်ဢမ်ႇလႆႈ ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးၼၼ်ႉ ပေႃႈၼပ်ႉယမ်သႃသၼႃ မႄႈဢမ်ႇၼပ်ႉယမ်ၵေႃႈမီး၊ မႄႈလႄႈပေႃႈ ၼပ်ႉယမ်ပုတ်ႉထသႃသ ၼႃ လုၵ်ႈ ၸၢႆးလုၵ်ႈယိင်း ဢမ်ႇၼပ်ႉယမ်ၵေႃႈမီး၊ လုၵ်ႈၸၢႆးလုၵ်ႈယိင်း ၼပ်ႉယမ်ပုတ်ႉထသႃသၼႃ ပေႃႈမႄႈဢမ်ႇၼပ်ႉယမ်ၵေႃႈမီး မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ဢဝ်ၸႂ်ဝႃႈၵူၺ်း။

ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းမႃး ၾိင်ႈထုင်းၵေႃႈ ဝၢႆးၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဢဝ်ၼိၵ်ႉပၢၼ်ႇ မႃးတၢင်းၼႆႉ မွၵ်ႈ 920 ပီ 950 ပီ ၸိူဝ်းၼႆႉၵွၼ်ႇ ၸင်ႇၵွႆႈမီးၾိင်ႈထုင်း။

ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း ဢၼ်လူဝ်ႇတွင်းဝႆႉတႄႉ လွင်ႈၶၢမ်ႇသၢင်ႇၶၢမ်ႇၸၢင်းၼၼ်ႉ မီး 2 ယိူင်ႈ ၼႆၼၼ်ႉၵူၺ်း။ 1) ၼႆႉ ၶၢမ်ႇမဵတ်ႉ သၢင်ႇလွင်းၸၢင်းလွင်း။ 2 သမ်ႉ ၶၢမ်ႇသၢင်ႇလွင်း ဢုၼ်ႇငၢၼ်း။  

ၶၢမ်ႇမဵတ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵႂႃႇႁဵတ်းႁင်းၵူၺ်း ဢမ်ႇၼၼ် ပေႃႈမႄႈသူင်ႇၵႂႃႇ ဢမ်ႇလၢတ်ႈၽႂ်။ ၶၢမ်ႇသၢင်ႇလွင်း ဢုၼ်ႇငၢၼ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးပေႃႈမႄႈ ဝႃႈလႆႈပွင်ပဵၼ်လႆႈ ၶႂ်ႈလဵင်ႉပီႈလဵင်ႉၼွင်ႉ ၶႂ်ႈလဵင်ႉဢူၺ်းၵေႃႉဢူၺ်းသေႈသေ ႁွင်ႉလဵင်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၵၼ်ၵႂႃႇတီႈၵျွင်းသေ ၶၢမ်ႇပၼ် သွင်မဵဝ်းၼႆႉၵူၺ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵၼ်တင်း သၢင်ႇလွင်းၸၢင်းလွင်း ၼႆႉ။

ဢၼ်ႁဵတ်းပွႆးလၢမ်းယႂ်ႇလူင်ၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်း မိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆ ပိုၼ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် မႃးတင်းၼႆႉၵူၺ်း။ ႁဵတ်းပွႆး သၢင်ႇလွင်းလႄႈသင်၊ ပွႆးလိူၼ်သီႇလႄႈသင်၊ ပွႆးသၢင်ႈၵႅၼ်ႇ၊ ၶဝ်ႈဝႃႈဢွၵ်ႇဝႃႇ၊ ပွႆးၵထိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးပႃးၸၢတ်ႈသႅင်း၊ မီးပႃး ပၢင်တေႃႇလွင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်တႃႇၸဝ်ႈၾႃႉ ၸဝ်ႈၼၢႆးၶဝ် ႁႃငိုၼ်းၶဝ်ႈ။ မိူၼ်ၸိူင်ႉမိူဝ်ႈလဵဝ် ၵေႃႈ ၵျွင်းမၢင်တီႈႁႃငိုၼ်း ၶဝ်ႈၼၼ်ႉၼႃႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းၶွင်ၵူၼ်းၼပ်ႉယမ်ပုတ်ႉထသႃသၼႃ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၾိင်ႈထုင်းသႃသၼႃပုတ်ႉထ ၼႆယဝ်ႉ။