လူၵ်ႈသိုဝ်ႇသၢၼ် ယၢင်ႈၸွမ်းပၢၼ် ၸွင်ႇႁဝ်းသမ်ႉတၼ်းၵၢၼ်

ၵူၼ်းလၢၵ်ႇလၢႆၼႂ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)ၼႆႉ ၼပ်ႉႁဵင်လၢၼ်ႉၵေႃႉဢၼ်ယူႇၶူၼ်းၶဝ်ႈၵၼ် မီးတင်းလိူင်ႈလၢႆလၢၼ်ႉလၢၼ်ႉ လိူင်ႈ တင်းမိူၼ်ၵၼ်လႄႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် လူၺ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉလႄႈလၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၽႂ်မၼ်းသေ တႃႉၵေႃႈ တင်းမီးဝႅပ်ႇပိူင်ဢၼ်လႆႈႁဵၼ်းႁူႉမႃးလႄႈဝႅပ်ႇပိူင်တူဝ်ၵဝ်ႇ ႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁႃလႄႈဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ်ဢဝ် ႁင်းၵွႆးသေႁႃၵိၼ်လၢႆးၽႂ်လၢႆးမၼ်းယူႇ။

ပိူင်လူင်မၼ်းၵေႃႈ “ၸႂ်” လႄႈ “ပၢႆးဝူၼ်ႉ” တေၶူၼ်ႉဢွၵ်ႇမႃးလႄႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်း သၢႆငၢႆ ငဝ်းလၢႆး ၸွမ်းလူၵ်ႈဢၼ် ပၼ်ႇမုၼ်ၵႂႃႇယူႇၵူႈဝၼ်းၼႆႉလႄႈ မီးၵၢၼ်ၶူင်ဢွၵ်ႇမႂ်ႇမႃးၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်း တူဝ်ယၢင်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵၢပ်ႈတေႃႈလဵဝ် လႆႈဝႃႈၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ် ပဵၼ်ၸၢႆးၸိူင်း (ၽရႃႉဢဵၵ်ႇ)ယူႇယၢမ်းလဵဝ်။

ၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းၵူၼ်းႁဝ်းၶႂ်ႈဝႃႈ 90%  ဢဝ်ၵႂႃႇၾင်ဝႆႉၼႂ်းၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ်ပႅတ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ ၵွပ်ႈသင်လႄႈဝႃႈ ၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈလူၵ်ႈ(ၶုၼ်လူင်လုမ်ႈၾႃႉ)  ။ “ၾူၼ်း” ၼႆၼႆႉပဵၼ်ၼႅင်ႈၶၢႆႇ တူဝ်ဢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇ တိတ်းတေႃႇ ႁႃပိူၼ်ႈ ၊ပိူၼ်ႈႁႃႁဝ်းလႆႈၵူႈမိူဝ်ႈလႄႈႁဵတ်းလႆႈတင်း ၵၢၼ်ငၢၼ်းတီႈလႂ်မိူဝ်ႈလႂ်လႆႈၵူႈတီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိုဝ်းထိုဝ်ၼႆၵေႃႈ လႆႈဝႃႈ ယိပ်းၵမ် ငမ်ထိုဝ်ပႃးၵႂႃႇမႃး သႂ်ႇထူင်သႂ်ႇထွင်းသိူဝ်ႈ တိတ်းၸပ်းတူဝ်တႃႇသေႇ ၵွပ်ႈမၼ်း လဵၵ်ႉလႄႈ ပႃးၵႂႃႇလႂ် မႃးလႂ်လႆႈငၢႆႈ ဢၼ်ၵူၼ်းတင်း လုမ်ႈၾႃႉ  ၶၢတ်ႇဢမ်ႇလႆႈၼႂ်းပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်လႄႈဝႃႈၼၼ် တင်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ၵူၼ်းႁဝ်းၼႂ်းမိူင်းလူင်မိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပေႃးတေဢွၵ်ႇႁိူၼ်း ၸိုင် တၢဝ်းဢဝ်ၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ် ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယဝ်ႉ မိူဝ်ႈဢွၵ်ႇႁိူၼ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ လိုမ်းဢႅပ်ႇငိုၼ်း ဢမ်ႇၶိုၼ်း ပွၵ်ႈမႃး ဢဝ် ၵွႆးၵႃႈပေႃးလိုမ်းၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ်ၼႆ တိုၼ်းပွၵ်ႈၶိုၼ်းဢဝ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ မိူဝ်ႈဢွၵ်ႇႁိူၼ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ လႆႈတိတ်း တေႃႇ ၵပ်းသိုပ်ႇၽႂ်ဝႆႉ မီးၵၢၼ်ၽတ်းၼတ်ႉၽႂ် ၶၢဝ်းယၢမ်းလႂ် တီႈလႂ်  ၸိူင်ႉႁိုဝ်ဢီႈသင်ၵူႈလွင်ႈ ယူႇၼႂ်းၾူၼ်း မိုဝ်းထိုဝ်ဝႆႉမူတ်းယဝ်ႉလႄႈၸင်ႇဝႃႈၶၢတ်ႇဢမ်ႇလႆႈ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ယင်းႁဵတ်းၵိၸ်ႇၵၢၼ်လွင်ႈငိုၼ်းတွင်း တေထွၼ်ငိုၼ်းၸွမ်းတူႈငိုၼ်း ATM လႂ်ၾၢၵ်ႇလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ယဝ်ႉ တီႈ ၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ် ၸဵမ်ၵၢၼ်သိုဝ်ႉၸၢႆႇ ႁပ်ႉငိုၼ်းတွင်းၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ယဝ်ႉလူၺ်ႈၾူၼ်းမိုဝ်းထိုဝ်လၢႆလၢႆ။ ၼွၵ်ႈၼၼ်ႉ ယင်းၸၢင်ႈတိတ်းတေႃႇၵပ်းသိုပ်ႇဢုပ်ႇၵၼ်ႁၼ်ၼႃႈ ဢမ်ႇဝႃႈယူႇဝၢၼ်ႈလႂ်မိူင်းလႂ်ပတ်းပိုၼ်ႉ ၼႂ်းလူၵ်ႈ ၼႆႉ ယင်းၸႂ်ႉတိုဝ်းပဵၼ်ၶိူင်ႈတႅမ်ႈမၢႆလႄႈႁဵတ်းၵၢၼ် သူၼ်ႇလဵၵ်ႉသူၼ်ႇၼွႆႉတၢင်တႅၼ်းၶွမ်ႊပိဝ်ႊတိူဝ်ႊ ၼႂ်းမိူဝ်ႈ ႁိပ်ႈၼႅတ်ႈ ဢိၵ်ႇတင်း ထၢႆႇႁၢင်ႈတီႈမၢႆတွင်းဢၼ်လႆႈႁၼ် ဢတ်းသဵင်ပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်ၵၢၼ်ဢၼ်လႆႈယိၼ်း ၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ၽႂ်သိုပ်ႇၾူၼ်းမႃးလၢတ်ႈသင်ၵေႃႈဢတ်းဢဝ်ဝႆႉလႆႈ တီႈၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၶဝ်လႆႈဢဝ်ပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်း ႁႃၶၢဝ်ႇ တႅမ်ႈၶၢဝ်ႇ တိတ်းတၢမ်းၶၢဝ်ႇ ထၢႆႇၶၢဝ်ႇ ႁဵတ်းၶၢဝ်ႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇလႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵူႈပွၵ်ႈပီႈၼွင်ႉတႆးၵေႃႉတႆးသႄႈၵၼ် ၽၢတ်ႇၵၼ်ႁိုင်ယၢဝ်းသိပ်းသၢဝ်းသၢမ်သီႇ သိပ်းပီ ၵေႃႈႁၢႆလၢႆ ပဵၼ်ပိူၼ်ႈ ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈၶိုၼ်းမႃးႁၼ်ၵၼ်ၵေႃႈဢမ်ႇတွင်းၵၼ် လုၵ်ႈတဝ်ႈလဝ်လၢၼ်ပီႈဢွၵ်ႇၼွင်ႉၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ်ၵေႃႈ ၽႂ်ဢမ်ႇႁူႉ ၸၵ်းၽႂ် ယူႇတီႈလႂ်မီးတီႈလႂ် ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉၽႂ်ပဵၼ်ၽႂ်။

ၸိူဝ်းၼႆႉၼႂ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ယၢမ်းလဵဝ် ၶိူင်ႈမိုဝ်းဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈၸေးၸွတ်ႇၵမ်ငမ်းသၢႆၸႂ်  ၵၢၼ်ငၢၼ်းၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၵူၼ်းႁဝ်းလႄႈပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၶိုၵ်ႉတွၼ်းတေႃႇၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၵေႃႈလီ ထႅင်ႈဢမ်ႇလၢႆပီတၢင်းၼႃႈ ႁူမ်ႈဝႃႈၽွင်းယၢမ်းၼႆႉ ၾူၼ်းမိုဝ်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ၽရႃႉဢိၵ်ႇယူႇၵေႃႈ ဢၼ်တေ တူတ်ႈတႅၼ်းမႃးမႂ်ႇ ပိူၼ်ႈပေႃးႁႃတၢင်းၶိုင်သၢင်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ႁဝ်းဝႃႈဢၼ်ၼႆႉလီသုတ်းယဝ်ႉၼႆယင်းပႆႇၸႂ်ႈ ဢၼ်တေမႃးမႂ်ႇထႅင်ႈၼၼ်ႉ တၵ်းတေလီလိူဝ်ၼႆႉထႅင်ႈလၢႆလၢႆပုၼ်ႈ ပေႃးဢမ်ႇၼၼ် တေႁႃတၢင်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇထႅင်ႈ ႁဵတ်းသင်။

 ၵၢပ်ႈပၢၼ်လူၵ်ႈထဵၵ်ႉလူဝ်ႊၼူဝ်ႊၵျီႊ ဢၼ်ၵၢဝ်ႉၼႃႈ ၼမ်းၼႃႈၸီးဝိတ်ႉၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းၵႂႃႇထႅင်ႈတိၵ်းတိၵ်း လႄႈ ၽႂ်ဢၼ်ယူႇၵိုၵ်းတီႈ ဢမ်ႇယွမ်းပိၼ်ႇပႅင်လႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်းၸိုင် တၵ်းတေတူၵ်းလႃႈလိုၼ်းလင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ပဵၼ်ၵိၸ်ႇၵၢၼ် လွင်ႈပဵၼ်ယူႇႁဵတ်းႁႃၵိၼ် ၼႂ်းၸီးဝိတ်ႉၸူဝ်ႈပၢၼ် ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၵွႆး ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈလူင် ဢၼ်ပဵၼ်သဵၼ်ႈဢဵၼ်သၼ်လင်လူင်ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်မိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇဝႃႈၸိုင်ႈမိူင်းလႂ် တၵ်းလႆႈပိုင်ႈပႃးထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊၸိူဝ်းၶိုတ်းတၼ်းၼမ်းၼႃႈၵၢပ်ႈပၢၼ်ယူႇ ၶိူဝ်း ၶိူဝ်းယဝ်ႉ ၵွပ်ႈပဵၼ်သၢႆၸႂ်လွၼ်ႉၵႅၼ်ၼမ်းလူင်မၼ်းယဝ်ႉ ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မၢၵ်ႈမီး ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇ ၶိူင်ႈမိုဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶႅပ်ႉလႅပ်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉ ၵၢၼ်ထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊ ၶဝ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸိုင်ႈမိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ၶူင်ဢွၵ်ႇ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႆႈၶိူင်ႈယိပ်းတိုဝ်းၵူႈလွင်ႈႁင်ႈၵွႆးၶဝ် မၢင်ၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ ၵုၼ်ႇလိပ်း ဢမ်ႇမီး ႁိုဝ် တိုတ်ႉၶၢတ်ႇၸုတ်ႈမၢင်သိင်ႇမၢင်ဢၼ်ၵေႃႈ လႆႈၵႂႃႇႁႃသိုဝ်ႉဢဝ်ၶိူင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမိူင်းပိူၼ်ႈ မၢင်သူၼ်ႇသေမႃး ႁူမ်ႈၸွမ်းၶိူင်ႈၶွင်ဢၼ်ၶဝ်မီးယူႇၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႆႈၸွမ်းလၢႆးၶဝ် ၽႅၼ်ၶူင်းသၢင်ႈၶဝ် (ပရူဝ်ႊၷႅမ်ႊ) ၶဝ်။

ပေႃးမႃးတူၺ်းၸိူင်ႉၼႆ တႆးႁဝ်းလူးၵဵဝ်ႇလွင်ႈထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊၼႆႉ မီးသင်ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇႁင်းၵွႆးႁဝ်းလႆႈ ယႃႇဝႃႈတေႁဵတ်းဢွၵ်ႇသိင်ႇၶွင် ဢၼ်လႂ်ဢၼ်ၼိုင်ႈလႃႈ တေႃႇၼင်ႇထိူၼ်ႇပႃႇမႆႉႁဝ်းၵွႆၵေႃႈ ၵဝ်မႂ်းတႅပ်းၶၢႆပေႃးဢမ်ႇ ၵိုတ်းႁၢၵ်ႈတေႃ ဢၼ်ႁဝ်းမေႃ ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းလႆႈ ၸွႆႈၵၼ်ၶႆႈၸႂ်ဝူၼ်ႉတူၺ်းလူး ထႅင်ႈ 50 ပီမိူဝ်းၼႃႈ ဢၼ်ႁဝ်း ႁွင်ႉသႅၼ်ႇယူႇဝႃႈ “မိူင်းတႆးမိူင်းတႆး”ၼၼ်ႉ တေပဵၼ်ႁိုဝ်။