“ယူႇတီႈ ၵူၼ်းမိူင်းပၢင်လွင်း ၸၢဝ်းတႆးႁဝ်းၶႃႈသေ တႃႇတေပူၵ်းတင်ႈၶိုၼ်း ႁေႃလူင်ၼႆႉ တေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၶိုၼ်းယဝ်ႉ ယွၼ်ႉ တေလႆႈသဵင်ႈငိုၼ်း ၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်သႅၼ်မၼ်းလႄႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းငိုၼ်းႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇမီး ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ မုင်ႈမွင်း ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်း တႆး တီႈၵူႈ ယိုၼ်ႈမိုဝ်းၶဝ်ႈၸွႆႈ တႃႇတေပူၵ်းတင်ႈႁေႃၵိုၵ်းပိုၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈၵႂႃႇ သင်ဢမ်ႇၼၼ် ဝဵင်းပၢင်လွင်းၼႆႉ တေတူၵ်း ပဵၼ်ၵႂႃႇ ၶွင်တၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းယဝ်ႉလႄႈ မႆႈၸႂ်တႃႇလုၵ်ႈလၢၼ်ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းႁဝ်း ၸိူဝ်းၵိုတ်းတင်းလင်ၶႃႈဢေႃႈ”- ၸၢႆးသႅင် ၼုမ်ႇ ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၵေႃႇမတီႇ တႃႇမူၼ်ႉမႄးႁေႃဝဵင်းပၢင်လွင်းလၢတ်ႈ။
ႁေႃၸဝ်ႈၾႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉ ၼႂ်းပွၵ်ႉဢွၵ်ႇ ဝဵင်းပၢင်လွင်း ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈတူၼ်ႈတီး ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ပဵၼ်ႁေႃၵဝ်ႇၵႄႇ ဢၼ် မီးဢႃယုယိုၼ်းယၢဝ်း ဢမ်ႇယွမ်း 100 ပီလႄႈ မိူဝ်ႈပီ 2020 လိူၼ်မေႊဝၼ်းတီႈ 19 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၽေးသၽႃႇဝ ၾူၼ်လူင် လူမ်းလူင် ၽတ်ႉတူၵ်းႁႅင်းသေ လႆႈဢဝ်ၵူၼ်ႇပင်းၵႂႃႇပႅတ်ႈမူတ်း။ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် မီးၶၢဝ်းတၢင်းသွင်ပီပၢႆယဝ်ႉ ပႆႇလႆႈပူၵ်းတင်ႈၶိုၼ်း ယွၼ်ႉယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လွင်ႈငိုၼ်းတွင်းလႄႈ မုင်ႈမွင်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈ ယိုၼ်ႈမိုဝ်းၶဝ်ႈၸွႆႈ။
ႁေႃလူင်ပၢင်လွင်းၼႆႉပဵၼ် ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶမ်းၵျေႃႇ ၵေႃႇတင်ႈဝႆႉ။ ပဵၼ်ႁေႃလူင်သွင်ၸၼ်ႉ ၵင်ႈပႅၼ်ႈမုင်းပႅၼ်ႈ၊ ဢႃယုမီးပၢၵ်ႇပီပၢႆ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢိင် ၼိူဝ် ၵဝ်ႇၵႄႇလူၼ်ႉပူၼ်ႉလိူဝ် ၸွမ်းဢႃယုမႆႉပႅၼ်ႈၵေႃႈမူတ်းယဝ်ႉၵေႃႈႁင်းမၼ်းလႄႈၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ၊ ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ႇ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈ လုမ်းလႃးမႃးၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈသေ မိူဝ်ႈပီ 2016 ၼၼ်ႉ လူမ်းလႅင်ႉၾူၼ်တူၵ်းလႄႈ ႁေႃၼႆႉ လႆႈၵူၼ်ႇပင်း ပႅတ်ႈတၢင်းၾၢႆႇတူၵ်းဢိတ်းၼိုင်ႈ။ ထိုင်မႃး ပီ 2020 လိူၼ်မေႊၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ၵူၼ်ႇပင်းပႅတ်းတင်းမူတ်း။ တီႈလိၼ်ႁေႃၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈတေမီး 120 ပေႇ/ ထတ်း၊ တၢင်းယၢဝ်းမီး 70 ထတ်း။
ၸၢႆးသႅင်ၼုမ်ႇ ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၵေႃႇမတီႇ တႃႇမူၼ်ႉမႄးႁေႃလူင် ဝဵင်းပၢင်လွင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ဝဵင်းပၢင်လွင်း ႁဝ်း ၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ် မၢႆၵႂႃႇပဵၼ် ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇပဢူဝ်းဝႆႉလႄႈ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်မီးၸဝ်ႈၾႃႉ၊ မီးႁၢင်ႈႁေႃ ဢုပ်ႇပိူင်ႇၽွင်းငမ်းမႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် ပဵၼ်ဝဵင်းတႆးႁဝ်းလႄႈ ၶႂ်ႈပူၵ်းတင်ႈၶိုၼ်း ႁႂ်ႈပဵၼ်ပိူင်ၵဝ်ႇ တႃႇတေႁဵတ်းၶိုၼ်းၼႆႉ တေ လႆႈသဵင်ႈငိုၼ်းၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်သႅၼ်မၼ်း ယူႇတီႈၵူၼ်းပၢင်လွင်းႁဝ်း တေႁဵတ်းသၢင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးၶိုၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးႁဝ်း မီးဢေႇၼႃႇ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ပေႃးပဵၼ်လႆႈတႄႉ ဢၼ်ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈဝႆႉ တႃႇတေ ပၼ်မႆႉၵေႃႇသၢင်ႈႁေႃၼႆႉ ၶႅၼ်းတေႃႈႁႂ်ႈၸွႆႈၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်သေ တေယူႇတီႈ ၵေႃႇမတီႇ ၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်းၶႃႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ တေႁူမ်ႈ ၵၼ် ပူၵ်းတင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးၶိုၼ်း”- ဝႃႈၼႆ။
ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2015 ၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ယွတ်ႈသိုၵ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး/ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး RCSS/SSA လူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ႁူပ်ႉထူပ်းၵူၼ်းမိူင်းဝဵင်းပၢင်လွင်းသေ တွင်ႈထၢမ်သဵင်ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်း တီႈဝဵင်းပၢင်လွင်းၼႆႉဝႃႈ တေလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ် မီးသင် ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢႆးသႅင်ၼုမ်ႇ ၽူႈၼမ်းၼႂ်းလၢတ်ႈ။
“ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၽႅဝ်မႃးပၢင်လွင်း မႃးႁူပ်ႉထူပ်းၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈသေ တွင်ႈထၢမ်သဵင်ႁူဝ်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းဝႃႈ တီႈဝဵင်းပၢင် လွင်းၼႆႉ တႃႇတေႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်ၼႆ မီးသင်ၽွင်ႈ ယူႇတီႈၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ ႁႂ်ႈမူၼ်ႉမႄးပၼ်ၶိုၼ်း ႁေႃၸဝ်ႈၾႃႉ ပၢင်လွင်း ယွၼ်းဝႆႉၸိူင်ႉၼႆၶႃႈ။ ၵမ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ၽွတ်ႈၸုမ်းၵေႃႇမတီႇမႃးယဝ်ႉသေ ၵႂႃႇႁူပ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈထႅင်ႈ။ မၼ်းၸဝ်ႈတွပ်ႇ လၢတ်ႈဝႃႈ ငိုၼ်းတႄႉ တေဢမ်ႇၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်လႆႈ ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇတေပၵ်းၶိုၼ်းႁူင်းႁေႃၼႆႉ တေၸွႆႈမႆႉ ႁႂ်ႈပေႃးတဵမ်ထူၼ်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈ တေၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် မၼ်းၸဝ်ႈလၢတ်ႈဝႆႉ ၸိူင်ႉၼႆၶႃႈဢေႃႈ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ပႆႇၵမ်ႉထႅမ်မႃးၶႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ယူႇတီႈ RCSS လၢတ်ႈဝႃႈ မႆႉတႃႇတေၵမ်ႉထႅမ် ပူၵ်းတင်ႈႁေႃၼႆႉ ပေႃးတႅပ်းဝႆႉယဝ်ႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ယူႇတီႈ ၵေႃႇမ တီႇၶဝ် ဢမ်ႇမႃးဢဝ်လႄႈ မႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပေႃးၽင်ႉၵႂႃႇပႅတ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ ၸဝ်ႈသိုၵ်း ဢုမ်ႈၶိူဝ်း ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ RCSS လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈၼင်ႇၼႆ။
“ထၢမ်ၸွႆႈပၼ်ႁိုင်ၼႃႇယဝ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 5 ပီ မိူဝ်ႈႁေႃပႆႇလူမ်ႉၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ ပႂ်ႉဝႆႉယူႇပဵၼ် 2 ပီၵေႃႈ ၵေႃႇမတီႇၶဝ် ဢမ်ႇမႃးဢဝ်သေ ယဵၼ်ယူႇဝႆႉလႄႈ မႆႉပေႃးၽင်ႉမူတ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ မႆႉဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ”- ဝႃႈၼႆ။
ဝၢႆးသေ ႁေႃလူင်ပၢင်လွင်း ၵူၼ်ႇပင်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၼႂ်းပွၵ်ႉယွမ်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇၽဵဝ်ႈ ဢဝ်မႆႉႁေႃဢွၵ်ႇ ၶၢႆႉ မႃးၵွင်ဝႆႉၼႂ်းဝၢင်းႁေႃၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈသေ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ပႆႇၸၢင်ႈပူၵ်းတင်ႈၶိုၼ်း။
ႁေႃလူင်လွႆလူသင်ပၢင်လွင်းၼႆႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸဝ်ႈမူဝ်းၵျေႃႇ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ တူၼ်လိုၼ်းသုတ်း ဢၼ်ၼင်ႈႁေႃ ၊ လႆႈၸုၼ်ႉဢႃႇၼႃႇၵႂႃႇမိူဝ်ႈပီ 1959 ။
ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ဝဵင်းပၢင်လွင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ယၢမ်းလဵဝ် ႁေႃႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ လႆႈၵူၼ်ႇပင်းပႅတ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇမီး သင်ယဝ်ႉ။ တႃႇတေပူၵ်းပွင်ၶိုၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇမီးႁႅင်းငိုၼ်း။ ႁေႃပၢင်လွင်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ႁေႃၸဝ်ႈၾႃႉတႆးႁဝ်းလႄႈ တုၵ်း ယွၼ်းထိုင် ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈ ၵူႈတီႈတီႈ ယႃႇလိုမ်းပႅတ်ႈႁဝ်း ၵူၼ်းပၢင်လွင်း။ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶဝ်ႈမႃးၸွႆႈ မႃးပူၵ်းတင်ႈၶိုၼ်း။ ႁႂ်ႈပဵၼ် ၶူဝ်းၵိုၵ်းပိုၼ်းႁဝ်းၶႃႈၵႂႃႇ ယိုၼ်းယၢဝ်း။ ၵွပ်ႈႁႅင်းငိုၼ်းႁႅင်းၵူၼ်းႁဝ်းၶႃႈဢေႇလႄႈ တေၸူးႁႂ်ႈႁဝ်းၵူၼ်းပၢင်လွင်း ႁဵတ်းတႄႉ တေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၶိုၼ်းယဝ်ႉ”- ဝႃႈၼႆ။
ႁေႃလူင် ပၢင်လွင်းၼႆႉမိူဝ်ႈပီ 2014 ယူႇတီႈ မေးၼၢင်းၸဝ်ႈၾႃႉ ၸဝ်ႈၼၢင်းတိၼ်ႇလႃႉ ယုၵ်ႉဢၢပ်ႈလူႇတၢၼ်းပၼ် တီႈၸဝ်ႈသြႃႇ ဝတ်ႉ မူၺ်ႇတေႃႇ (တေႃးယ) ၵႂႃႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈလိၼ်သႃႇသၼႃႇသေ ႁႂ်ႈၸဝ်ႈသြႃႇၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ် မႄးၵေႃႇသၢင်ႈ လုမ်းလႃး ႁႂ်ႈႁဵတ်း ပဵၼ်ႁူင်းထမ်း(ထမ်ႇမယူင်ႇ) ၵႂႃႇ ၽူႈတူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းဝဵင်းပၢင်လွင်းလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢွၼ်ၵၼ်မႆႈၸႂ်ဝႆႉထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈဝႃႈ ဝဵင်းပၢင်လွင်းၼႆႉယၢမ်းလဵဝ် ယွၼ်ႉႁူဝ်ၵူၼ်းၸၢဝ်းတႆး ဢေႇႁႅင်း လႄႈ မိူဝ်းၼႃႈၶၢဝ်းႁိုင်မႃး ဝဵင်းၼႆႉ တေဢမ်ႇဢွၵ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈဝဵင်းတႆးမႃးယဝ်ႉလႄႈ ဝၢႆးမႃး ၵူဝ်ပဵၼ်ၵႂႃႇၶွင်ပိူၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။
ၽူႈတူင်ႉၼိုင် ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆး ဝဵင်းပၢင်လွင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၼႂ်းဝဵင်းပၢင်လွင်းၼႆႉ တင်းမူတ်း မီး 10 ပွၵ်ႉ။ ပွၵ်ႉ တႆးယူႇ မီး 5 ပွၵ်ႉ။ ဢိူင်ႇသမ်ႉမီး 35 ဢိူင်ႇ။ ႁူဝ်ၵူၼ်းတင်းမူတ်းမီး 170,000 ပၢႆ ၸွမ်းၼင်ႇ သဵၼ်ႈမၢႆ မိူဝ်ႈပီ 2020 ၼႆႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ တႃႇၸၢဝ်းတႆး ႁူဝ်ၵူၼ်း 30,000 ၵေႃႉ ဢမ်ႇတဵမ်။ ႁူဝ်ၵူၼ်းပီႈၼွင်ႉပဢူဝ်းမီး 120,000 ၵေႃႉ။ လိူဝ် ၼၼ်ႉ ၸၢဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ယၢင်းလႅင်၊ တွင်ႇလိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ၸႄႈဝဵင်းပၢင်လွင်းၼႆႉ ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တတ်းၶိတ်ႇမၢႆၵိုၵ်း ၸႄႈဝဵင်းႁူဝ်ပူင်း သီႇသႅင်ႇသေ မၢႆပဵၼ်ၼႃႈလိၼ် ၽွင်း ငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၸၢဝ်းပဢူဝ်း ၸွမ်းၼင်ႇ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 – ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၽွင်းငမ်းမိူင်းယူႇယၢမ်းလဵဝ်။
ဝဵင်းပၢင်လွင်း (ဝဵင်းလွႆလူင်)ၼႆႉ မီးတၢင်းသုင်ၼိူဝ်ၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ 4,800 ထတ်း၊ ပေႃးဢဝ်ၶိူင်ႈတႅၵ်ႈ မႆၵႅၼ်ၼႃႈလူၵ်ႈ/ လုမ်ႈၾႃႉဝႃႈ တင်ႈယူႇတီႈ Latitude 20.123431, Longitude 96.780974 ။ ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယၢမ်းလဵဝ် ယူႇၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈတူၼ်ႈတီး ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း။ မီးၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းၽႄထႅင်ႈဝဵင်းၼိုင်ႈ တေပဵၼ် ၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းၼွင်တ ယႃး တေမီးပွၵ်ႉ 1 ပွၵ်ႉ 2 တင်းပွၵ်ႉ 3 ။
ၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းၼွင်တယႃးၼႆႉ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ယုၵ်ႉပဵၼ်ၸၼ်ႉၵိင်ႇၸႄႈဝဵင်းမိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 23/02/2003 ၊ ဝဵင်းပၢင် လွင်းတႄႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 16/06/1972 ၶေႃႈမုလ်းၼႆႉ လႆႈပိုင်ႈဢိင်ဢဝ်မႃးတီႈ ပပ်ႉၽူႈတွႆႇ ႁွၵ်ႈ မၢႆ 010 ဢွၵ်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
