ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵေႃႇတင်ႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ 1958 ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လၢႆၸုပ်ႈပၢၼ်ၵေႃႈဢုပ်ႇထိုင်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၵူႈၵေႃႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈၸႂ်လီဝႃႈ တႃႇၵွပ်ႇၵူႈဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ ပေႃးဢမ်ႇမီးႁႅင်း ငိုၼ်း ႁႅင်းၺၢၼ်ႇ ႁႅင်းၵူၼ်းၸိုင် ဢမ်ႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်းတေၸၢင်ႈလႆႈ ၵွပ်ႈၼၼ်တႃႇႁႂ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ယႂ်ႇမၢၵ်ႈ ၵိုၼ်းၼမ်ၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈပဵၼ်ၵၢၵ်ႇမၢၵ်ႈသေႃးလူင်မၼ်းယဝ်ႉ ၵူႈၵေႃႉႁူႉထိုင်လႄႈၶဝ်ႈၸႂ်ၼင်ႇၼႆမိူၼ်ၵၼ်။
ၵွႆးၵႃႈ ဝၢႆးသေၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တႃႇမိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ ဢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႉ(သေႃးယၼ်ႇတ) ဢွၼ်ပူၵ်းတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈ 1958 ယဝ်ႉဢမ်ႇႁိုင် 1959 ၵေႃႈပေႃးၶိုၼ်းတႅၵ်ႇယၢႆႈၽၢတ်ႇၽႄၵၼ်ၵႂႃႇ လူၺ်ႈလၵ်းၼမ်း ၵၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လႄႈၵူႈလွင်ႈလွင်ႈပဵၼ်ႁဵတ်ႇ(ႁေႇတုၽလ) သေ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးထႅင်ႈလၢႆမူႇလၢႆၸုမ်း။ ထိုင်မႃး 1983 ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းၶိုၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁွင်ႉလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၸင်ႇၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၶိုၼ်းထႅင်းၵမ်းၼိုင်ႈ။ 1985 ၸုမ်းၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ SUA ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း။
ထိုင်မႃး 1991 ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵေႃႈ သဵင်ႈၵမ်ႊသုတ်းမုၼ်။ ဝၢႆးသေ ၼၼ်ႉ ယိုတ်ႈမႃးထႅင်ႈ 4 ပီ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇဢၼ်ပဵၼ်ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸိုင်ႈတႆးၵွၼ်းၶေႃလႄႈၶဝ်ႈမႃး 1995 ၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၶွင်တႆး လႆႈပလၢတ်ႈလူမ်ႉထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းဢၼ်ယႂ်ႇလူင်မီးၸွတ်ႇတူဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈ တင်ႈတႄႇလႅၼ်လိၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈမိူင်းတႆး မိူင်းၶႄႇမိူင်းတႆး မိူင်းထႆးမိူင်းတႆး လႆႈၵူၼ်ႇပင်းလူမ်ႉပိၼ်ႈ ဢဵၼ်ႁႅင်း သိုၵ်းၼပ်ႉႁူဝ်မိုၼ်ႇဢၼ်ယႂ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈၵူႈၸုမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈႁူတ်းႁၢႆၵႂႃႇၸူဝ်ႈၽႅပ်ႉတႃ။
ၵွႆးၵေႃႈ ယင်းၵိုတ်းလိူဝ်ၽူႈၵေႃႉငၢၼ် ႁတ်းႁၢၼ်တႃႉတၢႆးၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇယွမ်းၵူမ်ႈၼွမ်းၸွမ်းလင်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇသေၵၼ်ႈၵႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၵိုမ်း မႄႇမုၼ်းၸိူဝ်ႉၽၼ်းလုၵ်ႉယိုၼ်းယိင်ႈယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးသိုပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉ ၸၢတ်ႈၵၼ်ၶိုၼ်းလႄႈလႆႈဝႃႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၶွင်တႆးယင်းသိုပ်ႇသၢႆၸႂ်ၵႂႃႇလႆႈထႅင်ႈယူႇ။
ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၵၢၼ်ပူတ်းပွႆႇဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၵႅၼ်ႇၶႅင်မၼ်ႈၵိုမ်းယိုၼ်းယူႇလႆႈ ယၢဝ်းၼၢၼ်းၵွႆး ၼင်ႇၵႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းသုင်သုတ်းတၢင်းၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၶွင်တႆးၼႆႉ ပိူဝ်ႈတႃႇၵွပ်ႈၵူႈဢဝ်ၶိုၼ်းလွင်ႈ ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း ဢၼ်မီးသူၼ်ႇလႆႈႁူဝ်ဝႃႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် ဢၼ်မီးဢမ်းၼၢၸ်ႈၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်း လူၺ်ႈ ၵၼ်လႄႈ ထၢင်ႇႁၢင်ႈပွင်သၢင်ႈၵမ်ႊၸႃးတႃၶွင်တႆးႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ ပေႃးၸူးၵႃႈ ယွႆႈယၢတ်ႇၽၢတ်ႇၽီႈၽၢတ်ႇၽႄ ဢမ်ႇၶွၼ်ႈဢမ်ႇတွမ် ဢမ်ႇပႅင်းဢမ်ႇႁွမ်ပဵၼ်တဝ်ႈဢွမ်လဵဝ်ၵၼ်ယူႇၸိုင် တေဢဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းတီႈလႂ်မႃးပေႉၶဵၼ်လႆႈ။
ၵူႈၵေႃႉၵေႃႈႁူႉ တႃႇတေပဵၼ်ၶိူင်ႈတေႃႇလွင်း တႃႇတေပေႉၶဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ တၵ်းလႆႈမီးႁႅင်းယႂ်ႇ တႃႇတေထိုင်ယွတ်ႈ ပဝ်ႉမၢႆယိူင်းဢၢၼ်းသုင်သုတ်းၼၼ်ႉ တၵ်းလႆႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် ပေႃးဢမ်ႇၸိူင်ႉၼၼ် တေဢဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းဢီႈသင် ဢဵၼ်ႁႅင်းတီႈလႂ် မႃးသၢင်ႈတႅၼ်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ။
ပေႃးၶိုၼ်းယၵ်ႉတူၺ်းပိုၼ်းၵဝ်ႇပူၼ်ႉမႃးပႃႈလင် ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈဢၼ်ၽၢၼ်ႇပူၼ်ႉမႃး မိူဝ်ႈဝၼ်း 03/01/1996 ၼၼ်ႉ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ်ႁူမ်ႈၸတ်းၶတ်းသၢင်ႈႁဵတ်းမႃး ပၢင်ၵုမ်ၵၼ်တီႈလွႆၶိူဝ်းသေႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈၶွမ်ႊမတီႊ လွင်ႈ ၵတ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈတႆး SSPC လၵ်းၼမ်ငဝ်ႈငႃႇ SSPC ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈ 26/01/1996 ၼၼ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်သူၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ RSD / သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း / ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ / ႁွမ်ႁႅင်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီး / ပႂ်ႉပႃး ၵႅတ်ႇၶႄ ၵမ်ႊၸႃႊတႃ(ၵၢမ်ႇၵျမ်ႇမႃႇ) လႄႈ သူၼ်ႇလႆႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း / လွင်ႈၵတ်းယဵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။
06/06/1996 ၶွပ်ႈၶူပ်ႇၼိုင်ႈပီ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈၽိုၼ်ႉဝၢႆႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA ၼၼ်ႉ SSPC တင်း SNLD ၶဝ် ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵၼ်တီႈဝဵင်းလိူဝ်ႇသေ လႆႈၸႂ်ၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ ၵေႃၵပ်းသၢၼ်ၸိုင်ႈတႆး SSCC ။
19/07/1996 ၸုမ်းသိုၵ်းၵဝ်ႇ SUA (MTA) ဝၼ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ၸိူဝ်းဢမ်ႇယွမ်းဝၢင်းၶိူင်ႈၸွမ်းၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈလိူၼ် သႂ် ၸဝ်ႈၶမ်းၽႃမိူင်းၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ယွမ်းႁပ်ႉလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၸွမ်း SURA ဢၼ်ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ဢွၼ်ႁူဝ် ၵႃႈတီႈလႅၼ်လိၼ်ပွတ်းႁိမ်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈလႆႈၸႂ် –
– တင်းသွင်ၾၢႆႇႁၼ်လီ တုင်းႁပ်ႉမၵ်းမၼ်ႈၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ၵၼ်ပဵၼ်မူႇၼိုင်ႈၸုမ်းလဵဝ်
– ၸိုဝ်ႈသဵင်တပ်ႉသိုၵ်း ၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း ပၢႆးသိုၵ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ႁူမ်ႈၵၼ်ပဵၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈဢၼ်လဵဝ်
– လၵ်းၼမ်း မူႇပိူင် သဵၼ်ႈတၢင်းၼႃႈၵၢၼ် ပၵ်းပိူင်လၵ်းမၢႆ ၶဝ်ႈၼမ်ႉငိုၼ်းတွင်း လၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈ ပၢင်ၾိုၵ်းသွၼ်
ၵၢၼ်သိုၵ်း ႁူမ်ႈပဵၼ်ဢၼ်လဵဝ်
– ငဝ်ႈငုၼ်းဢၼ်လဵဝ် ၶေႃႈၸီႉသင်ႇဢၼ်လဵဝ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ
13/09/1996 SURA ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၼႂ်း SSPC လူင်းလၢႆးမိုဝ်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈၸုမ်းလဵဝ် တပ်ႉလဵဝ် SSNO/SSA ။
16/11/1996 တႆးၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ်လၢႆလၢႆၸုမ်း SSO.TAI OSE ၸုမ်းၶိူဝ်းတႆးသႃမၵ်းၶီး(မိူင်းၵွၵ်ႇ) ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၸႂ် ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈႁူမ်ႈတုမ်ၻီႊမွၵ်ႇၶရေႊသီႊၸိုင်ႈတႆး SDU တွၼ်ႈတႃႇ ပဵၼ်သူပ်းပဵၼ်ပၢၵ်ႇ ပဵၼ်တူဝ်တႅၼ်း ၼႂ်းမိူင်းၸုမ်းလဵဝ်။
12/01/1997 SSA လူင်းလၢႆးမိုဝ်းပဵၼ်ဢူၺ်းလီတင်းၸုမ်းလႃးႁူႇ LDF ၸုမ်းပဢူဝ်း PPLO ၸုမ်းပလွင်ႈ PSLO လႄႈ WNO ၸုမ်းၸဝ်ႈမႁႃသၢင်း။
15/07/1998 SSCC ၶိုၼ်းမႄးၵေႃႇတင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈ ပဵၼ်ၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈ Joint Action Committee (JAC) ၵႃႈတီႈပၢင်ၵုမ် SSCC ငဝ်ႈငုၼ်းသႅင်ၵႅဝ်ႉ။
ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၾၢင်ႁၢင်ႈ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းၶတ်းၸႂ် ၶိုင်ႁႃလၢႆးၽွမ်ႉႁူမ်ႈမႃးယူႇ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈတင်းတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵေႃႈ ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းလႄႈသင် ၵၢၼ်မိူင်းလႄႈသင် ၼွၵ်ႈမိူင်းၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈလႆႈၶတ်းၸႂ်မႃးယူႇ။
မိူဝ်ႈ 20/10/1996 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈဢုတ်ႉ ပဵၼ်တူဝ်တႅၼ်းတပ်ႉသိုၵ်း (မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉပဵၼ်ၸိုဝ်ႈ SURA) လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်တင်းယၢင်းလႅင် KNPP ။
မိူဝ်ႈ 21/10/1996 ၸဝ်ႈဢုတ်ႉ ပဵၼ်တူဝ်တႅၼ်းတပ်ႉသိုၵ်း (မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉပဵၼ်ၸိုဝ်ႈ SURA) လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ပဵၼ်ဢူၺ်းလီ ၵၼ် တင်း ယၢင်းၽိူၵ်ႇ KNU ။
0/-14/01/1997 ၸဝ်ႈဢုတ်ႉပဵၼ်တူဝ်တႅၼ်းတပ်ႉသိုၵ်း(မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉပဵၼ်ၸိုဝ်ႈ SURA) ၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း တီႈ မႄႈတရေႃးထႃႇ မိူင်းယၢင်း။
19/04/1997 ဢိင်ၼိူဝ် SSO ယၢမ်ႈတၢင်ႇယွၼ်းၶဝ်ႈ ႁူမ်ႈတုမ်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်း(လုမ်းၵမ်ႇၽႃႇဢွၼ်ႇ) UNPO မႃးၸဵမ်ပၢၼ် MTA တိုၵ်ႉႁိူင်း SDU သမ်ႉမႃးသိုပ်ႇၶတ်းၸႂ် ၶဝ်ႈႁႃပိူၼ်ႈထႅင်ႈလႄႈ ႁူမ်ႈတုမ်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်း UNPO ယွမ်းႁပ်ႉမၵ်းမၼ်ႈမိူင်းတႆးၶဝ်ႈပႃးပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း UNPO ။ ပဵၼ်ၽၵ်းတူတႆးတေၸၢင်ႈၶဝ်ႈၸူးသူႇလူၵ်ႈ (လုမ်ႈၾႃႉ) ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ။
05/05/1997 ၸုမ်းႁူဝ်သိူဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်းသဵင်ႈ UNLD ၼႂ်းမိူင်း ႁူပ်ႉထူပ်းတူဝ်တႅၼ်းၶွင်လူၵ်ႈ (လုမ်ႈၾႃႉ) ၻီႊသူဝ်ႊတူဝ်ႊ (UN Assistant Secretary General Alvaro De Soto) သေယိုၼ်ႈလဝ်ႈၼႄ “ၵၢၼ်တေႃႇသူႈၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁၢင်ႉၼႆႉ ပဵၼ်တႃႇသူၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃလႄႈ တႃႇၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ။ တင်းသွင်လွင်ႈၼႆႉ မိူၼ်မဵတ်ႉငိုၼ်း(တႅင်းၵႃး) ႁူဝ်လႄႈမွၵ်ႇဢၼ်လဵဝ်ၵၼ် ၸႅၵ်ႇၽႄဢမ်ႇလႆႈ။
ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ပိုၼ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈသွၼ် ၼႂ်းၵၢၼ်ၶတ်းၸႂ်ၶိုင်သၢင်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈမႃး ၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင် ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ယူႇၵေႃႈ လူမ်ႉလုၵ်ႉၶူပ်ႉၵၢၼ်းမႃးတေႃႇႁၢၼ်ႉၼႆႉ။
