ၵႆ့ၵႆ့လႆႈယိၼ်းၵႂၢမ်းဢုပ်ႇလၢတ်ႈၵၼ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆးႁဝ်း ဢၼ်ဝႃႈ “သူင်သိူဝ်း” ပေႃးပဵၼ်တႃႇၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈ ၸိူဝ့်ၶိူဝ်း သမ့်ဝႃႈ တႆးႁဝ်း ဢမ်ႇၽွမ့်ၵၼ်၊ ဢမ်ႇဝႃႈလွင်ႈသင်ပေႃးပဵၼ်လွင်ႈမူၼ်ႈလွင်ႈသိူဝ်း ႁဝ်းတိုၼ်းႁူမ်ႈၵၼ် ၶွၼ်ႈၵၼ် ၽွမ့်ၵၼ် လႆႈၸႂ်ၵၼ် ႁဵတ်းၸွမ်းၵၼ် လႆႈၵူႈလွင်ႈ ၵွပ်ႈမၵ့်မိုတ်ႈသူင်တၢင်းမူၼ်ႈတၢင်းသိူဝ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈ ၽႂ်ၵေႃႈလၢတ်ႈႁဝ်းႁၵ့်ၸၢတ်ႈလိူဝ်သိင်ႇလႂ်လႂ် ၊ၵွႆးၵႃႈ ၽႂ်တေႃႇၽႂ် တေၶဝ်ႈၵၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈငၢႆႈငၢႆႈ။
လူၺ်ႈထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ တႆးၼႆ့သူင်မူၼ်ႈသူင်သိူဝ်း သူင်ငၢၼ်း(ပွႆး) ။တေႃႈဢမ်ႇလိူဝ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇယင်းဝႃႈ “သူင်သိူဝ်းဝၼ်းၵိူတ်ႇ” ။ပေႃးတႃႇ ၵၢၼ်ၸိူဝ့်ၶိူဝ်းၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈသမ့်ၽွမ့်ၵၼ်ႁမ့်ယၢပ်ႇၼႆပဵၼ်ၵႂၢမ်းဢုပ်ႇၶၢၼ်ၵၼ် ပဵၼ်တၢင်းသႄ့ၵၼ်။ ၼႂ်းၵူၼ်း ၸိူဝ်းဢမ်ႇသူင်ငၢၼ်း(ပွႆး) ၸိူင့်ၼင်ႇ ပွႆးဢွၵ်ႇဝႃႇ(လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူၼ်း) လိူၼ်ႁႃႈ(သင်ၶၢၼ်) သၢင်ႇလွင်း(ၿူၶျ်,သမၼဵရ်ႊ) ပီမႂ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆ့သေဢဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ် ၵိူဝ့်ၵၼ်လဵၼ်ႈ။
ႁဵတ်ႇၽူလ်(လွင်ႈတၢင်း)ဢၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႈ ငၢၼ်း(ပွႆး)ၸိူဝ်းၼႆ့ ႁူမ်ႈဝႃႈၾိင်ႈမၼ်း ၶႂ်ႈလူၼ့်လိူဝ် ၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ် သေလႅၵ်ႈလၢႆႈၾၢင်ႁၢင်ႈ မၼ်းၵႂႃႇၽွင်ၵေႃႈ ငဝ်ႈႁႅၵ်ႈတူၼ်ႈတေႃမၼ်းပဵၼ်ၾိင်ႈဢၼ်ႁဝ်း ယုမ်ႇယမ် တိုဝ်းၵမ် မႃးလၢႆၸူဝ်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းယဝ့်လႄႈ တေတၢၼ်ႈ (တေႃႇတၢၼ်ႈ/ ၶတ်း/ ၶႂၢင်/ ဢီး/ ႁႄ့/ ယၼ်) ဝႄႈပၢၵ်ႈ မၼ်းဢွၵ်ႇပႅတ်ႈၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၸိူဝ့်ၶိူဝ်းၵူၼ်းတႆးဢမ်ႇလႆႈ။ တိုၼ်းတေၵိုၵ်းၵၼ် ၵႂႃႇတေႃႇသိုပ်ႇပၢၼ်တႆးႁဝ်းယူႇ။ ၵွႆးၵႃႈ ၾၢင်ႁၢင်ႈမၼ်းတေလႅၵ်ႈလၢႆႈ လၢႆးမႂ်ႇမႃးထႅင်ႈၸိူင့်ႁိုဝ်ၼႆၼၼ့်တႄ့ လၢတ်ႈတၢႆတူဝ်ၼႄ့ၼွၼ်း ပႆႇလႆႈ။ ဢီႈသင်ၵေႃႈလီ မၼ်းတိုၼ်းတေလႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်းၵၢပ်ႈမၼ်းၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းၵွႆး။
မိူၼ်ၶူဝ်းတႆးယၢမ်းလဵဝ် လဵၼ်းလၢႆး ႁွႆးယဵပ့်လႄႈသီၽႃႈ/ၽႅၼ်ႇ ၼိူဝ့်ၽႃႈမၼ်း ႁႃဢၼ်ပဵၼ်ၽႃႈဝၼ်ႈ(မၼ်ႈ) မိူၼ်ၵူႈပွၵ်ႈဢမ်ႇငၢႆႈ ၊ တေ တေႃးတိၼ်တေႃးမိုဝ်းမိူၼ်ၵူႈပွၵ်ႈမၼ်းဢမ်ႇတၼ်းၵိၼ်ပိူၼ်ႈ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၽႃႈၽႅၼ်ႇပိူၼ်ႈဢဝ်ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈလူင်သေတေႃး၊ ၸင်ႇပေႃး ဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ်ၵၢၼ်လဵင့်တွင့်လဵင့်သႆႈ၊ ပေႃးတေၵုမ်ႇတေႃးတိၼ်တေႃးမိုဝ်းမိူၼ်ၵူႈပွၵ်ႈ ဢမ်ႇပေႃးလဵင့်တူဝ်ၸႂ်လႄႈၼႃႈႁိူၼ်း။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ ဝႅပ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈမၼ်းယင်းပဵၼ်လၢႆးတႆး ဢွၵ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈ ၶူဝ်းတႆးယူႇ။
လွင်ႈၼိုင်ႈဢၼ်ႁဝ်းၵႆ့ၵႆ့လႆႈယိၼ်းသႄ့ၵၼ် ၵိူဝ့်ၵၼ် “တႆးၼႆ့ သူင်ငၢၼ်း(ပွႆး) သူင်မူၼ်ႈသူင်သိူဝ်း သူင်လူႇ သူင် တၢၼ်း ၵွႆးၽွမ့်ၵၼ်။ ပေႃးၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်းတႄ့ ပႅၵ့်သမ့်လၢတ်ႈဝႃႈ ႁၵ့်ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈၼႆၵေႃႈ ၵၢၼ်ပုၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈၼၼ့်ႁဝ်းဢမ်ႇၽွမ့်ၵၼ်၊ ပေႃးမီး ငၢၼ်း(ပွႆး)တႄ့ ယူႇၵႃႈလႂ် ၵႆၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈမႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၶွၼ်ႈၵၼ် ၽွမ့်ၵၼ်ပေႃးၵိုၼ်းဢိုၵ့်ဢိုၵ့်” ဝႃႈၼႆ။
ၸႂ်ႈယဝ့်လွင်ႈၼႆ့ဢမ်ႇမီးၽႂ်ထဵင် ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈငၢၼ်း(ပွႆး) ၼႆ့ မၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်မူၼ်ႈၵၢၼ်သိူဝ်း ၵၢၼ်ၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇ ၵႂႃႇလူ ၵႂႃႇတူၺ်း ပဵၼ်တၢင်းမူၼ်ႈတၢင်းသိူဝ်းၸႂ် ဢမ်ႇမီးၽၢၵ်ႈမီးၾၢႆႇ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတေထဵင် လၵ်းၼမ်း (ပေႃႊလသီႊ) ဢမ်ႇမီး လွင်းတေလႆႈၵႂႃႇတုမ့် တွပ်ႇသင်တင်း ၸဝ်ႈငၢၼ်း(ပွႆး) ၶဝ်ဝၢင်းၽႅၼ်မီးလွင်ႈၵႃႈတၢင်းဝႅၼ် မီးၽူႈႁွင့်ၽဵင်းၵႂၢမ်းပဵၼ်ၽႂ်ၵေႃႉလႂ် မႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇမႆႈၸႂ် ၸွမ်းသင် ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ ဢမ်ႇမီးၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸႃႉတေႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတေလႆႈၵႂႃႇသင်ႇ ၵႂႃႇၼႄ့ၼမ်း ၵႂႃႇသၢၼ်ၶတ်းၵႂႃႇၵမ့်ထႅမ် ၵႂႃႇတေႃႇတၢၼ်ႈ လွင်ႈလၵ်းၼမ်းပၵ်းပိူင်သင်၊ မီးၸႂ်ၶႂ်ႈမူၼ်ႈၶႂ်ႈသိူဝ်း ၶႂ်ႈၵႂႃႇဢမ်ႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈတူၺ်း ၵႂႃႇယဝ့် ၶႂ်ႈပွၵ်ႈဢမ်ႇပွၵ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ဝႃႈသင်။
ၵွႆးၵႃႈ ပေႃးၵၢၼ်မိူင်းၼႆ ၵၢၼ်တေၽွမ့်ၵၼ်ၼၼ့်ပဵၼ်လွင်ႈယႂ်ႇ ႁူမ်ႈဝႃႈပဝ်ႈမၢႆဢဵၼ်းဢၢၼ်းပဵၼ်တီႈလဵဝ် မိူၼ်ၵၼ် ၼႆၵေႃႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လၵ်းၼမ်းၵေႃႈလီ ပၵ်းပိူင်ၵေႃႈလီ ၵၢၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်ၵေႃႈလီ လၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆ့ တၵ်းလႆႈဢုပ်ႇၵၼ်ထဵင်ၵၼ် ပဵၼ်ပၼ်ႁႃၵၼ် ဢမ်ႇယွမ်းၵၼ်လႆႈ တၢင်ႇၾၢႆႇၵေႃႈဝႃႈ ထုၵ်ႇလႆႈပဵၼ်ၼၼ်ထုၵ်ႇလႆႈ ပဵၼ်ၼႆ ယွၼ့်ၼၼ့်တႃႇၸုမ်းၼိုင်ႈလႄႈၸုမ်းၼိုင်ႈမီးလၵ်းၼမ်း ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် လၵ်းၼမ်းမိူၼ်ၵၼ်ၵေႃႈ လၢႆးႁဵတ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၸင်ႇဝႃႈမၼ်းၶဝ်ႈၵၼ်ယၢပ်ႇ ၽွမ့်ႁူမ်ႈၵၼ်ယၢပ်ႇ။
ၵၢၼ်မိူင်းပဵၼ်ၵၢၼ်လိုၵ့်လွၼ့်သပ်းသွၼ့် မီးတင်းၽွၼ်းမီးမူႇၸုမ်းလႄႈ ၸၢင်ႈမီးပႃးသူၼ်ႇတူဝ် ယႃႇဝႃႈတင်း တၢင်ႇ မူႇတၢင်ႇၸုမ်းလႃႈ ၼႂ်းၸုမ်းလဵဝ်ၵၼ်ၵွႆးၵေႃႈ ယင်းတေဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၵေႃႈမီး လူၺ်ႈဢဝ်ပၵ်းပိူင်မူႇၸုမ်းသေ ႁတ့် ႁႅတ့်ဝႆ့လႄႈ လွင်ႈတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၼၼ့် ဢမ်ႇထိုင်တီႈပေႃးလူမ့်ပင်းပိၼ်ႈလူႉလႅဝ်ၵွႆး။ ၵွႆးၵႃႈ လွင်ႈတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈ ၼႂ်းမူႇ ၸုမ်း ၼၼ့် ပေႃးၽူႈၼမ်းၶဝ်ၸဝ်ႈသမ့်ပွႆႇဝႆ့ယၢဝ်းၼၢၼ်းၵေႃႈၸၢင်ႈယႂ်ႇၵႂၢင်ႈမႃး ပေႃးယႂ်ႇၵႂၢင်ႈထိုင်တီႈသုတ်းၵေႃႈ မူႇၸုမ်း ၸၢင်ႈတႅၵ်ႇယၢႆႈလူမ့်လႅဝ်၊ တူဝ်ယၢင်ႇလိုၼ်းသုတ်းမိူၼ်တပ့်သိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA ။ ဢမ်ႇၵွမ့်တပ့်သိုၵ်း မိူင်းတႆး ၵွႆး။ ၵၢၼ်လုၵ့်ၾိုၼ့်တႆး ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1958 ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃးၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ယဝ့် ယူႇမႃးပီ ပီပၢႆၵေႃႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ယွႆႈၵႂႃႇ ပဵၼ်လၢႆတပ့်။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵၢၼ်တႅၵ်ႇ မၼ်းငၢႆႈလိူဝ်ၵၢၼ်ၵေႃႇ ၵၢၼ်ၵပ်း ၵၢၼ်သၢင်ႈ ၵၢၼ်ႁူမ်ႈႁွမ်း။
“ပေႃးငၢၼ်း(ပွႆး) ၵွႆးယဝ့်တႆးၽွမ့်ၵၼ်” “ပေႃးၵၢၼ်ၽွမ့်ႁူမ်ႈတႃႇၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈၼႆၽႂ်ဢမ်ႇသူၼ်ႇၸႂ်” ႁွင့်သႅၼ်ႇပၢဝ်ႇ ၶေႃးပေႃးႁႅပ်ႇပေႃးႁႅင်ႈ မႃးႁိုင်ၼၢၼ်းၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇမီးၽႂ်သူၼ်ၸႂ်။ ပေႃးပဵၼ်ငၢၼ်း(ပွႆး) တႄ့ ၵိုၼ်းဢိုၵ့်ဢိုၵ့် ၽႂ်ၵေႃႈဝႃႈမၼ်းၶိုၵ့်။ ၵွႆးၵႃႈပွႆးၼၼ့် ႁဝ်းၵႂႃႇ ဢမ်ႇၵႂႃႇၵေႃႈဢမ်ႇၽိတ်းၽႂ် ဢမ်ႇမီးၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸႃႉတေႃႇၽႂ် ဢမ်ၵႂႃႇၽိတ်းဢမ်ႇထဵင်တင်းၸဝ်ႈငၢၼ်း(ပွႆး)ၵႂႃႇတူၺ်းပိူၼ်ႈၵႃႈ ၵႂႃႇထွမ်ႇပိူၼ်ႈႁွင့်ၽဵင်း ၵႂႃႇလူၺ်ႈၸႂ်ႁဝ်း ဢမ်ႇထုၵ်ႇ ၽႂ်တဵၵ်းၸႂ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇ သၢင်ႈပၼ်ႁႃ ထုၵ်ႇၸႂ်ၵေႃႈလီ ဢမ်ႇထုၵ်ႇၸႂ်ၵေႃႈယဝ့် ဢမ်ႇလႆႈမီးသုၼ်ႇလႆသုၼ်ႇ လူႉ သင်ၸွမ်း၊ ယွၼ့်ႁဝ်းၶႂ်ႈမူၼ်ႈၶႂ်ႈသိူဝ်းၸွမ်း ၶႂ်ႈႁူႉၶႂ်ႈႁၼ်ၸွမ်း ၶႂ်ႈလူၶႂ်ႈတူၺ်းလႄႈႁဝ်းၵႂႃႇ ၵူၼ်းၵႂႃႇ ငၢၼ်း(ပွႆး) ၵူႈၵေႃႉ မီးၸႂ်မိူၼ်ၵၼ်ၸိူင့်ၼႆ၊ ၸင်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈငၢၼ်း(ပွႆး) ၵိုၼ်း၊ ၵူၼ်းတင်းၼမ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈၽွမ့်ၵၼ်ၸိူင့်ၼႆၼႆ့ ပဵၼ်ၸႂ် ၽွမ့်ၵၼ်ဢၼ်ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ပဵၼ်သၽႃႇဝ ႁင်းမၼ်း။
ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၢၼ်မိူင်း တေလႆႈမႃးဢုပ်ႇမႃးလၢတ်ႈမႃးထဵင်ၵၼ်၊ ယွၼ့်ၼၼ့်ၸၼ့်ၵၢၼ်မိူင်းၼႆ့ ၵွပ်ႈမၼ်းၸၼ့်သုင် တၵ်းလႆႈမီးသၸ့်ၸႃး တၵ်းမီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ် တၵ်းမီးလွင်ႈၼပ့်ၼႃႈထိုဝ်တႃၵၼ် ပဵၼ်လၵ်းပဵၼ်ပိုၼ့်ထၢၼ် ၶွင်တူဝ်တေႃႇၵၢၼ်ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈ။
 သူင်မူၼ်ႈသူင်သိူဝ်း သူင်လူႇ သူင် တၢၼ်း ၵွႆးၽွမ့်ၵၼ်။ ပေႃးၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်းတႄ့ ပႅၵ့်သမ့်လၢတ်ႈဝႃႈ ႁၵ့်ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈၼႆၵေႃႈ ၵၢၼ်ပုၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈၼၼ့်ႁဝ်းဢမ်ႇၽွမ့်ၵၼ်၊ ပေႃးမီး ငၢၼ်း(ပွႆး)တႄ့ ယူႇၵႃႈလႂ် ၵႆၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈမႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၶွၼ်ႈၵၼ် ၽွမ့်ၵၼ်ပေႃးၵိုၼ်းဢိုၵ့်ဢိုၵ့်” ဝႃႈၼႆ။){kind=link}