ဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ဢေႃႊၵသ့် ၶွပ်ႈထူၼ်ႈဝၼ်းၵိူတ်ႇပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး (Shan State Progress Party – SSPP) 51 ပီ တဵမ် ဢၼ်ၽူႈၼမ်းၶဝ်ၸဝ်ႈၼႂ်းတပ့်သိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်ပူၵ်းတင်ႈမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ဢေႃႊၵသ့် 1971 ၊ တႅင်ႇတင်ႈၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း။
လွင်ႈၵေႃႇတင်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP ၼႆ့ တႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈၼႂ်းၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း လၢႆးလုၵ့်ၾိုၼ့် လႄႈ ဢဝ်ၵၢၼ်မိူင်း ဢွၵ်ႇၸိုဝ်ႈၼမ်းၼႃႈၵၢၼ်သိုၵ်း။ ၸဝ်ႈၸၢင့် ယွင်ႁူၺ်ႈ ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢွၼ်ႁူဝ် ၵေႃႇတင်ႈ ပႃႇတီႇၽွင်းၼၼ့်။ ထိုင်မႃး 1981 ၼႂ်းလိူၼ်ဢေႃးၵသ့် မိူဝ်ႈႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၶွၼ်ႊၵရႅတ့်ပွၵ်ႈတီႈ 2 တီႈၵိဝ်ႇႁူၵ်း လႅၼ်လိၼ်ထႆးၼၼ့် ၵူၼ်းလူင်ၸၼ့်ၸိၵ်းၸွမ် ငဝ်ႈငုၼ်းပႃႇတီႇ မိူၼ်ၼင်ႇၸဝ်ႈၸၢႆးလဵၵ့် ၸဝ်ႈသႅင်ႁၢၼ် ၸဝ်ႈမွၼ်းၸိုင်ႈ (ၶုၼ်တေႃႇတႃႇ) ၸဝ်ႈၶမ်းဝၼ်း ၸဝ်ႈသိူဝ်လဵၼ်း ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇလဵၵ်း ၸဝ်ႈၸၢမ်ၵႃး ၸဝ်ႈၵေႃးလိင်ႇတ ၸဝ်ႈလွၼ့်မိူင်း ၶဝ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆ့ မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈသေ ၽွမ့်လႆႈၸႂ်ၵၼ် တႅပ်းတတ်း မၵ်းမၼ်ႈလၵ်းၼမ်း လုၵ့်တီႈသဵၼ်ႈတၢင်းၻီႊမွၵ့်ၶရေႊသီႊၵူၼ်းမိူင်း (People’ Democracy – PD) ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် ၻီႊမွၵ့်ၶရေႊသီႊၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈ (National Democracy = ND) ။
ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃးပီ 1983 ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆး (ၸၢႆးပၼ် ၵၢတ်ႇတဝ်ႇ ၵဵင်းတုင်) ဢၼ်ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇ ၵေႃႉထူၼ်ႈ 3 ထုၵ်ႇၵူၼ်းႁၢႆ့ငွႆးယိုဝ်းတီႈၵဵင်းမႂ်ႇ ပဵၼ်ၼႂ်းလိူၼ်ဢေႃးၵသ့် 21 ဝၼ်း။
[မၢႆတွင်း- ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇ ၵေႃႉထူၼ်ႈ 2 ပဵၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇ (ၸဝ်ႈဢုင်းပွင်) လႆႈလူႇၼိူဝ့်လိူတ်ႈသၢႆၸႂ်ၵႂႃႇၼႂ်းၼႃႈသိုၵ်း တီႈ ဝၢၼ်ႈၽုၺ်း မိူင်းတႆးပွတ်းၵၢင် ]
မိူဝ်ႈၽွင်းၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆးလႆႈထုၵ်ႇၽူႈၶဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ပွင်ႁၢႆ့ ဝၢတ်ႇၸဵပ်းလိူဝ်ႁႅင်းသေ တိုၵ့်ၼွၼ်းယူႇၼႂ်းႁူင်းယႃၼၼ့် ၵႃႈတီႈမိူင်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇၵေႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် SSA/SSPP ၶဝ်တႄႇႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်မိူဝ်ႈ 30/08/1983 ႁိုင် 8 ဝၼ်း။ ဢိင်ၼိူဝ်တိုၵ့်လႆႈပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ် တင်း CPB ၶဝ်ဝႆ့ၼၼ့်လႄႈ ၶိုၼ်းမႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈလၵ်းၼမ်း ယွမ်းႁပ့်သဵၼ်ႈတၢင်း PD (သဵၼ်ႈတၢင်းထၢၼ်ႈၵူၼ်းဢမ်ႇမီးၶူဝ်းၶွင် ၾၢႆႇသၢႆ့) ၵႂႃႇၶိုၼ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။
ၸိူင့်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ လူၺ်ႈၵၢင်ၸႂ်ၽူႈၼမ်း တပ့်သိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ၶဝ်မီးဢဵၼ်းဢၢၼ်း ပူၵ်းတင်ႈပႃႇတီႇၶိုၼ်ႈမႃး ပိူဝ်ႈတႃႇဢဝ်ပႃႇတီႇ ဢွၼ်ၼမ်းၼႃႈ ၵၢၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်း ၼႂ်းပိုၼ့်တီႈလႄႈမီးလွင်ႈၸမ်ၸႂ် ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵၼ်တင်းၵူၼ်းမိူင်းသေႁႂ်ႈပဵၼ် တိုဝ့်တၢင်းၵူၼ်းမိူင်း ၸၢင်ႈပႃးမီးသူၼ်ႇႁူမ်ႈၸွမ်းၼႂ်းၵၢၼ်ပူၵ်းပွင် ၵူၼ်းမိူင်း လႄႈႁႂ်ႈမီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈႁႃၵိၼ် ယူၵ့်မုၼ်း ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵတ်းယဵၼ်ႁိၼ့်ၼွၼ်း။
လူၺ်ႈၼင်ႇၼၼ် တၢင်းတပ့်သိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ပွတ်းၸၢၼ်းၵေႃႈလႆႈၶိုၼ်းမႄးၵေႃႇတင်ႈ ၶွင်သီႊဢဝ်ၶိုၼ်း ၸိုင်ႈတႆး RCSS မိူဝ်ႈ 27 လိူၼ်မေႊပီ 2000 ဝၢႆးတပ့်သိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA ၵူၼ်ႇပိၼ်ႈလူမ့်လႅဝ်ပုတ်းပင်းၵႂႃႇမိူဝ်ႈ 1996 သေ ၽၢၵ်ႇတပ့်သိုၵ်းၽွမ့်ႁူမ်ႈလုၵ့်ၽိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး ဢမ်ႇယွမ်းၵၢၼ့်ၼွမ်းၵူမ်ႈတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸွမ်းၸုမ်းၸိူဝ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၶဝ်သေ ၶိုၼ်းပူၵ်းလုၵ့် SURA ၶိုၼ်ႈမႃး မီးၸဝ်ႈ ယွတ်ႈသိုၵ်း ပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈ ဝၢႆးၼႆ့ လႆႈပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈ တပ့်သိုၵ်းၽွမ့်ႁူမ်ႈလုၵ့်ၽိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး သေႁပ့်တုင်းဢဝ်ၸိုဝ်ႈ တပ့်သိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ။
ၼႆ့ၵေႃႈမိူၼ်ၵၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းပိူဝ်ႈဢဝ်ၵၢၼ်မိူင်းၼမ်းၼႃႈ တႃႇၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၸမ်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ့်တၵ်းတေလႆႈမီးၸုမ်းၵၢၼ်မိူင်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈဢဝ်ၵၢၼ်သိုၵ်းသေ ၶဝ်ႈႁႃၵူၼ်းမိူင်း။ လိူဝ်ၼၼ့်ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းပေႃးၸၢင်ႈမီးသုၼ်ႇ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈလႅၵ်ႇပိၼ်ႇတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၵၼ် ဝႃႈၼင်ႇၼႆ။
ၵူၺ်းၵႃႈလွင်ႈပဵၼ်တႄ့မၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈၼင်ႇၼၼ် မိူၼ်ၼင်ႇတပ့်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးၼႆ့မႃး လၢႆၸုပ်ႈလၢႆပၢၼ် တင်ႈတႄႇ ၼေႇဝိၼ်း ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၶိုၼ်ႈမႃးယိပ်းၵုမ်း ၽွင်းငမ်းၸိုင်ႈမိူင်း ၵေႃႈ တင်ႈပႃႇတီႇ မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ ၶိုၼ်ႈမႃး ပိူဝ်ႈတႃႇဢဝ်ၼမ်းၵၢၼ်မိူင်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ပိၼ်ႇမႃးၸွမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ၵူႈပၢၼ်တေႃႇထိုင်ပဵၼ်မႃး ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေး ပါတီ သေတႃႉ လိူဝ်သေဢမ်ႇပဵၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇၵူၼ်းမိူင်း လႆႈမီးသူၼ်ႇႁူမ်ႈသၢင်ႈ ပၢႆဢဝ်မႃးပဵၼ်ၶေႃႈဢၢင်ႈယိပ်းၵမ် ၸွႆႈၵမ့်ယၼ်ပဵၼ် ၶွၼ့်တဝ့်သိုၵ်းတႃႇပေ့ၵိၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဝိပ်ႇၵႅၼ့်ငႅၼ့်ၶေႃး ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ပေ့ၵိၼ်လူလၢႆၵူၼ်းမိူင်းထႅင်ႈႁႅင်းၼိုင်ႈၵူၺ်း။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ပေ့ပုၼ်ႈၼႂ်းသၽႃး ပဵၼ်ပၢၵ်ႇပဵၼ်သဵင်ၵမ့်ယၼ်ပၼ်သိုၵ်းထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢဝ်ၸိုဝ်ႈ သဵင် ပႃႇတီႇ လွၵ်ႇငိုတ်ႈၵုမ်းၵမ် ၶႅၼ်းၸူးဝႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈလွၵ်းပိူင်ၽွင်းငမ်းၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ့် မီးပႃႇတီႇလဵဝ်ၼႂ်းသၽႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈလၢႆးႁဵတ်း လၢႆးသၢင်ႈ ဢမ်ႇပိူင်ႈလွၵ်းလၢႆးၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ့်သေတႃႉ မၼ်းၵေႃႈပဵၼ်လၢႆးၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၽွင်းမိူင်းၼၼ့်ယဝ့်။
ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းပဵၼ်ၵၢၼ်ၵုမ်းလၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁိုဝ် ၶွင်ၸုမ်း။ မီးလွင်ႈ ထၢင်ႇႁၢင်ႈ ထတ်းသၢင် ပၼ်တၢင်း ႁူႉတၢင်းႁၼ်လႄႈလႅၵ်ႈပိၼ်ႇ။ မီးလွင်ႈၵမ့်ထႅမ်ပၼ်ႁႅင်းလွင်ႈ ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈထုၵ်ႇမႅၼ်ႈလႄႈ သၢၼ်ၶတ်း လွင်ႈၽိတ်းၸႃႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁိုဝ် ၸုမ်း။ လူလွမ်ပၵ်းတႃတူၺ်းၸွမ်းလၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁိုဝ် ၸုမ်း ၸွင်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းလၵ်းၼမ်းဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆ့ လႄႈပႆႇၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းဢဵၼ်းဢၢင်း ႁိုဝ် ဝဵင်ႇဝၢႆႇပၢႆႈပိူင်ႈ ဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈႁူးၼွၵ်ႈတၢင်း။ ပႃႇတီႇမီးၵၢၼ်ပဵၼ်ပၢၵ်ႇပဵၼ်သဵင်တၢင်တႅၼ်း ၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်လူလွမ်ႁၢႆးငၢၼ်လွင်ႈတုၶ့်သုၶ်းၵူၼ်းမိူင်း။
ဢမ်ႇဝႃႈလွင်ႈလီလွင်ႈၸႃႉ ပေႃးဢဝ်ၵၢၼ်သိုၵ်းသေႁဵတ်းၵေႃႉ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈဢမ်ႇႁတ်းႁဵတ်းၵေႃႉ တေဢုပ်ႇတေႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇႁတ်းဢုပ်ႇ ယွၼ့်ၼၼ်ၸင်ႇဝႃႈ ထုၵ်ႇလီမီးပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းၼမ်းၼႃႈ ဢမ်ႇဝႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်း ဢမ်ႇဝႃႈမုၵ့်ၸုမ်းလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူဝ်ႈမီးပႃႇတီႇၼမ်းၼႃႈ ၵၢၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ပႃႇတီႇတၵ်းလႆႈထွမ်ႇသဵင်ၵူၼ်းမိူင်း ပႃႇတီႇတၵ်းတေလႆႈ တုင်းႁပ့်ႁၢႆးငၢၼ်းၵူၼ်းမိူင်းသေဢဝ်မႃးထတ်းသၢင် ဢမ်ႇၸႂ်ႈဢဝ်သဵင်ၾၢႆႇသိုၵ်းလၢတ်ႈၾၢႆႇလဵဝ်သေတတ်းသိလ်ၽိတ်းထုၵ်ႇၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၾၢႆႇလဵဝ်။
