မႃႇၶပူးၸႃး (မႃႇၶပုၼ်းၼမီးပူးၸႃး) – လူႇတၢၼ်းဝႆႈဝၢၼ်းပူႇၸေႃႇမူးၸႃးပုတ်ႉထ ထမ်ႇမ သင်ႇၶ မိူဝ်ႈၼႂ်းဝၼ်းလိူၼ်မႃႇ ၶၼၵ်ႉၶတ်ႈၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ – ဝၼ်းမႃႇၶပူးၸႃး။
မႃႇၶပုၼ်းၼမီးပူးၸႃး (ပူးၸႃး – မူးၸႃး – ဝူးၸႃး မိူၼ်ၵၼ်)။ ဝၼ်းၼႆႉ သမမ်ႉမႃးမႅၼ်ႈလိူၼ်သၢမ်တႆးႁဝ်းလႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈ – လိူၼ်သၢမ်မူၼ်း (ဝၼ်းသိလ်လူင်) တႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းပုတ်ႉထ ႁဝ်းၶဝ်။
ဝၼ်းလိူၼ်သၢမ်မူၼ်းၼႆႉ ၾိင်ႈတႆးႁဝ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇတေမီး (2) ယိူင်ႈ – 1) ၾိင်ႈလူႇတၢၼ်းၸေႇတီႇၵွင်းလူဝ်။ ဝၼ်းတုမ်း ( လိူၼ်သၢမ်မႂ်ႇ 14 ၶမ်ႈ) ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းၶူင်ႇ တေဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်ၾိုၼ်းမႃးလူႇတၢၼ်းတီႈဝတ်ႉၸွင်းသေ ၶပ်ႉၵၼ်ၵေႃႇ ႁဵတ်းႁၢင်ႈၵွင်းမူးဝႆႉ။
ထိုင်မႃးၼႂ်းဝၼ်းလိူၼ်မူၼ်းၵၢင်ၶမ်ႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်မႃးၸူႉၵၼ်တီႈဝတ်ႉၸွင်းသေ လူႇတၢၼ်းဢဝ်သိလ်ယဝ်ႉ ဢွၼ် ၵၼ်ဝႆႈလဵပ်ႈပၼ်ႇၶႂႃၸေႇတီႇၵွင်လူဝ် ဢၼ်ၶပ်ႉၵေႃႇႁဵတ်းႁၢင်ႈၵွင်းမူးဝႆႉၼၼ်ႉသေ ႁွင်ႉသႅၼ်ႇသဵင်သႃထု ဢဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ် ၵုသူလ်ပုတ်ႉထ ပူးၸႃး ၵၼ်ပဵၼ်မူၼ်ႈပဵၼ်သိူဝ်း။ မၢင်တီႈမီးပႃးပွႆးၸၢတ်ႈသႅင်း၊ မူၵ်ႇၾႆးမွၵ်ႇယႃႈလႄႈ ၸုတ်ႇတူၼ်ႈပႅၵ်ႇ၊ တႆႈၵုမ်ႇၾႆး၊ ပွႆႇႁူင်းၾႆးမိၼ်ၸိူင်ႉၼႆႉထႅင်ႈ။
2) ၾိင်ႈလူႇၶဝ်ႈယႃႇၵု (ၶဝ်ႈသၢၼ်လူၼ်ႉသပိတ်ႈ) ၵၼ်တီႈဝတ်ႉၸွင်းမိူဝ်ႈၵၢင်ၼႂ် ဝၼ်းတုမ်းသိလ် (ဝၼ်းၽိတ်ႈ 14) သေ ၵၢင်ၶမ်ႈမႃးဢဝ်ၸဵမ်မၢဝ်ႇသၢဝ်၊ ပေႃႈႁိူၼ်းၼုမ်ႇမႄႈႁိူၼ်းၵမ်၊ တေႃႇထိုင်ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၵူၼ်းၵႄႇလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢွၼ် ၵၼ်မႃးတီႈဝတ်ႉၸွင်း။ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းၶဝ်ႈ ယႃႇၵုၵၼ်ပဵၼ်မူၼ်ႈပဵၼ်သိူဝ်းၼႂ်းဝၼ်းလဵဝ်ၵၼ်တင်းၶပ်ႉၵေႃႇႁဵတ်းၸေႇ တီႇၵွင်လူဝ်ၼၼ်ႉယူႇ။
ဝၼ်းမႃႇၶပူးၸႃးၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလမ်ႇလွင်ႈပုၼ်ႈတႃႇပုတ်ႉထသႃသၼႃးဝၼ်းၼိုင်ႈ။ ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၶမ်း ၸဝ်ႈပုတ်ႉထၵူဝ်းတမ ဝၢင်းတႃႈမုင်ႈ၊ ပဝ်ႈမၢႆ၊ ယိူင်းဢၢၼ်း လၵ်းၼမ်းပုတ်ႉထသႃသၼႃး ပိူဝ်ႈတႃႇသတ်ႉထမ်းမ ၽေႈ ၸိုမ်းၶဝ်ႈထိုင်ႁူဝ်ၸႂ် ၵူၼ်းႁဝ်း ၵူႈသႅၼ်းသႅၼ်းတူဝ်ႈတင်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ ဝၼ်းၼၼ်ႉ မီးလုၵ်ႈသိသ်းလုၵ်ႈၼွင်ႉ ထႃဝွၼ်း (ၸိူဝ်းၵၢင်းၵႆၵိလေးသယဝ်ႉၼၼ်ႉ) 1,250 ၵေႃႉ မႃးလိုဝ်ႈသဝ်းၵၼ်ႁိမ်းၸမ်ၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထတီႈၼႂ်းဝတ်ႉၸွင်း ဝေးလုဝၼ်း၊ မိူင်းရႃးၸၵႁ၊ တိူင်းမၵထ (မီးၼႂ်းသတဵတ်ႉပီႊႁၢရ် – မိူင်းဢိၼ်ႊတိယိူဝ်းယၢမ်းလဵဝ်)။
ၵွပ်ႈမႅၼ်ႈမိူဝ်ႈၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထတိုၵ်ႉပဵၼ်ၽြႃး ပုတ်ႉထလႆႈ (9) လိူၼ်တဵမ်ဝၼ်းၼၼ်ႉ (ၼႂ်းပီႊသီႊ 588 ) – ၼႆ။ ၽဢရ ႁၼ်တႃတင်း 1250 ၸဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးဢဝ်လၵ်းၵၢၼ်ပႃႊတီႊဢမ်ႇၼၼ် မုၵ်ႉၸုမ်းပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ဝႃႈၵေႃႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ၵေႃၵမ် ၵၢၼ်လူင်ငဝ်ႈငုၼ်း (ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းပႁူဝ်ႇၵေႃႇမတီႇ) တင်းပိုၵ်း ၼႆယူႇ။
ၵူတ်းမႆ (ဝိၼီး) ဢၼ်ၶမ်းၸဝ်ႈဝၢင်းပၼ်ဝႆႉ ပိူဝ်ႈတႃႇပုတ်ႉထသႃသၼိၵ်ႈ (ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ) တင်းသဵင်ႈၼႂ်းဝၼ်းပၢႆးၼႃႈၼႆႉ ၼႂ်းပိုၼ်းၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁူႉ ၸၵ်းၵၼ်ဝႃႈ – ဢူဝ်းဝႃႇတပႃႇတိမူၵ်ႈ။ ဢဝ်ပၢႆးတိုၵ်း (မႁႃႇပျူႇႁႃႇ – ယုတ်ႉထသၢတ်ႇ – Strategy) ဝႃႈၵေႃႈ – ပဵၼ်ပၢႆးတိုၵ်းၽူႈၼမ်းသုင်သုတ်း (ရႃႇၸပျူႇႁႃႇ – ယုတ်ႉထသၢတ်ႇမႁႃရၢၸ်ႉ – Strategy of leader the great) – ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
လၵ်းၼမ်းပၢႆးတိုၵ်း (Principles of Strategy) ဢၼ်ၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထ ဝၢင်းဝႆႉ ၼႂ်းဝၼ်းလိူၼ်သၢမ်မူၼ်းၼႆႉ မီး (13) ၶေႃႈ။
ပေႃးမႃးၸႅၵ်ႇပဵၼ်လၢႆးတိုၵ်း (ၼီးပျူႇႁႃႇ – ယုတ်ႉထဝိၼီး – Tactics) တေလႆႈၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ – တႃႈမုင်ႈၶွင်ပုတ်ႉထသႃသ ၼႃး – ႁႂ်ႈႁူပ်ႉႁၼ်ၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ (တႃႇလႆႈၽဝၵတ်းယဵၼ်ႁၢမ်းၶဵၼ်ပၢႆးၸႂ်)။
ပဝ်ႈမၢႆ ၶွင်ပုတ်ႉထသႃသၼႃး – တႃႇၾိုၵ်းၸိတ်းၸႂ်ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈဢူတ်းယိူၼ်ႉၶၼ်ႇတီႇ ၼိူဝ်ၼႃႈၵၢၼ်တႃငၢၼ်းလႄႈ ႁႂ်ႈပဵၼ် ၵူၼ်းမီးသိလ်တိုဝ်းထမ်း၊ ဝဵၼ်ႉဝႄႈတၢင်းမိူၵ်ႈႁၢမ်းသိလ်ထမ်းလႄႈ ဝႆႉၸႂ်တဵင်းထမ်း (ၸႂ်ၽႃႇၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈ)။ လၵ်းၼမ်း ၼႃႈၵၢၼ် (တႃႇဢွၵ်ႇၽႄႈတိူၼ်းပုတ်ႉထ ဢမ်ႇလၢတ်ႈႁႂ်ႈပၢႆႈတၢင်းၽိတ်းၽႂ်၊ ဢမ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈမိူၵ်ႈလိူင်းတီႈၽႂ်၊ ႁဵတ်းၸွမ်း လ
ၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ၊ ဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇလွင်ႈယူႇလီတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ႁူႉၸၵ်းတူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ မေႃၶဝ်ႈဢွၵ်ႇသူႇၸႂ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းဢိၵ်ႇတင်း ၾိုၵ်းၸိတ်းၸႂ်ႁႂ်ႈၼဵဝ်ၼႅၼ်ႈ – ၸိူင်ႉၼႆ။
ဢေတင် ပုတ်ႉထႃးၼင်း သႃသၼင်း – (ၼႆႉပဵၼ်ပၢႆးတိုၵ်းၶွင်ပုတ်ႉထသႃသၼႃး) ၼႆသေ ၽဢရႁၼ်တႃ ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈ ၸုမ်းၵေႃၵမ်ၵၢၼ်လူင်ငဝ်ႈငုၼ်း (Central Executive Committee) လႄႈ ပဵၼ်တင်းၵေႊတိူဝ်ႊၸၼ်ႉသုင် (High Level Cadres) တင်းသဵင်ႈ ႁပ်ႉဢဝ်ၶေႃႈတႅပ်းတတ်းတီႈၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထ ၵူဝ်းတမႁူမ်ႈ
ၵၼ် ၼႂ်းဝၼ်းလိူၼ်သၢမ်မူၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူင်ႉၼႆ။
ၸင်ႇဝႃႈ – ၸၢဝ်းပုတ်ႉထသႃသၼႃးတင်းမူတ်း ထုၵ်ႇလီဢဝ်ၸွမ်းပၢႆးတိုၵ်းလႄႈ ႁဵတ်းၸွမ်းလၢႆးတိုၵ်း (13) ယိူင်ႈၼႆႉၵၼ် ယူႇ၊ ပိူဝ်ႈတႃႇပဵၼ်ပုတ်ႉထသႃသၼႃးဢၼ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇလႄႈ ႁူပ်ႉႁၼ်လႆႈၽဝၵတ်းယဵၼ် တၢင်းၸႂ်ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၼိပ်ႉ ပၢၼ်ႇလႄႈ ယူႇၼိူဝ်လူဝ်းၵထမ်း (လေႃးၵထမ်ႇတြႃးဢမ်ႇမႃးႁဵတ်းသင်တီႈၸႂ် မၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉလႆႈ) ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
ၶွင်ၾၢၵ်ႇဝၼ်းမႃႇၶပူးၸႃးမီ 2021 ၼႆႉ –
Pray not, the darkness will not brighten. ယႃႇၵုမ်ႇၼင်ႈသုတွင်းယူႇ၊ လပ်းသိင်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႅင်းမႃး ၵူၺ်းလႆႈ။
Each man his prison makes. တၢင်းၽိတ်းၼၼ်ႉ ႁဵတ်းဢဝ်ၽႂ်မၼ်းၵူၺ်း။
Om mani padme hum: The sunrise comes ! the dewdrop slips into shining Sea ! (ဢူမ်ႈမၼီးပတ်ႉမေးႁုမ်ႈ) – မိူဝ်ႈတႃဝၼ်းဢွၵ်ႇမႃး၊ ၼမ်ႉၼၢႆးႁူႉၸိူမ်ႈလူင်းသူႇပၢင်ႇလၢႆႇ တွၵ်ႉတႃ။
(ဢိင်မႃးတီႈဝွၵ်း – The Light of Asia: By Sir Edwin Arnold, 1879)
မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ)
25/2/2021
