ဝၼ်းၶရိသ်ႉတ်မၢသ်ႉ (Christmas Day) ၼႆႉ ၸၢဝ်းၶရိသ်ႉတ်ၶဝ် မၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းတီႈ 25 လိူၼ်တီႊသႅမ်ႊပိူဝ်ႊပဵၼ်ဝၼ်း ၵိူတ်ႇၸဝ်ႈယေႊသုၶရိသ်ႉတ် (ၵျေႊသသ်ႉၶရၢႆႊတ်) ၼႆၵၼ်။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 25 ၵူႈပီ ၸၢဝ်းၶ ရိသ်ႉတ်တူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ တေဢွၼ်ၵၼ်လိုဝ်ႈၵၢၼ်ၵၼ်သေ ယူႇမူၼ်ႈၵၼ် ၶဝ်ႈဝတ်ႉၶျိူၶျ်ႉ (Church) ၵၼ်သေ ယွၼ်းသူး တီႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႄႈ သူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇၸူးၵၼ် ႁဵတ်းၼႆ။
ဢဝ်ပိုၼ်းသႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ်ဝႃႈ− ၸဝ်ႈယေႊသုၶရိသ်ႉတ် ဢမ်ႇၸႂ်ၽြႃး၊ ပဵၼ်ၸဝ်ႈတူၼ်မုၼ် (Messiah) တူၼ်ၼိုင်ႈ။ ပဵၼ်မိူၼ်လုၵ်ႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်တၢင်တူဝ် ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသေ လူင်းမႃးသွၼ် ၵူၼ်းလုမ်ႈၾႃႉလႄႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ၵူၼ်း ၵၢင် (ၽွင်းတၢင်) တိတ်းတေႃႇၽြႃးတိတ်းတေႃႇၵူၼ်း − ၸိူင်ႉၼႆ။ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ၸၢဝ်းၶရိသ်ႉတ်ၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ − ၵွတ်ႉ (God) ၼႆသေ မီးၸိုဝ်ႈတႄႉဝႃႈ− ၸဝ်ႈယေႊႁူဝ်ႊဝႃႊ (Yehowah) ၼႆ၊ ယူႇဝႆႉတီႈႁေႃဝိမၢၼ်းၼႂ်းမိူင်းၽီၼုၼ်ႉ။ ၽႂ်ႁဵတ်း လီမီးၸႂ်မဵတ်ႉတႃႇ၊ ၵရုၼႃႇ ပေႃးတၢႆမႃးတေလႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတီႈမိူင်းၽီ (Paradise)။ ပေႃးၽႂ်ႁဵတ်းႁၢႆႉ ႁဵတ်း မိူၵ်ႈၼႆ တၢႆမႃးတေလႆႈၵႂႃႇတူၵ်းၼရၢႆး (Hell) မီးယူႇတၢင်းတႂ်ႈလိၼ်မိူင်းလူင်ၼၼ်ႉ မိူၼ်ၵၼ်။
ပိုၼ်းမၢင်ၽိုၼ်တႅမ်ႈဝႃႈ− ၽြႃးယေႊႁူဝ်ႊဝႃႊ− ၼႆႉ ဢမ်ႇမီးတူဝ်ၸႂ်၊ ဢမ်ႇၵိူတ်ႇဢမ်ႇတၢႆ မိူၼ်ၵူၼ်းႁဝ်း (The God without dead)။ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်မႁႃဝိၺၢၼ်း (ထႃႇဝရဝိၺၢၼ်ႇတေႃႇ− Holly Soul) လႄႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁၼ်တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈ။ မၼ်းၸဝ်ႈၼေးရမိတ်ႈၽၢၼ်ႇသၢင်းႁဵတ်းပဵၼ်မႃးလေႃးၵၶူင်းၵၢင် ဢိၵ်ႇတင်းသတ်းလႄႈၵူၼ်းၽီ − ဝႃႈၼႆဝႆႉ။
သႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ်ၼႆႉ မီးပေႃႈၽြႃး၊ လုၵ်ႈၽြႃး၊ ဝိၺၢၼ်ႇၸဝ်ႈလႄႈ ၵႂၢမ်းသွၼ်ပၢႆႉပိူၼ်ႊလ် (Bible) − ၸိူင်ႉၼႆ။ ပၢႆႉပိူၼ်ႊလ်ၼႆႉ မီးသွင်ၽိုၼ်၊ ၽိုၼ်ၼိုင်ႈပဵၼ်ၵႂၢမ်းသွၼ်ၶွင်ပေႃႈၽြႃးဢူၼ်ႊလ်ထႅသ်ႉထမႅၼ်ႊတ်(Old Testaments)။ ထႅင်ႈၽိုၼ်ၼိုင်ႈပဵၼ်ၵႂၢမ်းသွၼ်လုၵ်ႈၽြႃး− ၸဝ်ႈတူၼ်မုၼ်ယေႊသုၶရိသ်ႉတ်ႁွင်ႉဝႃႈ− ၼိဝ်ႊထႅသ်ႉထမႅၼ်ႊတ်(New Testaments)။
ၵမ်ႈၼမ် သွၼ်ၵူၼ်းႁႂ်ႈမီးပၵ်းပိူင်၊ ႁႂ်ႈဢဝ်ၸွမ်းသိၼ် (10) သဵၼ်ႈဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ− ထႅၼ်ႊၶွမ်ႊမၢၼ်ႊမႅၼ်ႊတ် (Ten Commandments)၊ ႁႂ်ႈဝႆႉၸႂ်မဵတ်ႉတႃႇ၊ ၸႂ်ၵရုၼႃႇၼိူဝ်သတ်ႉတဝႃႇသတ်းၵူၼ်းၽီတင်းလၢႆသေ မီးၾိင်ႈၵႂႃႇယွင်ႈၵုၼ်းမုၼ် ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈတီႈဝတ်ႉၶျိူၶျ်ႉ၊ ထွမ်ႇတြႃးလႄႈဢူပ်းႁုမ်းၸႃႇရိတ်ႉတၵၼ် မိူဝ်ႈဝၼ်းတိၸ်ႉ(ၼိုင်ႈဝူင်ႈ 1 ဝၼ်း)− ၸိူင်ႉၼႆ။ သႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ် မႃးတီႈသႃႇသၼႃႇၵျူႊ(Judaism) ဢၼ်တႄႇတင်ႈမႃး တီႈမိူင်းၵျေႊရုသလႅမ်ႊ (Jerusalem) ဢၼ် ပဵၼ်မိူင်းဢိသ်ႉရႃႊဢဵဝ်ႊလ် (Israel) မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆယူႇ။
သႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ်ၼႆႉ ဝၢႆးသေၸဝ်ႈယေႊသု သဵင်ႈမုၼ်ၵႂႃႇလႆႈ 15 ပီမိူင်းယဝ်ႉၸင်ႇတေပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပဵၼ်သႃႇသၼႃႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈမႃးၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ− ၼႆယူႇ။ ၼႂ်းၵႃႈလုၵ်ႈၼွင်ႉၸဝ်ႈ (13) ၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈ− ၸဝ်ႈၵျွၼ်ႊပွၼ်းလ် (John Paul) ၼႆႉ ၼမ်းဢဝ်ၵႂၢမ်းသွၼ်ၸဝ်ႈၵႂႃႇၽႄႈတိူၼ်းတီႈမိူင်းၵရိၸ်ႊ(Greece)။ ၶရိသ်ႉတ် ၼႆႉဢွၵ်ႇသဵင်ၸၢဝ်းမိူင်းၵရိၸ်ႊ ဝႃႈ− ၶရၢႆႈသ်တ်(Christ) ဢၼ်မီးတီႈ ပွင်ႇဝႃႈ− ၸဝ်ႈတူၼ်မုၼ်(ၸဝ်ႈမြၢတ်ႈ)။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈတူၼ်မုၼ်ယေႊသု ၸင်ႇဢဝ်ယဵၼ်း ပဵၼ်မႃး− ယေႊသုၶရိသ်ႉတ် (သဵင်ဢွၵ်ႇၸၢဝ်းၵရိၵ်ႊပဵၼ်− ၵျေႊသသ်ႉ ၶရၢႆႈသ်)− ၸိူင်ႉၼႆ။ ပီမိူင်းလုမ်ႈ ၾႃႉ ဢၼ်ႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇၸဝ်ႈယေႊသုၶိသ်ႉတ် ဢၼ်သၽႃး ၶရိသ်ႉထဵၼ်ႊ (Christian Council) ၶဝ်တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ဝၼ်း 25 လိူၼ်တီႊသႅမ်ႊပိူဝ်ႊ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးပီပွင်း 2019 ၼၼ်ႉ− ၸိူင်ႉၼႆ။
ထိုင်မႃးပီၶရိသ်ႉတ် 1860−70 ၼၼ်ႉ ၶရိသ်ႉတ်သႃႇသၼႃႇၼႆႉ ထွၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းၵွၼ်းၶေႃဢိတ်ႉတလီႊ (Italy) သေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၵေႃႇတင်ႈဝဵင်းၵွၼ်းၶေႃတီႈဝဵင်းဝႃႊတီႊၵၼ်ႊ (Vatican City) တီႈၼႂ်းမိူင်းရူမ်ႊ (Rome-Italy) သေ တင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈငုၼ်းၽွင်းငမ်းၵၢၼ်ငၢၼ်းသႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ်လႄႈ ၵုမ်းၵမ်မုၵ်ႉ ၸုမ်းသႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ်တူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉမႃးတေႃႇ ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။
ဝဵင်းဝႃႊတီႊၵၼ်ႊၼႆႉ တင်းဝဵင်းမီး ႁူဝ်ၵူၼ်းမွၵ်ႈ 1,000 ၵေႃႉ (ၼႂ်းပီ 2004) ၵွႆးသေ မီးတပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႇလူမ်ႈဝဵင်းဢၼ်ႁွင်ႉ ဝႃႈ− သႂိသ်ႉၵိူတ်ႉ (Swiss Guard) မွၵ်ႈ 100 ၵေႃႉၵွႆး။ မီးၶုၼ်ရႁၢၼ်းၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈလူင်ပူပ်ႉ (Pope) ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈၽွင်း ငမ်းဢၼ်မီးဢမ်းၼၢၸ်ႈသုင်သုတ်းလႄႈ ၸႂ်ႉၽႃႇသႃႇလႃႊတိၼ်ႊ (Latins) ပဵၼ်ၽႃႇသႃႇၸႂ်ႉၵၢၼ်လုမ်း။
သႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ် ၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇဝႆႉမီး 4 ၼိၵၢႆ (သီႇၵႅင်း−သီႇၸုမ်းလူင်)။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ− 1) ၸုမ်းရူဝ်ႊမၼ်ႊ ၶႅတ်ႉထေႃႊ လိၵ်ႊ (Roman catholic sect) မီးငဝ်ႈငုၼ်းယူႇတီႈဝဵင်းဝႃႊတီႊၵၼ်ႊ(မိူင်းရူမ်ႊ)၊ 2) ၸုမ်းပရူဝ်ႊတႅသ်ႉထႅၼ်ႉတ် (Protestant sect) မီးငဝ်ႈငုၼ်းယူႇတီႈမိူင်းၵျိူဝ်ႊမၼ်ႊ၊ 3) ၸုမ်းဢေႃႊတူဝ်ႊတွၵ်ႉသ် (Greek Orthodox sect) ၵမ်ႈၼမ် ၽႄႈမုၼ်းတီႈမိူင်းၵရိၸ်ႊလႄႈ မိူင်းရသ်ႉသိယိူဝ်း။ 4) ၸုမ်းပႅပ်ႉထိသ်ႉတ် (Baptist sect) တႄႇမီးၼႂ်းမိူင်းဢင်းၵိသျ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းသေ ၽႄႈၵႂႃႇတၢင်ႇမိူင်း လၢႆလၢႆတီႈပႃး။
သိၼ်သိပ်း (Ten Commandment) ၶွင်ၸၢဝ်းၶရိသ်ႉတ်သျၼ်ႊ(တႆးႁဝ်းဢွၵ်ႇသဵင်ပဵၼ် – ၶရိသ်ႉတ်ယၢၼ်ႇ) ၸိူင်ႉၼင်ႇ− 1) တေလႆႈယုမ်ႇယမ်ၽြႃးယေႊႁူဝ်ႊဝႃႊတူၼ်လဵဝ်ၵွႆး၊ 2) တေဢမ်ႇလႆႈဝႆႈ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ (ယူၵ်ႉတု) တင်းလူင်၊ 3) တေဢမ်ႇလႆႈ ဢဝ်ၸိုဝ်ႈၽြႃးသေ လၢတ်ႈပႅတ်ႈလၢတ်ႈလႅၼ်၊ 4) တေလႆႈ ဢဝ်သိၼ်ၼႂ်းဝၼ်းဢႃးတိၸ်ႉ (လိုဝ်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်းသေ ၵႂႃႇဝတ်ႉ ၶျိူၶျ်ႉ)၊ 5) တေလႆႈလုမ်းလႃးပေႃႈမႄႈ၊ 6) တေဢမ်ႇလႆႈၶႃႈႁႅမ်သၢႆၸႂ်ပိူၼ်ႈ၊ 7) တေဢမ်ႇလႆႈၵဝ်းၽူဝ်ၵဝ်းမေးပိူၼ်ႈ၊ 8) တေ ဢမ်ႇလႆႈလၵ်ႉဢဝ်ၶူဝ်း ၶွင်ပိူၼ်ႈ၊ 9) တေဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈပႅတ်ႈလႅၼ်ပိူၼ်ႈ၊ 10) တေဢမ်ႇလႆႈဝႆႉၸႂ်ၶီႈၵေႉႁေႃတႃပိူၼ်ႈ − ၼႆယူႇ။
ႁူဝ်ၸႂ်သႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ် − ပိူင်လူင်မၼ်းပဵၼ်မဵတ်ႉတႃႇ (ဝႆႉၸႂ်ႁၵ်ႉပႅင်းၼိူဝ်သတ်ႉတဝႃႇတင်းသဵင်ႈ)၊ ၵရုၼႃႇ (ဝႆႉၸႂ် ဢေးလူလႄႈၸွႆႈထႅမ်သတ်ႉတဝႃႇတင်းသဵင်ႈ) − ၸိူင်ႉၼႆ။
မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ)
