ၶွမ်ႊမတီႊၵူၼ်းပၢႆႈၽေး လႅၼ်လိၼ် တႆး-ထႆး လၢတ်ႈဝႃႈၶၢဝ်းတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ၽႄႈလၢမ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်တႃႇၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၶၢတ်ႇ ၊ တုမ်ႉတိူဝ်ႉပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းပၢႆႈၽေး။
ၶွမ်ႊမတီႊၵူၼ်းပၢႆႈၽေး လႅၼ်လိၼ် တႆး-ထႆး SSRC – Shan State Refugee Committee (Thai Border) တုၵ်းယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် တႃႇၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး ၽွင်းၶၢဝ်းၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉ ႁၢမ်ႈဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈပိုၼ်ႉတီႈ လႄႈ ၽွင်းယၢမ်းဢိုတ်းႁပ်း တႃႇႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၼႆႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။
လုင်းၸၢႆးလႅင်း ၵေႃႇမတီႇၵူၼ်းမိူင်းတႆးပၢႆႈၽေး(လႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး) လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ -“ လွင်ႈၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၼႆႉတႄႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၵေႃႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ ယွၼ်ႉၺႃးၸဝ်ႈတႃႇၼ တတ်းလွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉ ယိင်ႈၶႅၼ်းယၢပ်ႇလိူဝ်ၼၼ်ႉထႅင်ႈ။ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ် ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ၽႄႈလၢမ်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး သင်ႇပိၵ်ႉမူတ်း။ ပႃးၸဵမ်ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၸၢင်ႈ ယဝ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၼႆႉ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇတႃႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် တႄႉတႄႉယဝ်ႉၶႃႈဢေႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 23/3/2020 ၼၼ်ႉမႃး တၢင်းၾင်ႇမိူင်းထႆး ဢိုတ်းႁပ်ႉၽၵ်းတူၶၢမ်ႈမိူင်း ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် ၵူႈတီႈ ပိူဝ်ႈတႃႇ ႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ – 19 ဢၼ်လၢမ်းၽႄႈယူႇၼႆႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ဢၼ် တေႃႇၼႃႈ ၵၼ်တၢင်းမိူင်းထႆး တင်းမူတ်း 6 တီႈ (တင်းမူတ်းႁူဝ်ၵူၼ်းမီး 6,000 ပၢႆၼၼ်ႉ) ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶၢမ်ႈ ၶဝ်ႈၵႂႃႇ ႁဵတ်းၵၢၼ် တၢင်းမိူင်းထႆး တႃႇႁႃၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ၵၼ်လႄႈ တေႃႈလဵဝ် ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးႁူပ်ႉလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလိူဝ်ႁႅင်း။
မိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ 2017 ၼၼ်ႉ ၸုမ်း Thai Border Consortium ဢၼ်ယၢမ်ႈၸွႆႈထႅမ်ၶဝ်ႈၼမ်ႉ တၢင်းၵိၼ် တႃႇပၢင်သဝ်း ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးမိူင်းတႆး ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး မႃးၵူႈလိူၼ်ၼၼ်ႉ တတ်းပႅတ်ႈ လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်တင်းပိုၵ်း။ တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃးတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၵူၼ်းမိူင်းတႆးပၢႆႈၽေး လႆႈပိုင်ႈဢိင်ဢၼ်ၸုမ်း တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး ၸွႆႈႁႃမႃးၼၼ်ႉၵူၺ်းလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးပၢႆႈၽေး လူဝ်ႇတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် တႄႉတႄႉ ဝႃႈၼႆ။
ယူႇတီႈ SSRC ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇဝႆႉဝႃႈ “ ၵေႃၵမ်ၵၢၼ် ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးမိူင်းတႆးလႄႈ တင်းမေႃယႃ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် တိုၵ်ႉပၼ်တၢင်းႁူႉ လၢႆးႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ – 19 လႄႈ ပႂ်ႉတူၺ်းငဝ်းလၢႆးပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းတႆးပၢႆႈၽေး ၶဝ်ယူႇ။ ၵူၼ်း ၸိူဝ်းမႃးမႂ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈပွႆႇယူႇတီႈၼိုင်ႈႁင်းၶေႃသေ ၵၢမ်ႇလီသေလႄႈ ထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ပႆႇမီးလွင်ႈထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ၽႂ်လႂ် ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ – 19 သေတီႈ” ၼႆယဝ်ႉ။
ဢွင်ႈပၼ်ယႃႈယႃၼႂ်းပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆးၽေးၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၶိူင်ႈမႆႉၶိူင်ႈမိုဝ်း ဢၼ်ၶိုတ်းတၼ်းၸၢင်ႈယူတ်းယႃပၼ် ၵူၼ်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉလႆႈလီလႄႈ သင်ဝႃႈ မီးလွင်ႈၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉၸမ်ပဵၼ်မႃးတႄႉတႄႉၸိုင် ၵႃႈလႆႈဢဝ်လူင်းယူတ်းယႃ ၼႂ်းႁူင်းယႃမိူင်းထႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵွပ်ႈဝႃႈပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းႁၢမ်ႈဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈပိုၼ်ႉတီႈလႄႈ လွင်ႈယူတ်းယႃၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၺႃးဢိုတ်းႁပ်းဝႆႉဢမ်ႇၸၢင်ႈၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်ယဝ်ႉ။ လွင်ႈၶၢတ်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တေမီးလွင်ႈ တုမ်ႉယွၼ်ႈတေႃႇပၢႆးယူႇလီ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၶဝ်တႄႉတႄႉ၊ သင်ဝႃႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းမႃး တေတိူဝ်းထူပ်းတၢင်း ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇတႄႉတႄႉ ၵွပ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈထိုင်ႁူင်းယႃ” ဝႃႈၼႆ။
တီႈပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး 6 တီႈၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ လွႆၵေႃႇဝၼ်း ႁူဝ်ၵူၼ်း 2,559 ၵေႃႉ၊ လွႆတႆးလႅင်း 2,381 ၵေႃႉ၊ လွႆသၢမ်သိပ်း 390 ၵေႃႉ၊ ၵုင်းၵျေႃႇ 303 ၵေႃႉ၊ လွႆလမ် 253 ၵေႃႉလႄႈ ၵွင်းမုင်ႈမိူင်း 221 ၵေႃႉ တင်းမူတ်း ႁူမ်ႈၵၼ် ႁူဝ်ၵူၼ်း 6,101 ၵေႃႉ။
