ဝၼ်းပုတ်ႉထ ပီ 2020 ၼႆႉ တူၵ်းမႅၼ်ႈဝၼ်းတီႈ 06/05/2020 ၼႆႉ ပေႃးလီ။ ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းၼေႃႇၸဝ်ႈ ဢင်ၵိရ ၶိူဝ်းၵူဝ်း တမ ႁူပ်ႉလႆႈၺၢၼ်ႇဢႃသဝၵ်ႉၶယ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၵိလေသႃ (လွင်ႈၵမ်ႇသဝ်ႈဝဝ်းလမ်တၢင်းၸႂ်) ႁူမ်ႈပႃးတင်းဝႃသၼႃလႄႈ ၸႃရိတ်ႉတလႆႈတင်းမူတ်းသေ ႁူပ်ႉႁၼ်ၺၢၼ်ႇသပ်ႉပၺ်ၺုတ ႁူႉပွင်ႇ ၺေယျတြႃးတင်း (5) ယိူင်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၵၼ် ဝႃႈ – ဝၼ်းပုတ်ႉထ (Buddha Day) ၼႆ။ သမ်ႉပဵၼ်ဝၼ်း လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း ဢၼ်ယူႇၼႂ်းရႃးသီဝိသႃၶမလႄႈ ၵမ်ႈၼမ်ႁူႉ ၸၵ်းၵၼ်ၼႂ်းၼၢမ်းဝၼ်းဝိသႃၶ၊ ဝၼ်းဝိသႃ ၶပုၼ်းၼမီး(Veshak Day) ၼႆ။
မႃးၼႂ်းပီၶရိသ်ႉတ် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵင်ပီ 21 ၼႆႉ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထတူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ တင်းၾၢႆႇၼိၵၢႆထေရဝႃတတင်း ၾၢႆႇဢႃၸရိယ ဝႃတ လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ်ၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထ (ဝၼ်းပုတ်ႉထပူးၸႃး) ၼႆမႃး။ တင်းသွင်ၼိၵၢႆ ႁူမ်ႈၵၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်ၽိူၺ်ၽႄႈပုတ်ႉထသႃသၼႃး ႁႂ်ႈၶဝ်ႈထိုင်ႁူဝ်ၸႂ် ၵူၼ်းတင်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆမႃးၵၢင်ႈၵၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်။
မိူင်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ (UN) ၵေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းပုတ်ႉထၼႆႉ ၼႂ်းၼၢမ်းဝၼ်းဝေးသၢၵ်ႈ (Veshak Day) ၼႆသေ ဢဝ် ပဵၼ်ဝၼ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်းၼႂ်းပၢင်ၵုမ် (UN) လႄႈ ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ပွႆးဢဝ်ၵုၼ်း မုၼ်ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၽွၼ်းလီပၼ် ၵူၼ်းလုမ်ႈၾႃႉလူၺ်ႈလၢႆးၵတ်းယဵၼ် (မဵတ်ႉတႃ − ၵရုၼႃ) တီႈလုမ်းလူင် (UN) ၵူႈပီပီ တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။
ဝၼ်းပုတ်ႉထၼႆႉ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 2608 ပီ ဝၼ်းလိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း (May 14, 588 BC.) ၼၼ်ႉ ၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထၵူဝ်းတမ ဝၢႆး ႁူပ်ႉလႆႈၺၢၼ်ႇသပ်ပၺ်ၺုတယဝ်ႉ ဢိုၼ်းဢွၵ်ႇသူပ်းၸဝ်ႈလူၺ်ႈလွင်ႈလီၸႂ်ဝႃႈ− “ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ၵွပ်ႈတထႃၵတ ဢမ်ႇႁူႉ ဝႃႈၸႂ်ၸပ်းပႅၼ်း (ၸႂ်တၼ်ႁႃ) ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးတၢင်းတုၵ်ႉၶ (ပၢႆးၸႂ်) လႄႈ တထႃၵတလႆႈတုၵ်ႉ ၶမႃးလၢႆလၢႆၽဝၼပ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈ။ မိူဝ်ႈလဵဝ် တထႃၵတႁႃႁၼ်မႂ်းယဝ်ႉၸႂ် တၼ်ႁႃဢိူၺ်း! တင်ႈၼႆႉၵႂႃႇ မႂ်းဢမ်ႇႁဵတ်းသင်တီႈတထႃၵတလႆႈယဝ်ႉ ။ တထႃၵတပၢၵ်ႈပႅတ်ႈမႂ်းလႆႈယဝ်ႉ၊ မႂ်းဢမ်ႇမႃးႁဵတ်းႁႂ်ႈတထႃၵတၸပ်းပႅၼ်းဢီႈသင်လႆႈထႅင်ႈယဝ်ႉ၊ ၸႂ်တထႃၵတပဵၼ် ၼိပ်ႉပၢၼ်း ယဝ်ႉ”− ၼႆ။ (ၼႆႉသွၼ်ႁႂ်ႈႁူႉဝႃႈ− ပေႃးႁႃႁၼ်ႁဵတ်ႇ (လွင်ႈတၢင်း) ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးတၢင်းတုၵ်ႉၶၼၼ်ႉ လႆႈ ၵေႃႈ တၢင်းတုၵ်ႉၶႁၢႆယဝ်ႉ၊ ၸႂ်ၵတ်းယဵၼ်ယဝ်ႉ၊ ပဵၼ်ၼိပ်ႉပၢၼ်းယဝ်ႉ− ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႈ)။
ၼႂ်းဝၼ်းလိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼၼ်ႉ ၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထဝူၼ်ႉယူႇၼႂ်းၸႂ်ဝႃႈ− ငဝ်ႈငႃႇၽဝတင်းၸႃတိ ဢၼ်ယူႇ ၼိူဝ်သဵၼ်ႈ တၢင်းဢၼိၸ်ႉၸတုၵ်ႉၶ ဢၼတ်ႉတၼၼ်ႉ ပဵၼ်တၼ်ႁႃတင်းဢုပႃတႃၼ (ၸႂ်တိတ်းႁွႆႈ ၸပ်းပႅၼ်းၼဵဝ်ၼႅၼ်ႈ)ၼႆႉ။ တၼ်ႁႃ− ဢုပႃတတႃၼ သမ်ႉပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉဝေတၼႃ (ၸႂ်ႁူႉသိုၵ်း)။ ဝေတၼႃ သမ်ႉပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉၽသ်ႉသ (ၵၢၼ် လေႃႇတိူဝ်ႉ)။ ၽသ်ႉသသမ်ႉပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉဢႃယတၼတ (ၶိူင်ႈလေႃႇတိူဝ်ႉ)။ ဢႃယတၼသမ်ႉပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉၼႃမ − ရူပ (ၸႂ်လႄႈတူဝ်) ။ ၼႃမ−ရူပသမ်ႉပဵၼ်မႃး ယွၼ်ႉဝိၺ်ၺႃၼ(ၸႂ်ဝူၼ်ႉပဵၼ်)။ ဝိၺ်ၺႃၼသမ်ႉပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉသင်ၶႃရ (သိင်ႇ ႁဵတ်းပဵၼ်)။ သင်ၶႃရ သမ်ႉပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉဢဝိၸ်ႉၸႃ(ၸႂ်ဢမ်ႇႁူႉ)။ ဢဝိၸ်ႉၸႃသမ်ႉပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉၸႂ်တၼ်ႁႃလႄႈၸႂ် တိတ်ႉထိ − ပၼ်ႇႁဵတ်းၼႆယူႇတင်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၽႂ်မၼ်း။ ၸႂ်တၼ်ႁႃ− ဢုပႃတႃၼ တေၵိူတ်ႇႁိုဝ်တေၶၢတ်ႇၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ ဝေတၼႃႁပ်ႉၽသ်ႉသ/ဢမ်ႇႁပ်ႉၼၼ်ႉၵွႆး။ ပေႃးဝေတၼႃဢမ်ႇႁပ်ႉၽသ်ႉသၵေႃႈ ၶၢတ်ႈတၼ်ႁႃ ဢုပႃတႃၼ လႄႈပဵၼ် ၽဝၵတ်းယဵၼ်ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ။ ၼႆႉႁွင်ႉထမ်းပတိၸ်ၸသမ်မုပ်ႉပႃတ ဢၼ်ပုတ်ႉထၶမ်းၸဝ်ႈႁူပ်ႉႁၼ်ၼႂ်း ဝၼ်းၼၼ်ႉ။
ၼႂ်းလိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼႆႉ ပုတ်ႉထၶမ်းၸဝ်ႈၵူဝ်းတမႁဝ်း ႁႃႁၼ်လွၵ်းလၢႆးၵႄႈလိတ်ႈၽဝ ၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်း မၼုသ်ႈသႁဝ်း။ ထမ်းၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ− ထမ်းသၸ်ႉၸႃၼႆသေ ဝၢႆးမႃးႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ− ထမ်းၸၵ်းဝူင်းလေႃႉ (ထမ်မၸၵ်ႉၵ)ၼႆ။ ထမ်းသၸ်ႉ ၸၼႆႉ ၶမ်းၸဝ်ႈမႅင်ႇဝႆႉ (4) လၵ်း− 1) ပၼ်ႁႃ (Problems) − ႁွင်ႉ တုၵ်ႉၶသိၸ်ႉၸႃ။ 2) လွင်ႈတၢင်း ၶွင်ပၼ်ႁႃ (Cause of problems) − ႁွင်ႉသမုတ်ႉတယသၸ်ႉၸႃ။ 3) လၢႆးၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ (Ways to solve problems) − ႁွင်ႉမၵ်ႉၵသၸ်ႉၸႃ။ 4) ၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ ယဝ်ႉတူဝ်ႈ (Successfully resolved the problems) − ၼိရူဝ်းထသၸ်ႉၸႃ(ၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ) − ၸိူင်ႉၼႆ။
ထမ်းသၸ်ႉၸ (4) လၵ်းၼႆႉ ဢဝ်ၵႂႃႇၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃလႆႈၵူႈပၼ်ႁႃ။ ဢမ်ႇဝႃႈ− ပၼ်ႁႃတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ပၼ်ႁႃ ၼႃႈႁိူၼ်း၊ ပၼ် ႁႃဝၢၼ်ႈၶူင်ႇ၊ ပၼ်ႁႃၾိင်ႈၵူၼ်း၊ ပၼ်ႁႃဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်း၊ ပၼ်ႁႃၵၢၼ်သိုၵ်း၊ ႁူမ်ႈထိုင်ပၼ်ႁႃမႄႈၵႃႉၼၢႆးၶၢႆ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
မိူဝ်ႈထူပ်းပၼ်ႁႃၼိုင်ႈယိူင်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်လၵ်းထမ်းသၸ်ႉ ၸႃတင်း (4) ၼႆႉမႃးတင်ႈသေ ဢွၵ်ႇၶေႃႈထၢမ်ဝႃႈ − တူဝ်ပၼ်ႁႃ မၼ်းပဵၼ်သင်၊ တူၺ်းႁႂ်ႈဢွၵ်ႇ။ မိူဝ်ႈႁူႉယဝ်ႉ မၼ်းပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉသင်ၼၼ်ႉ ႁႃႁႂ်ႈႁၼ်လွင်ႈတၢင်းမၼ်း။ မိူဝ်ႈႁၼ်သႃ ႁဵတ်ႇလွင်ႈတၢင်းမၼ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ ဝူၼ်ႉႁႃလၢႆးၵႄႈလိတ်ႈမၼ်း လၢႆလၢႆယိူင်ႈ။ မိူဝ်ႈလႆႈတႅတ်ႈတေႃးယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၵႄႈလိတ်ႈ ႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈၵမ်းလဵဝ်။ မိူဝ်ႈၵႄႈလိတ်ႈလႆႈယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်းယဝ်ႉ (မူတ်းပၼ်ႁႃယဝ်ႉ) ၼၼ်ႉ ၵတ်းယဵၼ်ယဝ်ႉ၊ ႁွင်ႉဝႃႈ− ၽဝၵတ်းယဵၼ်ယဝ်ႉ (ပဵၼ်ၶၼိၵၼိပ်ႉပၢၼ်ႇယဝ်ႉ) ။
ၼႆႉပဵၼ်ၽွၼ်းၵၢၼ်ၶွင်ဝၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ၊ ဝၼ်းဝိသႃၶပူးၸႃး ဢၼ်ပုတ်ႉထၶမ်းၸဝ်ႈၵူဝ်းတမ ႁူပ်ႉ ႁၼ်ၼႂ်းလိူၼ်ႁူၵ်း မူၼ်း မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 2608 ပီမိူင်း ပိူဝ်ႈတႃႇသွၼ်ပၼ်မၼုသ်ႈၵူၼ်းႁဝ်း ႁႂ်ႈဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႂ်းၽဝၸွမ်းဝၼ်း တႃႇၸူဝ်ႈ ပၢၼ်ၽႂ်မၼ်းလႄႈ သိုပ်ႇတေႃႇၸူဝ်ႈလုၵ်ႈပၢၼ်လၢၼ်ၼၼ်ႉၼႆယူႇ။
ၶွင်ၾၢၵ်ႇဝၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ ပီ 2020 ၼႆႉ −
What life’s course and cause sustain, These Tathagato made plain; What delivers from life’s woe, That our Lord hath made us know.
ထမ်းၸိူဝ်းလႂ် ဢၼ်ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉႁဵတ်ႇ (လွင်ႈတၢင်း) မၼ်းလႄႈ တီႈမွတ်ႇယဵၼ်ႁဵတ်ႇ (လွင်ႈတၢင်း) မၼ်း ႁူမ်ႈတင်း လၢႆးမွတ်ႇယဵၼ်ႁဵတ်ႇ (လွင်ႈတၢင်း) မၼ်းၼၼ်ႉ ပုတ်ႉထၶမ်းၸဝ်ႈလႆႈမွၵ်ႇၼႄ ႁဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။
မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ)
6/5/2020
