ဝၼ်းဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉ

ဝၼ်းဝႃႊလႅၼ်းထၢႆးၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉၼႆႉ တူၵ်းမႅၼ်ႈၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 14 လိူၼ်ၾႅပ်ႊၿိဝ်ႊရီႊၵူႈပီပီ။ ၼႂ်းဝၼ်း ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းသၢဝ်ၶဝ်လႄႇ ႁႃသိုဝ်ႉၶူဝ်းၾၢၵ်ႇသေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉတႃႇ ဢဝ်ၾၢၵ်ႇ တွၼ်ႈၵေႃႉ ႁၵ်ႉ ဢဝ်ၸဵမ်ႁၵ်ႉ ၵၼ်ၼင်ႇၸူႉ ၼင်ႇၵူႈမၢဝ်ႇသၢဝ် ၼင်ႇတႆးၵေႃႉ ၼင်ႇပေႃႈမႄႈလႄႈၼင်ႇပီႈပီႈၼွင်ႉ ၼွင်ႉၸိူင်ႉၼႆ။ ဢၼ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်သႅၼ်းမၢဝ်ႇသၢဝ်ႁိၵ်ႈ (မၢဝ်ႇသိၵ်းႁိၵ်း သၢဝ်သိၵ်းႁိၵ်း) ၸိူဝ်းဢႃယုၸမ် ႁွတ်ႈ 15-16 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၿုထုၸ်ႉၸၼေႃး ဢုမ်ႇမတၵေႃး – ပေႃးပဵၼ်ၵူၼ်းၿုထၸၼ်ႇ မီးလူမ်းယွင်ႇၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈၵဵဝ်ႇ လွင်ႈၼိုင်ႈ – ၼႆၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလၢတ်ႈၼႄဝႆႉ။ ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆႉ ၵွပ်ႈၵိလေႇသႃႇ (ၸႂ်လူင်ၽိတ်း၊ ၸႂ်သဝ်ႈဝဝ်း) သုမ်ႇငမ်းလႄႈ ဢမ်ႇပူၼ်ႉလႆႈ တၢင်းယွင်ႇၾိင်ႈလူဝ်းၵသေ ဝူၼ်ႉႁဵတ်းလၢတ်ႈ ၵႂႃႇၵမ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ ဝၼ်းဝႃးလႅၼ်းထၢႆးၼ် ၼႆႉၵေႃႈမိူၼ်ၵၼ် ႁဝ်းမႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်ဝႃႈပဵၼ်ဝၼ်း တၢင်းႁၵ်ႉၼႆၵၼ်။ တီႈတႄႉၶေႃႈၵႂၢမ်း – ဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼ် (Valentine) ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇပွင်ႇဝႃႈတၢင်းႁၵ်ႉဢမ်ႇၼၼ် ႁၵ်ႉၵၼ်ဢီႈသင်၊ မၼ်းပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၵူၼ်း၊ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၼၵ်ႈမုၼ် (မုၼ်ၸဝ်ႈၼုမ်ႇ) ၼႂ်းသႃႇသၼႃႇၶရိသ်ႉတ် ၽူႈတၢႆယွၼ်ႉတၢင်းႁၵ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈၼၼ်ႉၵွႆး။

ၼၵ်ႈမုၼ်ၼုမ်ႇၵေႃႉၼႆႉ ၸိုဝ်ႈတႄႉမၼ်းႁွင်ႉဝႃႈ – ဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼသ်ႉ(Valentinousl)၊ မၼ်းလႆႈႁၵ်ႉမႅၼ်ႈၼၢင်း သၢဝ်လဝ်းၵေႃႉ ၼိုင်ႈၸိုဝ်ႈၼၢင်းၵျူႊလိဢႄႊ(Julie) ဢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈၽူႈၵုမ်းၵမ်ၶွၵ်ႈၶင်။ သမ်ႉပဵၼ်ၼၢင်းငၢမ်းၵေႃႉ ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းၵရိၸ်ႊသ်(Greece) ၶိူဝ်းႁိူၼ်းၶလေႃႊၻိဢုသ်ႉ ထူၼ်ႈ 2 (Claudius 2) မၢႆတႃဝႆႉတႃႇဢဝ်ပဵၼ် ၼၢင်းၵွမ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၸႂ် လမ်ယဝ်ႉ သင်ႇတီႉၺွပ်းပၼ်တူသ်ႈ(ပၼ်တၢမ်ႇ) တၢႆမၼ်း။

ယဝ်ႉၵေႃႈ သင်ႇဢဝ်မၼ်းၵႂႃႇတတ်းႁူဝ် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 14 လိူၼ်ၾႅပ်ႊၿိဝ်ႊရီႊ ၼႂ်းပီၶရိသ်ႉတ် 270 ၼီႈႁႄၼႆၼၼ်ႉ ယူႇ။ တီႈတႄႉမၼ်းၽွင်းၼၼ်ႉၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶလေႃႊၻီႊဢုသ်ႉၼႆႉ ၵွပ်ႈမၼ်းၵဵပ်းၵူၼ်းသိုၵ်းဢမ်ႇလႆႈလႄႈ ဢွၵ်ႇၵႂၢမ်း ၼၵ်းဝႆႉဝႃႈတေဢမ်ႇလႆႈၵိၼ်ၶႅၵ်ႇၵူပ်ႉၵူႈ ပေႃးဢမ်ႇပႆႇ လႆႈမႃးႁဵတ်းသိုၵ်းယဝ်ႉ၊ ပေႃးၽႂ်ပူၼ်ႉပႅၼ်ၶေႃႈႁၢမ်ႈၼႆႉ တေ လႆႈၺႃးတၢမ်ႇတၢႆၼႆ။ ၼၵ်ႉမုၼ်ဝႃႊလႅၼ်ႊထိၼသ်ႉသမ်ႉႁပ်ႉၵိၼ်ၶႅၵ်ႇၵူပ်ႉၵူႈပၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၸွမ်းၼင်ႇသႃႇသၼႃး ၶရိသ်ႉတ်မီးဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈ လႆႈထုၵ်ႇတီႉၺွပ်းပၼ်တူသ်ႈ(ပၼ်တၢမ်ႇ) တၢႆ။ မိူဝ်ႈမၼ်းယူႇၼႂ်းၶွၵ်ႈၶင်ပႂ်ႉဝၼ်းတၢႆၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈႁူပ်ႉၺႃးလုၵ်ႈယိင်းၽူႈၵုမ်းၵမ်ၶွၵ်ႈၶင်ၵေႃႉၸိုဝ်ႈၼၢင်းၵျူႊလိဢႄႊလႄႈ လႆႈႁၵ်ႉမႅၼ်ႈၵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။

ဢွၼ်တၢင်းဝၼ်းမၼ်းတေလႆႈတၢႆၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈသင်ႇတၢင်းႁၵ်ႉမၼ်းဝႆႉပၼ်တီႈ ၼၢင်းၵျူႊလိဢႄႊ ၽိုၼ်ၼိုင်ႈသေ လူင်းလၢႆးမိုဝ်းဝႆႉဝႃႈ – ၵေႃႉႁၵ်ႉမႂ်း ဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼ် – ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မႃးၵူၼ်းမိူင်းၵရိၸ်ႊသ် (Greece) ၶဝ်မီးတၢင်းဢေးလူၼိူဝ်မၼ်းၸၢႆးယဝ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်တႅမ်ႈလိၵ်ႈ တႅမ်ႈဝွၵ်း တႅမ်ႈၸိူင်းပွတ်းသေယုၵ်ႉယွင်ႈ ပိုၼ်ၽႄႈမႃး ပဵၼ်ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်လႄႈ ဝၢႆးမႃးၸင်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်း ဢဝ်ဝၼ်းတီႈ 14 လိူၼ် 2 ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းတၢႆၼၵ်ႈမုၼ်ၼုမ်ႇ ၵေႃႉၼႆႉ မႃးပဵၼ်ဝၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉၼႆသေ ၽႄႈၸွတ်ႇမႃးတူဝ်ႈတင်းလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉ။

ဝၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉ(ဝၼ်းႁၵ်ႉၵၼ်) – ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၸိုဝ်ႈ ၼၵ်ႈမုၼ်ၼုမ်ႇၵေႃႉၸိုဝ်ႈဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼ်မႃး ၸႂ်ႉတႅၼ်း သေ ပေႃးႁွတ်ႈမႃးဝၼ်းတီႈ 14 လိူၼ် 2 မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ – ဝၼ်းဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼ် (Valentine’s day) ၼႆၵၼ် မႃးတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။

မွၵ်ႇမႆႉ ဢၼ်ဢဝ်မႃးပဵၼ်မဵတ်ႇမၢႆတႅၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉၼႆၵေႃႈ ဢဝ်မွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇ (မွၵ်ႇၼၢင်းသီႇ – Rose) သေ မၢဝ်ႇမၢဝ်ႇသၢဝ်သၢဝ်ၶဝ်လႄႇ ႁႃ သိုဝ်ႉၾၢၵ်ႇတွၼ်ႈၵၼ်ၼႂ်းဝၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉၸိူင်ႉၼႆ။ မွၵ်ႇမႆႉၵုလၢပ်ႇၼႆႉ မႃးၼႂ်းဢပုမ်ႇဢပုမ်း ၸၢဝ်းၵရိၵ်ႊဝႃႈ – ပဵၼ် မွၵ်ႇမႆႉဢၼ်ၸၢဝ်းသုမေးရဵၼ်းၵူၼ်းမိူင်းၵရိၸ်ႊသ်ၶဝ်သူင် ဢဝ်ပၵ်းလႄႈၸႂ်ႉပဵၼ်ၶိူင်ႈႁဵတ်းႁၢင်ႈၼၼ်ႉမႃး ဢွၼ် တၢင်းၼႆ။ ထိုင်မႃးပီၶရိသ်ႉတ 1804 – 1809 ၼၼ်ႉ ၼၢင်းၸူဝ်ႊသၾိၼ်ႊ ၽူႈပဵၼ်ၼၢင်းမိူင်းလူင် ၶုၼ်ၼပူဝ်ႊ ရိ ဢင်ႊ တူၼ်တီႈ 1 ဢၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းၾရင်ႇသဵသ်ႈ လႆႈဢွၵ်ႇၶူၼ်ႉၶႂႃႉၸိူဝ်ႉၽၼ်းမွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇလႄႈ မီးမွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇ ၼမ်ထိုင် 1,500 သႅၼ်း(မျဵဝ်း) ၼႆယဝ်ႉ။

ၸၢဝ်းၵရိၵ်ႊ ၶဝ်ယင်းတိုၵ်ႉယုမ်ႇဝႃႈ မွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရီႇမႃးတၢႆ ၵိူတ်ႇ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ မိူဝ်ႈဢွၼ်သေၼႆႉ ၼၢင်းၼူၵ်ႉၵိၼ်ႇၼရီႇတူဝ်ၼိုင်ႈ လႆႈထုၵ်ႇတင်းၼၢင်းၽီၶရေႃႊဢရိသ်ႉ ဢဝ်တၢႆလႄႈ မိူဝ်ႈမၼ်းၼၢင်းၸမ်တေတၢႆ ၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈယွၼ်းၽွၼ်းႁၢင်ႈလီတီႈၶုၼ်ၽီဢၽူဝ်ႊရူဝ်ႊၻၢႆႉ။ ယွၼ်းၽွၼ်းဢမတလႄႈ ၽွၼ်းသီႁိူဝ်ႈတီႈၶုၼ် ၽီၽွလ်ႊလူဝ်း၊ ယွၼ်းၽွၼ်းဢၢႆႁွမ်တီႈၶုၼ်ၽီ ၻႆးဢူဝ်ႉၼိသိယိူဝ်းယဝ်ႉ ယင်းယွၼ်းတၢင်ႇၸိုဝ်ႈမွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇၼႆႉဝႃႈ မွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇၼႆႉဝႃႈ မွၵ်ႇရူဝ်ႈသႃး (Rosa-Rose) ၼႆသေ ယဝ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇမွပ်ႈပၼ်ႁႂ်ႈၶုၼ်ၽီဢီႊရူသ်ႉ(Erose) ၽူႈပဵၼ်ၶုၼ် ၽီ ၸတ်းပၼ် တၢင်းႁၵ်ႉပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉၼႆယဝ်ႉ။ ၸင်ႇမီးၾိင်ႈထုင်းၸပ်းမႃးဝႃး – ဝၼ်းၼၵ်ႈမုၼ်ၼုမ်ႇတၢႆ ပဵၼ်ဝၼ်းတၢင်း ႁၵ်ႉ (ဝၼ်းႁၵ်ႉၵၼ်)၊ ၸိုဝ်ႈ – ဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼ် ပဵၼ်ၽူႈတႅၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉ၊ မွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇပဵၼ်မဵတ်ႇ မၢႆတၢင်းႁၵ်ႉ ၸိူင်ႉ ၼႆၵၼ်။ တီႈၸိုဝ်ႈမၼ်းမိူဝ်ႈပၢၼ်ဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼ် ဢမ်ႇၸႂ်ႉမွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇ (မွၵ်ႇၼၢင်းသီႇ)၊ ပဵၼ်မွၵ်ႇ မၢၵ်ႇၶွင်ႇ ဢၼ်မီး သီၶွင်ႇၶွင်မိူၼ်မွၵ်ႇမၢၵ်ႇမူၼ်ႇမိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆ။

ၵူၼ်းၸၢဝ်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ မီးပိုၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉမိူၼ်ပိူၼ်ႈယူႇၼႆ ဢႃးၸၢၼ်ယိင်းပြၶွင်း ၼိမ်းမႁေမိၼ်း ၸဝ်ႈပိုၼ်းၸၢဝ်း ထႆး ယၢမ်ႈလၢတ်ႈၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၾိင်ႈငႄႈတႆး – ထႆး တီႈဝဵင်းၵဵင်းႁုင်ႈ ၼႂ်းမိူင်း 12 ပၼ်းၼႃး (ယုၼ်ၼၢၼ်) မိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 06 လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ ပီ 2006 ၼၼ်ႉ။ ပဵၼ်ပိုၼ်း ဢၼ်ၶုၼ်သၢမ်လေႃးၵဵင်းတွင်း တၢႆၸွမ်းၼၢင်းဢူဝ်ႈ ပဵမ်ႇ မိူင်းၵိုင်ၼၼ်ႉဝႃႈၼႆ။

မၼ်းၼၢင်းယင်းလၢတ်ႈ ၼႄထႅင်ႈဝႃႈ ဝၼ်းဢၼ်ၶုၼ်သၢမ်လေႃး တၢႆၸွမ်းၼၢင်းဢူဝ်ႈပဵမ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလိူၼ် 3 မႂ်ႇ 3 ၶမ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းၸၢဝ်းတႆးႁဝ်းသင်ဝႃႈ တေမၵ်ႈမၼ်ႈဝၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းႁၵ်ႉၵၼ် (ဢဝ်ၸိုဝ်ႈ ဝၼ်းၶုၼ်သၢမ်လေႃး ၼၢင်းဢူဝ်းပဵမ်ႇ) ၼႆၵေႃႈ တေဢမ်ႇၽိတ်းၼႆယူႇ။ ဢႃးၸၢၼ်ၶမ်းၸမ်ႈ (ႁူဝ်ၼႃႈၵဝ်ႇ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ) ဝႃႈ ၼႂ်းပီ 1964 ၼၼ်ႉ ဝၼ်းဝႃႊလႅၼ်ႊထၢႆးၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းတီႈ 14 လိူၼ်ၾႅပ်ႊၿိဝ်ႊရီႊၼႆႉ မႃးမႅၼ်ႈဝၼ်း လိူၼ် 3 မႂ်ႇ 3 ၶမ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းသၢမ်လေႃး ဢူဝ်ႈပဵမ်ႇတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉပေႃးလီ၊ တၢင်ႇပီၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃး ပၢႆႈပိူင်ႈၵၼ်ၵႃႈႁိုဝ်ၼႆယူႇ။

တီႈသိုဝ်ႈမၼ်း တၢင်းႁၵ်ႉတႄႉၼႆႉ ပဵၼ်မဵတ်ႉတႃႇထမ်းယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇဝႃႈသႃႇသၼႃးလႂ် ဢဝ်ၸဵမ်ၶရိသ်ႉတ် ၿုတ်ႉထ ယူး ၻႃး ႁိၼ်ႇၻူႈ သိၶ်ႉ လႄႈ ဢိသ်ႊသလၢမ်း ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈလၢတ်ႈဝႆႉလွင်ႈမဵတ်ႉတႃႇ။ ၵွပ်ႈမဵတ်ႉတႃႇထမ်း ပဵၼ်ႁူဝ်ၸႂ်ၵူႈ သႃႇသၼႃး။ မဵတ်ႉတႃႇထမ်းၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းႁၵ်ႉတႄႉ၊ ပဵၼ်တၢင်းႁၵ်ႉ ဢၼ်ၸိုၼ်ႈသႂ်သေ ပဵၼ်သိင်ႇဢၼ်ထုၵ်ႇတိုဝ်း ၸွမ်းယူႇၵူႈလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵေႃႉဢၼ်မီးမဵတ်ႉတႃႇထမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၾိင်ႈၵူၼ်း (တူင်ႇ ဝူင်းၵူၼ်း – သူဝ်ႊသျႄႊလ် – သင်ၶူမ်း) ၵတ်းယဵၼ်သိူဝ်းမူၼ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။ ၸင်ႇဝႃႈ ဝၼ်းတၢင်းႁၵ်ႉ(ဝၼ်းႁၵ်ႉၵၼ်) ၼႆႉ ယႃႇႁႂ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်သိုဝ်ႉမွၵ်ႇၵုလၢပ်ႇ ၾၢၵ်ႇတွၼ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ လၢႆလၢႆၼၼ်ႉၵွႆး၊ ႁႂ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၾိုၵ်းသူင်ႇၸႂ် မဵတ်ႉတႃႇပၼ်ၵၼ်လႄႈ ႁႂ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽွၼ်းလီ ၸွႆႈၵၼ်ၼႂ်းၾိင်ႈ ၵူၼ်းတီႈလႂ်ဢွင်ႈၼၼ်ႉ ၵူႈၼုမ်ႇ သၢဝ်သေၵမ်းၼႆ …….

ၵၢၼ်သင်ၵေႃႈ ယဝ်ႉတူဝ်ႈလူၺ်ႈႁႅင်းၸႂ်၊ ႁႅင်းၸႂ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈ၊ ဢမ်းၼၢၸ်ႈသမ်ႉ မႃးတီႈၸႂ်သတ်ႉထႃႇ
While life is good to give, I give, and go to seek deliverance and that unknown Light.
(The Light of Asia, By Sir Edwin Arnold 1969)

မႁႃမုင်ႉ (မိူင်းၸႄႈ)
14/2/2020