ပိူဝ်ႈတႃႇလိၵ်ႈတႆးၵႂၢမ်းတႆး တေတႅတ်ႈတေႃးတၢႆတူဝ်ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈသၢမ်သိပ်းပီပူၼ်ႉမႃး ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးႁဝ်း လႆႈငိၼ်း သဵင်ႁိုၼ်ႇႁဵၵ်ႈႁွင်ႉ “လိၵ်ႈႁူမ်ႈတူဝ်ၵႂၢမ်းႁူမ်ႈၶေႃႈ” ၼႆသႅၼ်ႇလင်မႃးယူႇ။ တႃႇတေပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ လႆႈၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇၶေႃးတႄႉတႄႉဝႃႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸွင်ႇမၼ်းၵိုင်ႇလႅပ်ႈတင်းတႆးႁဝ်း ဢၼ်မီးယူႇလၢႆၶိူဝ်းလၢႆသၢႆ လၢႆၵိင်ႇ လၢႆၵၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸွင်ႇတေထွင်ၸူးၵၼ်မိုၼ်ႈလူမ်လႆႈငၢႆႈၸႂ်။ ၸိူင်ႉၼင်ႇၶႄႇၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈလိၵ်ႈၶဝ်ႁူမ်ႈတူဝ်ၵၼ် သေတႃႉၵေႃႈ ၵႂၢမ်းၶဝ်ဢမ်ႇႁူမ်ႈၶေႃႈၵၼ် တႅမ်ႈတူဝ်လဵဝ်ၵၼ် တီပွင်ႇလဵဝ်ၵၼ်ၵေႃႈ ဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇသဵင် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။
ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵူၺ်း မိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်းၼႃးၵေႃႈ ႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးမီးၸွတ်ႇလူင်ၵႂႃႇၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းလႄႈ (ၼၼ်ႉယဝ်ႉဢၼ်ဝႃႈတႆးပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇ – “ၶိူဝ်းယႂ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပွင်ႇဝႃႈတႆးဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၵူၺ်း”) ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ တႆးလၢႆတီႈ ၵႃႈပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးတင်းသဵင်ႈ လမ်ႇသဵင် တူၼ်းသဵင် ဢၼ်လၢတ်ႈယူႇ တီႈလႂ်တီႈၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈတင်းလိၵ်ႈဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း တႅမ်ႈယူႇပွတ်းလႂ်ပွတ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၸွမ်းသဵင်လွင်ႈ သဵင်ၼၵ်း သဵင်ဝဝ် တူၼ်းသဵင်ၶွင်ၽႂ်ၶွင်မၼ်း တီႈၽႂ်တီႈမၼ်းၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး သဵင်ၶိူဝ်းၵူၼ်းလၢႆၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်လၢတ်ႈဢွၵ်ႇသဵင် ဢမ်ႇတၢႆတူဝ် ဢမ်ႇၸတ်ႉၸႅင်ႈ (ဢမ်ႇပီႇ) ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးထႅင်ႈတင်းၼမ်။ လိူဝ်ၼၼ်ႉယင်းမီး တူဝ်မႄႈတင်ႈ သဵင်ဢွၵ်ႇ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်းၸိူင်ႉၼင်ႇ (“မႂ်” “ဝႂ်”) (“မၢၼ်ႈ” “ဝၢၼ်ႈ”) (“ၵိၼ်” “ၸိၼ်”) (“ၸဵင်း” “ၵဵင်း”) ၼွၵ်ႈသေၼႆႉ ဢၼ်လၢတ်ႈဢမ်ႇတၢႆတူဝ် ဢမ်ႇဢွၵ်ႇသဵင်လႆႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ (“ႁူဝ်ၸႂ်” “ႁူဝ်ၸႆ”) (“ၵႂႃႇလႂ်” “ၵႃႇလႆ”) လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ယွၼ်ႉၼႆႉသေ ႁဝ်းတေမႃးၶူင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇထွႆႈၵႂၢမ်းမႂ်ႇမႂ်ႇထႅင်ႈၼၼ်ႉ ယိင်ႈၶႅၼ်းသူၼ်ႈသိၼ်းသၢၼ်ၵႂႃႇထႅင်ႈ၊ ယႃႇဝႃႈတေပွင်ႇၵၼ် ယိင်ႈၶႅၼ်းႁၢင်ႇၵႆၵၼ်ၵႂႃႇၵႆၵၼ်သေ မႄးၽြႃးပဵၼ်လိင်းၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ လိၵ်ႈတႆးၼင်ႇၵၼ် တႅမ်ႈၸူးၵၼ်ၵေႃႈဢၢၼ်ႇဢမ်ႇပွင်ႇ ထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်လၢတ်ႈတေႃႇၵၼ်ၵေႃႈထွမ်ႇဢမ်ႇပွင်ႇ ယိင်ႈဢဝ်ပွတ်းႁွင်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း ပွတ်းဢွၵ်ႇ မိူင်းတႂ်ႈ မိူင်းၼိူဝ် ၶိူဝ်းသၢႆၸိူဝ်ႉႁိူဝ်ႇငိူၼ်ႈၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈတႆး တႃလိူမ်ႈငႃႉၵၢင်းဢႃႈသူပ်းၵူင် တူၺ်းၵၼ်လူင်ယူႇယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ဢဝ်မၢႆတူၼ်းသဵင်မႃးပဵၼ်ထွႆႈတႅတ်ႈတၢႆတီႈပွင်ႇၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတၢင်ႇၸၢတ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်း ဢၼ်လၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး မၢႆတူၼ်းသဵင်ဢမ်ႇၸႅင်ႈလႅင်းတႅတ်းတေႃးၵေႃႈ တီႈပွင်ႇၵႂၢမ်းမၢႆမၼ်းတေပိူင်ႈၵႂႃႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ၸူၺ်ႉသေထွမ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်တၢင်းလႅတ်းဝႆးဢွၵ်းဢေႃတႆးပိူင်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
ယွၼ်ႉတူၼ်းသဵင်ပွတ်းႁွင်ႇပွတ်းၸၢၼ်း ပွတ်းဢွၵ်ႇ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇလႆႈမိူၼ်ၵၼ် မိူဝ်ႈလၢတ်ႈမိူဝ်ႈတႅမ်ႈ လိၵ်ႈ ၵႂၢမ်း ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၽႂ်မၼ်း ဢမ်ႇမီးပၼ်ႁႃသင်ၵေႃႈ ပေႃးဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႂ်းၽႃးသႃၵၢင် (တႆးလူင်) ၼႆတႄႉတၵ်းပဵၼ် ပၼ်ႁႃယူႇ ၵွပ်ႈဢမ်ႇဢွၵ်ႇသဵင်လႆႈၸွမ်းပိုၼ်ႉတီႈ တီႈလႂ်တီႈၼၼ်ႉလႆႈ၊ တီႈၼႆႉတၵ်းတေလႆႈမီးလၵ်းၸဵင်မိူၼ်ပိူၼ်ႈ ၶႄႇၵေႃႈဢၢၼ်ႇတူဝ်လိၵ်ႈတူဝ်လဵဝ်ၵၼ် တီႈပွင်ႇမိူၼ်ၵၼ် သဵင်ဢွၵ်ႇသမ်ႉဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်၊ ထႆးၵေႃႈမိူၼ်ၵၼ် ပွတ်းတႂ်ႈ ပွတ်းၵၢင် ပွတ်းၼိူဝ် ပွတ်းတႃဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၽႃးသႃၵၢင်ထႆးတႅမ်ႈတူဝ်လဵဝ်ၵၼ် သိင်ႇၶွင် သႅၼ်းလဵဝ်ၵၼ် ၸိုဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ် တီႈပွင်ႇမိူၼ်ၵၼ် သဵင်ဢွၵ်ႇ သမ်ႉဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။
ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပၺ်ႁႃၶွင်ႁဝ်း ယွၼ်ႉၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇမီးမိူင်း ဢမ်ႇမီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢမ်ႇမီးႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ ဢမ်ႇမီးၽူႈတႅတ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈပၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ယွမ်းႁပ်ႉလႄႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၸင်ႇဢမ်ႇမီးလၵ်းၸဵင် ဢမ်ႇဝႆႉၼႃႈထိုဝ်တႃၵၼ် ဢမ်ႇယုၵ်ႉယွင်ႈၵၼ် ၸင်ႇဝူၼ်ႉဢဝ်ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းသေၶိုင်ယူႇၵေႃႉလၢႆးလၢႆးၵူၺ်း။ ပၢႆသေလိူဝ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆးႁဝ်း ဢမ်ႇမီးတီႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးတီႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼမ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼႂ်းႁူင်းၵၢၼ် ၼႂ်းၶွမ်ႊပၼီႊ ၼႂ်းလုမ်းၼႂ်းၸၢႆးၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၸႂ်ႉလိၵ်ႈတႆး။ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ လိူဝ်သေလိၵ်ႈမၢၼ်ႈလိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၵူၺ်း။ ၼႂ်းမိူင်းထႆးၵေႃႈ လိၵ်ႈထႆးလိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ယွၼ်ႉၼႆ ၸင်ႇဝႃႈၶဝ်ဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ် ဢမ်ႇမေႃလိၵ်ႈတႆးဢမ်ႇဢိုပ်းၶဝ်ႈ ဢမ်ႇမေႃလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ လိၵ်ႈထႆး လိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ တေၸၢင်ႈဢိုပ်းၶဝ်ႈ။ တႃႇတေမႅတ်ႇပႅင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းသေ ၶႂ်ႈႁူႉ ၶႂ်ႈမေႃ ၶႂ်ႈႁဵၼ်း လႄႈၸႂ်ႉတိုဝ်းယူႇၼၼ်ႉ မီးၵမ်ႈၽွင်ႈၵူၺ်း။ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်တႆးမၢင်ၸိူဝ်း ဢမ်ႇသူႈၸႂ်ႉ ဢမ်ႇသူႈတႅမ်ႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈပၢႆဢမ်ႇမေႃတႅမ်ႈ မေႃဢၢၼ်ႇလူးၵွၼ်ႇ။
ၵူၺ်းၵႃႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ယွၼ်ႉတႆးၸႂ်ပႅင်းၶိၼ်ႈၼိူဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပူၼ်ႉတီႈလႄႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၸႂ်ႉထွႆႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ႁိုဝ် ထွႆႈၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ မၢင်ၸိူဝ်းမၢင်ဢၼ်မၢင်သႅၼ်း ၵေႃႈၶႂ်ႈပိၼ်ႇၶူင်ႁဵတ်းဢဝ်ပဵၼ်ၵႂၢမ်းတႆး။ ႁူမ်ႈဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ သိင်ႇၶွင်ဢၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈတင်ႈၸိုဝ်ႈမၼ်းမႃးယဝ်ႉလႄႈ သင်ဝႃႈ ႁဝ်းလၢတ်ႈ ႁဝ်းႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈမၼ်း ဢမ်ႇၸတ်ႉၸႅင်ႈ ဢမ်ႇတႅတ်ႈတေႃး(ဢမ်ႇပီႇ)ၵေႃႈဝႃႈသေၵွၼ်ႇ ပေႃးၵႂႃႇပိၼ်ႇပဵၼ်ၸိုဝ်ႈတႆးၵႂၢမ်းတႆးၼႆ ၸင်ႇမၼ်း ၵိုင်ႇလႅပ်ႈ။
ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းလၢတ်ႈထွႆႈၵႂၢမ်းတႆယူႇၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ မီးတႆးၼႂ်းမိူင်းတႆးၵူၺ်း ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းမီးတူဝ်ႈလူၵ်ႈ လၢႆၸိုင်ႈ လၢႆမိူင်း တိုၵ်ႉလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးပွင်ႇၵၼ် မီးတင်းၼမ် ပေႃးႁဝ်းၵႂႃႇပိၼ်ႇပႅတ်ႈၼႆ တႆးၸိူဝ်းယူႇ ၼႂ်းမိူင်းထႆး မိူင်းလၢဝ်း သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး ဢႃးႁူမ် ဢသ်ႉသမ်ႇ တႆးၶၢဝ် ၼႂ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းလႄႈတႆးၵူႈတီႈတီႈၸုမ်းလဵၵ်ႉၸုမ်းယႂ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸွင်ႇသမ်ႉတေပွင်ႇၵၼ်တင်းႁဝ်းယဝ်ႉႁိုဝ်။ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ် ဢႃးၸၢၼ် ၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၼႄႉၼမ်းၸီႉၼႄသဵၼ်ႈတၢင်းဝႆႉၼၼ်ႉဝႃႈ တႃႇတေၶူင်ဢွၵ်ႇထွႆႈၵႂၢမ်းတႆးမႂ်ႇမႂ်ႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီမီးလၵ်းၸဵင် လၵ်းၵၢၼ် လႄႈၵူၼ်းတင်းၼမ်ၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ၸင်ႇ တႆးတေယွမ်းႁပ်ႉၽွမ်ႉၽဵင်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်း။
လၵ်းၵၢၼ်ၶူင်ထွႆႈၵႂၢမ်း (ယုၵ်းယၢင်ႇ) တႃႇၶႆႈၸ်ႂ
1. ၸွင်ႇတႆးလူင်ပွင်ႇ
2. ၸွင်ႇပီႈၼွင်ႉၶိူဝ်းတႆး တၢင်ႇတီႈ (တႆးမၢဝ်း/ ၼိူဝ်/ ၶိုၼ်/ လိုဝ်ႉ/ လႅမ်း/ လၢဝ်း/ ထႆး) တေပွင်ႇ
3. ဢမ်ႇၸႂ်ႉ ထွႆႈမၢၼ်ႈ ၶူၼ်းၶဝ်း၊ ၼွၵ်ႈသေ (ပေႃးမီး) ထွႆႈဢၼ်ပွင်ႇၵၼ်ၵူႈတီႈ
4. ၸႂ်ႉထွႆႈၵႂၢမ်းထႆး ထွႆႈၵႂၢမ်းလၢဝ်း ဢၼ်ပွင်ႇၸႂ်လႄႈပွင်ႇငၢႆႈၼၼ်ႉၵူၺ်း
5. ထွႆႈၵႂၢမ်းထႆးလၢဝ်း ဢၼ်ပဵၼ် ထွႆႈပႃႇလိ သၼ်သၵရိတ်ႈၼမ်ၼၼ်ႉ တေၸႂ်ႉဢမ်ႇၸႂ်ႉတၵ်းတေလႆႈထၢမ်ၵၼ်ၵွၼ်ႇ
6. သင်ဝႃႈပဵၼ် ထွႆႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ ဢၼ်ဢွၵ်ႇသဵင်ငၢႆႈသေပွင်ႇၵၼ်ငၢႆႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလီလႆႈၶူင်ဢွၵ်ႇထႅင်ႈ
တူဝ်ယၢင်ႇ – gear , view , computer, TV, radio, plastic, technology, telephone etc;…
7. တင်ႈၵေႃၵမ်ၵၢၼ်သေပိုတ်ႇဝႆႉ ဢၽိထၢၼ် Online Dictionary.
8. ပေႃးၽ်ႂဝူၼ်ႉဢွၵ်ႇလႆႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းမႂ်ႇ ဢၼ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈလၵ်းၵၢၼ် ပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉၸိုင် ႁႂ်ႈလႆႈပွင်ႇလႅင်းပၼ်ၵေႃၵမ်ၵၢၼ်
ဢၼ်တင်ႈဝႆႉ။
9. မိူဝ်ႈၾၢႆႇၼိူဝ်ပႆႇတူၵ်းလူင်းၼႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵႂႃႇလႆႈၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵေႃၵမ်ၵၢၼ်လႆႈၸႂ်ၵၼ်ယဝ်ႉ ၸင်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်း
ၵႂႃႇ တူင်ႇဝူင်းၵႂၢင်ႈ။
10. ထွႆႈၵႂၢမ်းမႂ်ႇဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးမႂ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်ၽိူမ်ႉထႅမ်သႂ်ႇၼႂ်း ဢၽိထၢၼ် Online Dictionary.
ၸိူဝ်းၼႆႉလီဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ်ယူႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶူင်ဢွၵ်ႇမႂ်ႇၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉမီးႁဝ်းၵူၺ်းႁူႉ ပေႃးတႆးၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း သမ်ႉဢမ်ႇႁူႉဢမ်ႇပွင်ႇ ၸိုင် ႁဝ်းၵေႃႈ တေပဵၼ်တႆးၸုမ်းလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉယွႆႈယွႆႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်လၢတ်ႈဢမ်ႇပွင်ႇတႆးၵူႈတီႈသေ ယဵၼ်းပဵၼ်ၵႂႃႇထႅင်ႈ ၶိူဝ်းၼိုင်ႈႁင်းၵူၺ်းၼႆယဝ်ႉ။
လႅပ်ႈဢမ်ႇႁိုင် ထိုင်ပၢၼ်ႁဝ်း ဢီႈသင်ၵဝ်း လိၵ်ႈတႆးႁဝ်းတႅမ်ႈၸူးၵၼ်ဢမ်ႇပွင်ႇ ၸွင်ႇလီဢၢမ်း ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈႁဝ်း ယုင်ႈၵဝ်ၼဝ်း ၶူၼ်းၶဝ်းလေႃးၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႆး ငိူၼ်ႈႁိူဝ်ႇၶႆး တႆးတၵ်းတေယဵၼ်းၸၢင်ႈႁၢႆသၢႆၸႂ်ၶိူဝ်း ဝွတ်ႈတင်းၸိူဝ်း ၶိူဝ်းတႆးဝၢႆး ၸၢႆးတင်းယိင်း လူင်လိုမ်းၶိင်းဢမ်ႇပႂ်ႉပႃးၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၺၢတ်ႈပီႈၼွင်ႉ ႁဝ်းသိုပ်ႇၵွင်ႉ ႁွင်ႉႁႃၵၼ် ပၼ်ႁႅင်းၽွမ်ႉပဵၼ်သၢႆလႅင်း မႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။
ၸၢႆးသႅင်ယ ႁူဝ်ပဝ်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ၵဵင်းမႆႇ
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈမၢႆ 017, May 2019
