ယႃႈမဝ်းၵမ်ပဵၼ်ၽေးၶဵၼ်လူင်တေႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း

ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ ၸိုင်ႈမိူင်းလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆႉ မၵ်းမၢႆပဵၼ်ၽေးၶဵၼ်လူင် တေႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း တူဝ်ၵဝ်ႇၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆႉၵေႃႈတေႃႈၼင်ႇၼၼ် ၽႂ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်း သူႇ သမ်း ၵိၼ် သိုဝ်ႉၶၢႆ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်ၸိုင် မီးတူတ်ႈတၢမ်ႇၼၵ်းၼႃ မိူၼ်ၼင်ႇၺႃးတူတ်ႈတၢမ်ႇၶွၵ်ႈ၊ တၢမ်ႇငိုၼ်းဢမ်ႇၵႃး ပႃးၸဵမ်တၢမ်ႇတၢႆလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

တႃႇၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆႉ မၢႆမီႈဝႃႈလူၺ်ႈလွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် မီးဝႆႉယူႇလၢႆလၢႆၶေႃႈ။ ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈ 13 Februay 2018 ၼၼ်ႉ တေႃႇၶိၼ်ႇမူဝ်းမူဝ်း ၽူႈတၢင်ၼႃႈ (Lawyer) သၽႃးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း၊ သုၼ်ႇၽဵင်ႇပဵင်းပဵၼ်ထမ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး လႆႈလၢတ်ႈဝႆႉတီႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ၼင်ႇၼႆ။

ပေႃးႁူပ်ႉႁၼ်လၵ်းထၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်းဝႃႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်း(သူႇ၊ ၵိၼ်၊ သမ်း)ယႃႈမဝ်းၵမ် ယႃႈမႃႉၸိုင် ၽိတ်းမၢႆမီႈၶေႃႈ/ မတ်ႉတႃ 15 ၊ ၸၢင်ႈၺႃးတူတ်ႈတၢမ်ႇၶွၵ်ႈ 3 ပီတေႃႇ 5 ပီ။ လုမ်းတြႃးၸႄႈဝဵင်း ၸၢင်ႈတႅပ်းတတ်းပၼ်တူတ်ႈ တၢမ်ႇၶွၵ်ႈ 3 ပီ၊ လုမ်းတြႃးၸႄႈတွၼ်ႈ ၸၢင်ႈတႅပ်းတတ်းတူတ်ႈတၢမ်ႇၶွၵ်ႈထိုင် 4 ပီ။

ပေႃးႁူပ်ႉႁၼ်လၵ်းထၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်းဝႃႈ- ယႃႈမဝ်းၵမ်မီးၼႂ်းတူဝ်၊ ၼႂ်းမိုဝ်း၊ ၼႂ်းႁိူၼ်းယေးၸိုင် ယႃႈမႃႉ 1 မဵတ်ႉတေႃႇထိုင် 28 မဵတ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼမ်ႉၼၵ်း 3 ၵရမ်ႊ လူင်းတႂ်ႈၸိုင် ၽိတ်းမၢႆမီႈမတ်ႉတႃ 16(D) ၊ လုမ်းတြႃးၸၢင်ႈတႅပ်းတတ်းပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇၶွၵ်ႈ 5 ပီတေႃႇထိုင် 7 ပီ။

ပေႃးတီႉလႆႈယႃႈမဝ်းၵမ်ၵူႈသႅၼ်းသႅၼ်း ၼႂ်းမိုဝ်း၊ ယႃႈမႃႉ ၼမ်လိူဝ် 28 မဵတ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ၼမ်ႉၼၵ်း 3 ၵရမ်ႊၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၸိုင် ၽိတ်းမႅၼ်ႈမၢႆမီႈမတ်ႉတႃ 19(A) ။ မၢႆမီႈတမ်းဝၢင်းတတ်းမၵ်းဝႆႉဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းတေႃႉသူင်ႇ သိုဝ်ႉၶၢႆ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်၊ ၸၢင်ႈၺႃးတူတ်ႈတၢမ်ႇၶွၵ်ႈ တီႈဢေႇသုတ်း 10 ပီ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တူတ်ႈတၢမ်ႇ ၶွၵ်ႈၼၵ်း လူၺ်ႈဢမ်ႇမီးပီတတ်းမၵ်းဝႆႉ (ၺႃးတူတ်ႈၶွၵ်ႈပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်၊ ပူတ်းဝၢင်းပွႆႇၽႃႈႁႂ်ႈလွတ်ႈ လၢႆၵမ်းၵေႃႈ တေဢမ်ႇပူၼ်ႉဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈလႆႈ)။

ပေႃးလုၵ်ႉတၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်းသေ သူင်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်ၶဝ်ႈၶၢႆၼႂ်းမိူင်း၊ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ သူင်ႇၶၢႆၸိုင် ၽိတ်းမၢႆမီႈမတ်ႉတႃ 20(A) ၊ ၸၢင်ႈၺႃးတူတ်ႈၶွၵ်ႈတီႈဢေႇသုတ်း 15 ပီ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တူတ်ႈတၢမ်ႇၶွၵ်ႈၼၵ်း လူၺ်ႈဢမ်ႇမီးပီတတ်းမၵ်းဝႆႉ (ၺႃးတူတ်ႈၶွၵ်ႈပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်၊ ပူတ်းဝၢင်းပွႆႇၽႃႈႁႂ်ႈလွတ်ႈလၢႆၵမ်းၵေႃႈ တေဢမ်ႇပူၼ်ႉဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈလႆႈ)။ ဢမ်ႇၼၼ် ၸၢင်ႈၺႃးတူတ်ႈတၢမ်ႇတၢႆ။

မၢႆမီႈမတ်ႉတႃ 21 ၸမ်း- ၽူႈၵမ်ႉထႅမ် ပၼ်ႁႅင်း ႁူမ်ႈမိုဝ်း ပႃးၸဵမ်လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ငိုၼ်းတွင်းၸိူဝ်းၼႆႉ တၵ်းတေလႆႈၺႃးတူတ်ႈတၢမ်ႇၶွၵ်ႈ ပဵင်းၵေႃႉတူၼ်ႈႁဵတ်ႇ (ၵေႃႉၸႂ်ႉတိုဝ်း သူႇ၊ သမ်း၊ ၵိၼ်၊ တေႃႉသူင်ႇ၊ သိုဝ်ႉၶၢႆ)ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ဢၼ်ၽိတ်းမႅၼ်ႈမၢႆမီႈ ၶေႃႈလႂ်ၶေႃႈၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇလၢတ်ႈမႃးပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉ။

ယႃႈမဝ်းၵမ်ၵူႈသႅၼ်းသႅၼ်းၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၽေးၶဵၼ်လူင် တေႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈ ႁူမ်ႈတုမ်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ (UN) လႆႈႁပ်ႉႁွင်းမၵ်းမၼ်ႈ လိူၼ်ၵျုၼ်ႊဝၼ်းတီႈ 26 ၵူႈပီ ပဵၼ်ဝၼ်းသၢၼ်ၶတ်းယႃႈမဝ်းၵမ် ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ (International Day Against Drug Abuse and Illicit Trafficking) ။ ပေႃးထိုင်မႃးဝၼ်းၼႆႉ ၸိုင်ႈမိူင်းလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ မူႇၸုမ်းလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ ၸိူဝ်းသၢၼ်ၶတ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ဢွၼ်ၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၸုတ်ႇၽဝ်ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢၼ်တီႉၺွပ်းလႆႈမႃး၊ ဢၼ်လႆႈတူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႄၵူၼ်းမိူင်းတင်း လုမ်ႈၾႃႉၵၼ်မႃး။

ၸုမ်းၾၢႆႇၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈရႃႇၸဝတ်ႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ (UNODC) ယၢမ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ- ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ မိူင်းဢပ်ႊၾၵၼ်ႊၼိတ်ႊသတၼ်ႊ ဢွၵ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်ၼမ်တီႈ 1 ၊ မိူင်းမၢၼ်ႈၼမ်တီႈ 2 ။ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉၼႆႉ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးၵူၺ်း ယႃႈမဝ်းၵမ်ဢွၵ်ႇ 96% ။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ မိူင်းမၢၼ်ႈမီးၸုမ်း ၾၢႆႇၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ (CCDAD) ။ ၾၢႆႇၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇတင်းလၢႆၵေႃႈ မီးပေႃႇလသီႇသၢၼ်ၶတ်းယႃႈမဝ်းၵမ်။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး RCSS ဝၢႆးလူင်းလၢႆးမိုဝ်းသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်မႃးၼႆႉ ႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်း တင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ၊ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ (UNODC) ပိူဝ်ႈတႃႇႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်မႃး။ ၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး (TYN) ဢွၼ်ႁူဝ်ပႆၶိုၼ်ႈလွႆမႃးလၢႆလၢႆလုၵ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ တိုၵ်းသူၼ်းပႃးလွင်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ တေယၢၼ်ၵႆယႃႈမဝ်းၵမ်။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵၢၼ်မိူင်း၊ ၽူႈတူင်ႉၼိုင်သုၼ်ႇလႆႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ထတ်းသၢင်ဝႃႈ- ပၼ်ႁႃယႃႈမဝ်းၵမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းတႆးၼႆႉ မၼ်းၵဵဝ်ႇၶွင်ႈတင်းၵၢၼ်မိူင်း။ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢဝ်ၸႂ်ႉပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်းၵၢၼ်မိူင်းမႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်။ ပေႃးၵမ်ႉထႅမ်ပေႃႇလသီႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵႃႉၶၢႆယႃႈမဝ်းၵမ်လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ။ ပေႃးသၢၼ်ၶတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႄႉ ထုၵ်ႇဢဝ်ယႃႈမဝ်းၵမ်ပူဝ်ႉသႂ်ႇႁူဝ်သေႁႃတၢင်းၽိတ်း။ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၽႄႈလိူင်ႇၼမ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်လၢႆးပွႆႇလၢင်ႉၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းလၢႆးၼိုင်ႈ-ဝႃႈၼႆ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ သင်ၽႂ်ၵေႃႉလႂ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူမ်ႉၸူမ်လွင်ႈလႆၵႂႃႇၸွမ်း ယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈသင်၊ ၵိူတ်ႇပဵၼ်တႆး ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးမႃးယဝ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၸၢင်ႈၸွႆႈပူၵ်းပွင်ၵၢၼ်လူင် ထွတ်ႈမျၢတ်ႈသီႇယိူင်ႈ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၽႃႇသႃႇ သႃႇသၼႃႇ ႁဝ်းၶႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မုၼ်းလႅင်းၼၼ်ႉ ၶႅၼ်းတေႃႈ ႁၢမ်ႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ၊ ႁၢမ်ႈမီးဝႆႉၼႂ်းမိုဝ်းၼႂ်းတူဝ်၊ ႁၢမ်ႈသူႇ၊ ႁၢမ်ႈၵိၼ်၊ ႁၢမ်ႈသမ်း၊ ႁၢမ်ႈသိုဝ်ႉ၊ ႁၢမ်ႈၶၢႆ၊ ႁၢမ်ႈတေႃႉသူင်ႇ၊ ႁၢမ်ႈဢဝ်ၶဝ်ႈၼႂ်းႁိူၼ်းၼႂ်းယေး၊ ၼႂ်းရူတ်ႉၼႂ်းၵႃး ၵၼ်ၵူႈၵေႃႉသေၵမ်း။

ၸၢႆးၽွၼ်းလီ သၢႆၼမ်ႉမွင်း

ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်း ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 017, May 2019