မႂ်ႇသုင်ၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ ၵူႈၵူၼ်းၶႃႈ ၼႂ်းဝူင်ႈဝၢင်ႈၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈလႆႈႁၼ် ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းလၢၵ်ႇလၢႆး ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းပေႃးတိုၼ်ႇၽၢၼ်ႈ သေယဝ်ႉ သူၼ်ၸႂ်၊ ၶဝ်ႈၸႂ်၊ မႆႈၸႂ်ၸွမ်းယႂ်ႇၼမ်ၼၼ်ႉ တေမီးၶၢဝ်ႇလူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈ။
မိူင်းၵမ်ႊပီႊယႃႊ ဢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းၶွင်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ UN ၼၼ်ႉ တၢင်တူဝ်ၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈဢိတ်ႇ သလမ်းမိသ် OIC ၶဝ်သေယဝ်ႉ ပိုတ်ႇလိူင်ႈမၢပ်ႇမႂ်တေႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 11 ပူၼ်ႉမႃးယဝ်ႉသေ ၽိူဝ်ႇထိုင် ဝၼ်းတီႈ 20 ပူၼ်ႉမႃး ၼႆႉ ယူႇတီႈလုမ်းၸွမ်ၸိုင်ႈ ပိုၼ်ဢွၵ်ႇလိၵ်ႈမႃးၽိုၼ်ၼိုင်ႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈဢၼ် မိူင်းၵမ်ႊပီႊယႃႊ ၶဝ် မၢပ်ႇမႂ်တေႃႇမိူင်း မၢၼ်ႈၼၼ်ႉ တမ်တူဝ်တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ ယူႇတီႈတၼ်းႁဵင်း ၶုၼ်ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇမိူင်းၼွၵ်ႈ သေ တေဢွၼ်ႁူဝ်ၵႂႃႇ ၵႄႈလိတ်ႈ၊ ၵႄႈၶႆၵၼ် ဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်။
ပေႃးလိူၼ်ၼႃႈ ဝၼ်းတီႈ 10 တေႃႇထိုင် 12 ၼႆႉ တေလႆႈၵႂႃႇၶဝ်ႈပၢင်ထတ်းသိၼ် ၾၢႆႇၼႃႈၵူၼ်းမိူင်းသေယဝ်ႉ တေၵႂႃႇၵႄႈ လိတ်ႈၵႄႈၶႆ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ်မႃး ယူႇတီႈႁူဝ်ၼႃႈၸိုင်ႈမိူင်းၼိုင်ႈဢၼ်ၼႆႉ ပေႃးဢမ်ႇၵႄႈလိတ်ႈလႆႈလွင်ႈၼၼ်ႉ တေပဵၼ် ႁိုဝ်မႃးၼႆ ႁဝ်းၶႃႈဢွၼ်ၵၼ်သူၼ်ၸႂ် ၵၼ်မႃး။
ပၼ်ႁႃဢၼ်ၼႆႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်လႄႈ တႄႇပဵၼ်မႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 2016 လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊၵမ်းၼိုင်ႈ၊ ထႅင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈပီ 2017 လိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၾၢႆႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈတင်း တပ်ႉမတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၼႆႉ မီးၽႅၼ်တိုၵ်း ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၸၢဝ်းရူဝ်ႊႁိၼ်ႇၵျႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်မႃးမီးယူႇၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇၼၼ်ႉ ထိုင်တီႈၵူၼ်း 7 သႅၼ် 4 မိုၼ်ႇ 5 ႁဵင် ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပၢႆႈၼီၵႂႃႇတေႃႇထိုင်မိူင်းၿၢင်းၵလႃးတဵသ်ႉၶျ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈၶဝ်လႆႈပၢႆႈ၊ လႆႈၼီၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ မီး လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလူလၢႆ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈယိင်းၸၢႆးၼၼ်ႉသေဢမ်ႇၵႃး၊ တဵၵ်းၸႂ်ႉႁႂ်ႈၶဝ်ၶၢႆႉတီႈ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉသေၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵႃး မီးလွင်ႈၶႃႈႁႅမ်တၢႆၸိူဝ်းၼႆႉ ပႃးၸွမ်း။
ယူႇတီႈၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ပွႆႇမႃး ၵူၼ်းႁႃၶေႃႈမုလ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လုမ်း SSM ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၸုမ်း ထၢင်ႇႁၢင်ႈသွၵ်ႈႁႃၶေႃႈမုလ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၶဝ်ဢွၵ်ႇမႃးလိၵ်ႈႁၢႆးငၢၼ်းၽိုၼ်ၼိုင်ႈ။ ဢၼ်ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း တႄႉ ပီ 2019 ၼႂ်းလိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၼႂ်းလိၵ်ႈႁၢႆးငၢၼ်းၼၼ်ႉ တွၼ်ႈလူပ်းလိုၼ်းမၼ်းတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ ယူႇတီႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈတပ်ႉမတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တိုၵ်ႉမီးၶေႃႈဢၢင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် တိုၵ်ႉမီး ၶေႃႈယိူင်း ဢၢၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇၽႅၼ်တိုၵ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းယူႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၶဝ်လႆႈႁၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်။
ၵမ်းၼႆႉ ယူႇတီႈမိူင်းၵမ်ႊပီႊယႃႊသေ တၢင်တူဝ်တႃႇ OIC ဢၼ်ပဵၼ်ၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈၸုမ်းဢိတ်ႇသလမ်းမိသ်သေယဝ်ႉ မၢပ်ႇမႂ် မိူင်းမၢၼ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈလွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်ဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ မၢပ်ႇမႂ်ႇတေႃႇၼိုင်ႈၵေႃႉ၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ မၢပ်ႇမႂ်ၵူၼ်း ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်မၼ်း တိုၼ်းဝႃႈမၢပ်ႇမႂ်တေႃႇၸိုင်ႈမိူင်းၵမ်းသိုဝ်ႈ၊ တီႈဢၼ်ၶဝ်မၢပ်ႇမႂ်တႄႉ တေပဵၼ်တီႈလုမ်းၸိူဝ်းဢၼ် ၶဝ်ၵႂႃႇတၢင်ႇ တီႈလုမ်း ICJ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ International Court of Justice လုမ်းတတ်းသိၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်းၶွင်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈ လုမ်ႈၾႃႉ။
ၵမ်းၼႆႉ ယူႇတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း ၶွင်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉမိူင်းၼိုင်ႈလႄႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလိူင်ႈဢၼ် ပိူၼ်ႈမၢပ်ႇမႂ်မႃးၼႆႉ မၼ်းဝႄႈဢမ်ႇလွတ်ႈလႆႈယဝ်ႉ တေလႆႈၵႂႃႇတေႃႇသူႈၵႄႈၶႆ။ ပိူဝ်ႈတႃႇတေၵႂႃႇတေႃႇသူႈၵႄႈၶႆၼႆႉ ယူႇ တီႈၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း တၵ်းတေလႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၵႂႃႇႁဵတ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ထုင်းမၼ်း။
တီႈၼႆႈဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈလၢတ်ႈသမ်ႉ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵိုတ်းတိုၵ်း 10 ၸုမ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ဢွၵ်ႇၶေႃႈ သဵင်ၵၢင်ၸႂ်ၶဝ်မႃးဝႃႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၵူႈမိူင်းမိူင်းမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ၵေႃႈတေယူႇ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈသေ ၸွႆႈထႅမ်လူင် ပွင်ၸိုင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶွင်မိူင်းမၢၼ်ႈၵႂႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။ ၼႆႉမၼ်းလၢၵ်ႇလၢႆးသေဢမ်ႇၵႃး ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸုမ်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း၊ ၸုမ်းပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်း ၸိူဝ်းဢၼ်ပႂ်ႉ တူၺ်းမႃးတင်းၼမ်တင်းလၢႆၼၼ်ႉ ၶဝ်တိုၼ်ႇသၢၼ်ႈၵႂႃႇတႄႉတႄႉ ၶဝ်တူၵ်းၸႂ်ၵႂႃႇတႄႉတႄႉၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။
ႁဵတ်းသင်လႄႈဝႃႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ယူႇတီႈမိူင်းၵမ်ႊပီႊယႃႊမၢပ်ႇမႂ် တီႈ ICJ တီႈလုမ်းတြႃးၶွင်ၵူႈမိူင်းမိူင်းၼႆႉ ပေႃးၵိုင်ႉၵၢင်ႉ တူၺ်းတႄႉ မိူၼ်တင်းဝႃႈ ပိုတ်ႇလိူင်ႈတေႃႇ လွင်ႈရူဝ်ႇႁိၼ်ႇၵျႃႇ ဢၼ်ၸုမ်းပီႈၼွင်ႉၵလႃးၶဝ် ၼၼ်ႉဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း ၼႆၵေႃႈၸၢင်ႈမီး လႅပ်ႈပဵၼ်ပိုတ်ႇလိူင်ႈတေႃႇၶဝ် ဢၼ်လဵဝ်ၶေႃၶေႃၵူၺ်းၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ် ဢမ်ႇမႅၼ်ႈ လၢတ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်းတႄႉ ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ လွင်ႈဢၼ်ၶဝ်ပိုတ်ႇလိူင်ႈမၢပ်ႇမႂ်ၼႆႉ ပႃးၸဵမ်လွင်ႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းၶဝ် ပူၼ်ႉပႅၼ်တေႃႇသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း မိူဝ်ႈၽွင်းၵိူတ်ႇပၼ်ႁႃ ၼႂ်းၼႃႈတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်လႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈပႃး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေလႆႈၾၢင်ႉၸွမ်းၶႃႈယဝ်ႉ။
ပေႃးတူၺ်းၶိုၼ်း 10-20 ပီ ပူၼ်ႉမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မိူင်းတႆး၊ မိူင်းယၢင်း၊ မိူင်းၶၢင်၊ မိူင်းယၢင်းလႅင် ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼႃႈတီႈဢၼ် လႆႈ ထုၵ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆမႃးသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမႃး ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈသုတ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇလီလူင် လိုမ်း။ လွင်ႈပိုတ်ႇလိူင်ႈမၢပ်ႇမႂ်တေႃႇၸိူင်းၼင်ႇၼႆ ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းမေႃဢဝ် ၸႂ်ႉတိုဝ်းပဵၼ်လႆႈ ႁႅင်းဢီးပိူဝ်ႈတႃႇ ပၢႆးႁႃလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၸွမ်းထမ်း တႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်မႃးၼၼ်ႉ ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၸၢင်ႈဢဝ်ပဵၼ်မႃႇႁႅင်းပိူဝ်ႈတႃႇ တိုၵ်းဢဝ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽႂ်မၼ်း။
တီႈၼႆႈပေႃးႁဝ်းၶႃႈ တူၺ်းၽိတ်းသေယဝ်ႉ မၼ်းမႃးတုမ်ႉတိူဝ်ႉသရေႇၼႃႈတႃမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႄႈ ႁဝ်းၵေႃႈပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ် ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႄႈ တေလႆႈဢဝ်သရေႇၼႃႈတႃဢိူဝ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈသိုပ်ႇၵႂႃႇၸိူင်ႉၼၼ် တႄႉ မိူၼ်တင်းဝႃႈ ႁဝ်းၵႂႃႇဢိုတ်းႁၢမ်ႈပႅတ်ႈသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၶွင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်း၊ ၶွင်ၶိူဝ်းၵူၼ်းႁဝ်းၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉၼႆ တၵ်းတေလႆႈၾၢင်ႉၵၼ်ယူႇ။
မိူၼ်ၸိူင်ႉ ICJ ပိုတ်ႇလိူင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈမၢပ်ႇမႂ်တေႃႇၵူၼ်းၵႄႈၵၢင် ဢမ်ႇၸႂ်ႈမၢပ်ႇမႂ်တေႃႇပုၵ်ႉၵူဝ်ႇသုၼ်ႇၵူၼ်းၵေႃႉလဵဝ် မၼ်းပဵၼ်ဢၼ်မၢပ်ႇမႂ်တေႃႇၸိုင်ႈမိူင်းၵမ်းသိုဝ်ႈ မိူဝ်ႈၵႆႈႁဝ်းလၢတ်ႈမႃးယဝ်ႉၵမ်းၼိုင်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ ယူႇတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် မၼ်းဝႄႈလွတ်ႈဢမ်ႇလႆႈၼၼ်ႉ မိူဝ်းၼႃႈထႃႈပၢႆ လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်တေႃႇသုၼ်ႇလႆႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းလႄႈ သင်၊ လွင်ႈၶဝ်ႁဵတ်းႁၢႆႉ၊ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉတေႃႇၶိူဝ်းၵူၼ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် လွင်ႈၶဝ်ပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆလွင်ႈၸၢႆးယိင်း၊ လွင်ႈၵၼ်ႉ ၸၼ် လူလၢႆၼၼ်ႉလႄႈသင် ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇသိုပ်ႇပဵၼ်လႆႈထႅင်ႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸုမ်းလုၵ်ႉ ၽိုၼ်ႉၼႆႉ တေလႆႈဝႆႉၼၵ်း ပၵ်းၸႂ် ၾၢင်ႉထိုင်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ တူၵ်ႇလၢတ်ႈဢွၵ်ႇၼႃႈဢွၵ်ႇတႃၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းမိူင်း ပေႃးတေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈထၢင်ႇထိူမ်ၼၼ်ႉ တၵ်းတေလႆႈၾၢင်ႉၵၼ်ယူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတႄႉ ၶႂ်ႈယွၼ်းၾၢင်ႉထိုင် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼႆသေ ပိုတ်ႇၼႄတၢင်းႁၼ်ထိုင်ႁဝ်းၶႃႈ။
ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းတႄႉ မိူၼ်တင်းဝႃႈ ႁူဝ်ၼႃႈၸိုင်ႈမိူင်းႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ တပ်ႉမတေႃႇၵူႈပၢၼ်ပၢၼ် ဢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၽွင်းငမ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈမႃးၼႆႉ ဢမ်ႇၼပ်ႉယမ်တေႃႇသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း ပူၼ်ႉပႅၼ်တေႃႇသုၼ်ႇလႆႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢမ်ႇ ႁဵတ်းၸွမ်းၾိင်ႈထုင်းဢၼ်ၽႃႇၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ တၵ်းတေလႆႈတႅမ်ႈပိုၼ်းၼႄၵွၼ်ႇ။ ယႃႇဝႃႈ တေတႅမ်ႈပိုၼ်းၼႄ ႁဝ်းၶႃႈသမ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးႁူမ်ႇငမ်းၸွမ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်လၢႆးတၢင်းဢၼ် လွၵ်းၸုၵ်းႁဝ်းၶႃႈ ၶၢႆႉပိူင်ႈၵႂႃႇဝိၺၢၼ်ႇၶႂၼ်ငဝ်း ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉႁဝ်း ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉပဵၼ်ၶေႃႈထၢမ်မႃးယဝ်ႉ ယွၼ်းတူၵ်ႇ လၢတ်ႈၸိူင်ႉၼႆသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းဝႆႉတီႈၼႆႈၵွၼ်ႇၶႃႈ။
