ၼႂ်းဝူင်ႈဝၢင်ႈပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ မိူဝ်းလႄႇႁွတ်ႈထိုင်တီႈ မိူင်းၵျႃႇပၼ်ႇသေယဝ်ႉ လႆႈယွမ်းႁပ်ႉ တွင်ႈထၢမ်လူၺ်ႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ Asia Review ၶဝ်သေ ဢွၵ်ႇမႃးၶေႃႈၵၢင်ၸႂ် ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းၵၢၼ်မိူင်းမၼ်း ပွတ်းဢွၼ်ႇ တွၼ်ႈ ၼိုင်ႈၼႆ ႁဝ်းၶႃႈလႆႈႁူႉၸွမ်းၼင်ႇၼႆ။
တီႈတွင်ႈထၢမ်ၼၼ်ႉ မၼ်းလၢတ်ႈၵႂႃႇဝႃႈ 1) တေမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းယူႇ ၵၢၼ်ဢၼ်ၼႆႉ တိုၼ်းတေလႆႈႁဵတ်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵွၼ်ႇပႆႇထိုင် ပီ 2020 ၼႆႉတႄႉ တႃႇတေမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းလႆႈၼၼ်ႉ ပႆႇပဵၼ်ဢွၼ်တၢင်းလႆႈ။
ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းတေမီးဝႃႈ တႃႇတေလႆႈငမ်းယဵၼ်ၼႆႉဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ ပေႃးၶႂ်ႈလႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ပေႃးတေဢဝ် လၢႆးတၢင်းဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းသေ ၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၸိုင် ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတေလႆႈဝၢင်းၶိူင်ႈ တေဢမ်ႇလႆႈယိပ်း ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဝႃႈၼႆ။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ဢၼ်ဝႃႈတေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉလႅၵ်ႈလၢႆႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇပေႃးယုမ်ႇယမ် ဢဝ်လၢႆးတၢင်းၼိမ် တဵင်ႈသေယဝ်ႉလႅၵ်ႈလၢႆႈဢဝ်လွႆးလွႆးၼၼ်ႉၵူၺ်း ၸင်ႇတေႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ တေၼိမ် တဵင်ႈလႆႈ။
လိုၼ်းသုတ်းၵေႃႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပေႃးပဵၼ်ၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈၵမ်းတေမႃး ယူႇတီႈၶဝ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ ယႃႇ ပေၽူမ်ႈဝႃႈ ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတႅပ်းတတ်းဝႃႈဢဝ်ၵူၺ်း မၼ်းၼၢင်းပၼ်ၵႂႃႇ ၶေႃႈၵၢင်ၸႂ်မၼ်း 4 ၶေႃႈ။
ၼႂ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈဢုပ်ႇၸွမ်းတႄႉ ၵွၼ်ႇပႆႇၽႅဝ်ပီ 2020 ၼႆႉ တႃႇတေမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ ဢၼ် ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈသင်လႄႈ မၼ်းလၢတ်ႈ။
တီႈၼႂ်းလုမ်းသၽႃး ဢၼ်ပဵၼ်သၽႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈမၼ်းၼၢင်းၸီႉသင်ႇသေယဝ်ႉ ပႃႇတီႇ NLD ၼႆႉ တိုၵ်ႉ ၶတ်းၸႂ် မူၼ်ႉမႄး ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းယူႇ ၽႂ်ၵေႃႈႁူႉၸွမ်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸုမ်းဢၼ်ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၶိုင်သၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ယူႇ သေတႃႉ ၵေႃႈ ယူႇတီႈမၼ်းၼၢင်းသမ်ႉၶိုၼ်းၵႂႃႇလၢတ်ႈဝႃႈ ၵွၼ်ႇပႆႇၽႅဝ် 2020 ၼႆႉ တႃႇတေမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း ဢမ်ႇပဵၼ် လႆႈယဝ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မိူၼ်တင်းၶၢမ်ႈၼႃႈၶၢမ်ႈတႃ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်းယဝ်ႉႁိုဝ်ၼႆ တေလႆႈဝူၼ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈ။
ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႈ မၼ်းၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ ပိူဝ်ႈတႃႇၶဝ်ႈႁႃလီၵၼ်ၸွမ်း ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းလူင် မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇၵေႃႈၸၢင်ႈပဵၼ် လႆႈ။ ၶႂ်ႈဝႃႈၸိူင်ႉႁိုဝ်လႃႇၼႆ တႃႇတေမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းၼႆႉ ယူႇတီႈၾၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉႁၼ်လီ။ ၵွပ်ႈ ပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆလႄႈ ယူႇတီႈမၼ်းၼၢင်းၼႆႉ ၵွၼ်ႇပႆႇၽႅဝ် ပီ 2020 ၼႆႉတေဢမ်ႇၶတ်းၸႂ်မူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ မိူၼ်တင်းဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇၶတ်းၸႂ်မူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းၵေႃႈ တႃႇတေပဵၼ်မႃးၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၼၢင်းတေဢမ်ႇၶတ်းၸႂ်ယဝ်ႉ တီႈပွင်ႇမၼ်းတေမီးဝႆႉၸိူင်ႉၼႆ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈမီးထႅင်ႈတီႈပွင်ႇမၼ်းဝႃႈ ယူႇတီႈမၼ်းၼၢင်းဢမ်ႇၶတ်းၸႂ်ပိူဝ်ႈတႃႇတေမႃးပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ သင်ၸိူဝ်ႉၾၢႆႇၼိုင်ႈမီးၶေႃႈဢၢင်ႈယူႇတီႈ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းလူင်မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇဝႃႈ မၼ်းၶႂ်ႈၶတ်းၸႂ်ပိူဝ်ႈတႃႇပဵၼ်မႃးၸွမ်ၸိုင်ႈ ၼႆၵေႃႈ ယူႇတီႈတေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းသူႉၵျီႇတေဢမ်ႇသၢၼ်ၶတ်းယဝ်ႉၼႆ ၵႂၢမ်းမၢႆၼႆႉ ပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇမၼ်းၸိူင်ႉၼၼ်ၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ။
ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ်မႃး ပေႃးပူၼ်ႉ ပီ 2020 ၵႂႃႇ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ တေပဵၼ်မႃး မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ယူႇတီႈမၼ်းၼၢင်းသမ်ႉ တေ သိုပ်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်းယူႇ တေပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်။
ႁဵတ်းသင်လႄႈၼႆ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇပႃးၼႂ်း ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း 2008 မၼ်းၵူၺ်းပဵၼ် ယူႇတီႈၾၢႆႇ NLD၊ ယူႇတီႈ ၸုမ်းပေႉပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ မႃးၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈဢဝ်ႁင်းၵူၺ်းလႄႈ ပေႃးၽႅဝ်ပီ 2020 မႃးၵေႃႈ ဢႃယုမၼ်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ တႃႇတေသိုပ်ႇပဵၼ်လႆႈ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်း မၼ်းတေလႆႈငူပ်ႉငီႉ ၸွမ်း တပ်ႉသိုၵ်းယူႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တင်းမူတ်းၵေႃႈ တေပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်ယူႇ။
ၾၢႆႇလင် ပီ 2020 ၼၼ်ႉ ၸွမ်ၸိုင်ႈတေပဵၼ်မႃးမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ မၼ်းၼၢင်းသမ်ႉတေသိုပ်ႇႁဵတ်းၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉသင်လႄႈမၼ်းလိူၵ်ႈလၢႆးတၢင်းဢၼ်ၼႆႉ။ ယူႇတီႈႁဝ်းၶႃႈႁၼ်ထိုင်တႄႉ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈမၼ်းၼၢင်းဢမ်ႇဢွၼ်ႁူဝ်ႁႂ်ႈ NLD ဢွင်ႇပေႉၵႂႃႇ လူၼ်ႉႁိုၵ်း လူၼ်ႉၾင်ႇၼႆၸိုင် မၼ်းတေလႆႈငူပ်ႉငီႉၸွမ်း ပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ်ႁိုဝ်၊ ပႃႇတီႇရၶႅင်ႇႁိုဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ပေႃးတေငူပ်ႉငီႉၸွမ်းပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႆၸိုင် လွင်ႈသဵတ်ႈလွင်ႈယွၼ်း ၵၢၼ်မိူင်းၵၼ်ၼႆႉ မၼ်းတေၵႂႃႇၶၢဝ်း ယၢဝ်းလႄႈ တေငူပ်ႉငီႉၵၼ်ယၢပ်ႇ ပေႃးဝႃႈငူပ်ႉငီႉၸွမ်း ၾၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆၸိုင် မၼ်းတေလႆႈငူပ်ႉငီႉၸွမ်း ၵေႃႉလဵဝ်ၵူၺ်း။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ လၢႆးၵၢၼ်သိုၵ်းၼႆႉ ယူႇတီႈၵေႃႉလဵဝ်ၸီႉသင်ႇၵူၺ်းၵေႃႈမၼ်းယဝ်ႉၵၢၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။
ၽိူဝ်ႇဝႃႈမၼ်းတေလိူၵ်ႈပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ်၊ ပႃႇတီႇရၶႅင်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းၼၢင်းတေၸၢင်ႈလိူၵ်ႈ တပ်ႉ သိုၵ်း ၵေႃႉလဵဝ်ၵူၺ်းၵေႃႈယဝ်ႉၵၢၼ်လႆႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉၼၼ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃးဝႃႈ မၼ်းထုၵ်ႇမေႃၽေႃးၵႂၢမ်း ၵၼ် တၢင်းၾၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇၼႆၸိုင် တႃႇမၼ်းၼၢင်းတေယိပ်းၵမ်လႆႈဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၽေးၶဵၼ်မၼ်းတေ ဢေႇ ပေႃးဝႃႈႁူမ်ႈမိုဝ်းၸွမ်းပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၶဝ်သေယဝ်ႉ ၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈၵၼ်ၼႆၸိုင် တပ်ႉမတေႃႇ သမ်ႉ တေပဵၼ်ၵူၼ်းၶတ်းၶၢၼ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းယႃႉၵဝ်း ယူႇတီႈႁိမ်းၶၢင်ႈမၼ်းသေ ပၼ်တၢင်းၵိတ်ႇၶွင်ႈ ပၼ် တၢင်းၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈပၼ်ႁႃၵေႃႈ ၸၢင်ႈမီးလႆႈ။
ပေႃးဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်မႃး ယူႇတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႃႈလူး ဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃၶႃႈႁႃႉ ယူႇတီႈၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ EAO ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလႄႈသင် ပႃးတင်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ယူႇၼႂ်းၵၢၼ်မိူင်းသေ ၶတ်းၶၢၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈသင် ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပႆႇပဵၼ်ၶေႃႈလဵဝ် သဵင်လဵဝ်ၵၼ်လႄႈ တႃႇတေႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵိတ်ႇၶွင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢေႃး ၸႃႇ ၵၼ်တင်းတပ်ႉမတေႃႇၼႆ မၼ်းတေဢမ်ႇမီးႁႅင်းၵႃႈႁိုဝ် ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၼၢင်းတေဝူၼ်ႉပႃးယူႇ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈဝူၼ်ႉဝႃႈ လွင်ႈၵမ်ႉယၼ်ပၼ်ႁႅင်း တီႈတၢင်းမိူင်းၶႄႇ။ မိူင်းၶႄႇၼႆႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉမၼ်း လၢတ်ႈ ဝႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇတေၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မၼ်းတေၸွႆႈ ယူႇၵူႈၾၢႆႇၵူႈလၢႆးၵူႈတၢင်းဝႃႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ထိုင်ၵမ်း ထူပ်းမိုဝ်းမႃးသမ်ႉ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈမၼ်းႁဵတ်းၵေႃႉ ၾၢႆႇတၢင်းEAO ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵေႃႈမၼ်းႁဵတ်းၵေႃႉ မၼ်း ပဵၼ်သၢႆႉၶႂႃ ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်ဝႆႉ။
ပိူင်ယႂ်ႇမၼ်းတႄႉ မၼ်းၵူၺ်းတူၺ်း BRI ဢၼ်ပဵၼ် ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၵွတ်ႇလူၵ်ႈ ၶွင်မၼ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း တႃႇတေသုမ်ႇငမ်းလႆႈ တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ပိူင်ယႂ်ႇသုတ်း။ တႃႇတေၽႅၼ်ၵၢၼ်ၼႆႉ ဢွင်ႇမၢၼ်မႃးသမ်ႉ ထိုင်တီႈမႃးသမ်ႉ ပိူင်ယႂ်ႇသုတ်းမၼ်း ၼႂ်းလႅၼ်လိၼ် ဢၼ်တိတ်းၸပ်းၵၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈ – မိူင်းၶႄႇ – မိူင်းတႆး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ တေလႆႈမီး လွင်ႈၼိမ်တဵင်ႈ ယႃႇႁႂ်ႈမီးလွင်ႈပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶေႃႈဢၢင်ႈမၼ်း ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသုတ်း။
တႃႇတေႁဵတ်းႁႂ်ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် ၼိမ်တဵင်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉသမ်ႉ ပေႃးတႅၵ်ႈၵၼ်မႃးတၢင်း တပ်ႉသိုၵ်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႆၸိုင် ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်း ယိုင်ႈၶႅၼ်းမီးဢႃႇၼႃႇတိူဝ်း၊ ယိုင်ႈၶႅၼ်းတေထိင်းသိမ်းလႆႈလွင်ႈၼႆႉၼႆ ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇၵေႃႈႁူႉ ႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉၼၼ်။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးတေပၼ်ႁႅင်း တေႃႇပၼ်ႁႅင်းၼႆ တေပၼ်ႁႅင်းတေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇႁႃႉ၊ တေပၼ်ႁႅင်း ၾၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်းဢၼ်ၸွမ်သိုၵ်းမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇဢွၼ်ႁူဝ်ၼႄႇၼႆတႄႉ ယူႇတီႈၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ တေႁူႉပွင်ႇယူႇ။ ပေႃးလိူၵ်ႈၵႂႃႇလိူၵ်ႈမႃး ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇ တိုၼ်းတေလိူၵ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၵူၺ်းၼႆ မၼ်းၼၢင်းၵေႃႈတေပွင်ႇၸႂ်။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တၼ်းႁဵင်းမၼ်းၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈယႃႇႁႂ်ႈလႆႈႁၢႆ တင်းတပ်ႉသိုၵ်းၵေႃႈ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈ တႅၵ်ႇငၢၵ်ႈၵၼ် ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇၵေႃႈႁႂ်ႈလႆႈပၼ်ႁႅင်းမၼ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းၵူၺ်းတေၸၢင်ႈလိူၵ်ႈဢဝ် တပ်ႉမတေႃႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉပဵၼ်ဢူၺ်းလီမၼ်းၵႂႃႇၼႃႈထႅင်ႈ 5 ပီ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတႄႉ ႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉၼၼ်သေ ယွၼ်းထတ်း ႁၼ်ပၼ်တၢင်းၶႂ်ႈၸႂ်ၸိူင်ႉၼႆသေ တၢင်ႇလၢတ်ႈၼႄပီႈၼွင်ႉႁဝ်းၶႃႈသေယဝ်ႉ ယွၼ်းၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းဝႆႉတီႈၼႆႈၵွၼ်ႇၶႃႈ။
ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း
5/11/2019
