Tuesday, March 19, 2024

လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး သဵင်ႈမုၼ်ၶွပ်ႈ 22 ပီ (1997 – 2019)

Must read

Photo by – SHRF/လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး ၽူႈဢွၼ်ၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸိုင်ႈတႆး (SHRF)

မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 25/9/2019 ဢၼ်တေထိုင်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး ၽူႈၵေႃႇတင်ႈၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸိုင်ႈတႆး (Shan Human Rights Foundation – SHRF) သဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉႁၢပ်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်းယူႇတီႈလႅၼ် လိၼ်ထႆးပွတ်းတၢင်းၵဵင်းမႆႇ ၶွပ်ႈႁွပ်ႈထိုင် 22 ပီ ၼႂ်းပီၼႆႉ။

ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်လႆႈၵူၼ်း (SHRF)ၼႆႉ လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇတင်ႈမႃးမိူဝ်ႈပီ 1990 လႄႈ ဢွၼ်ႁူဝ်ႁႄႉၵင်ႈ/ ၸွႆႈ ထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ၼႂ်းမိူင်းတႆးဢိၵ်ႇတီႈၼွၵ်ႈမိူင်းၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ထႆး တင်းမိူဝ်ႈပဵၼ်သိုၵ်းတိုၵ်းတေႃးၵၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈ ဢမ်ႇမီးသိုၵ်းတိုၵ်းတေႃး လႆႈသဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 25/9/1997။

- Subscription -

ၼႂ်းၽွင်း 7 ပီၼႆႉ လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းတူၵ်းၵိၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးမိူင်းတႆးလၢႆလၢႆတီႈ ဢဝ်ၸဵမ်ပွတ်း မႄႈႁွင်ႈသွၼ်၊ မိူင်းၾၢင် ၵဵင်းမႆႇ၊ တင်းမႄႈသၢႆ မႄႈၾႃႉလူင် လႄႈ ၵဵင်းသႅၼ် ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းႁၢႆး(မိူင်းထႆး) ၸိူင်ႉၼင်ႇ ႁႃယွၼ်းၶဝ်ႈသၢၼ်၊ ၼမ်ႉမၼ်းၵိၼ် တၢင်းၵိၼ်ႁႅင်ႈ ယႃႈယႃ လႄ ၶူဝ်းၼုင်ႈၶူဝ်းဝႆ ၽႃႈႁူမ်ႇၶူဝ်းၼွၼ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

တၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈဢဝ်လွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈ ဢႃႇၼႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၽူႈမိူၵ်ႈမႂ်ႈၶဝ် ဢထမ်ႇမတဵၵ်းတဵင်ပႄႉၵိၼ်ၵူၼ်းမိူင်း တႆး တၢင်ႇၼႄလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူႈမိူင်းမိူင်းသေၵွႆးပႆႇပေႃး ယင်းလႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇတၢင်ႇထိုင် ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းတၢင်းမိူင်း ယူႊရွပ်ႊထႅင်ႈယူႇ။

လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး ပဵၼ်ပီႈဢၢႆႈလုင်းၶုၼ်ၵျႃႇၼု (ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP ၵဝ်ႇ၊ ႁူဝ်ပဝ်ႈတုမ် ၵေႃတီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး SDU ၵဝ်ႇလႄႈ ႁူဝ်ပဝ်ႈၶွမ်ႊမတီႊ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆး SSCDC) လႄႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးလုင်းၶုၼ်ၵျႃႇပု ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆး ဢၼ်ႁူမ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်တင်း ၸဝ်ႈ ၾႃႉၶဝ်ၸဝ်ႈ မိူဝ်ႈပီ 1947 လႄႈ ပဵၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်းတႆး (မိူဝ်ႈပၢၼ်မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ မၢၼ်ႈ)။

လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈပီ 1923 သေ ဝၢႆးသေယဝ်ႉၸၼ်ႉၸွမ် လႆႈတူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်မိူင်းလႄႈ ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ၾိင်ႈငႄႈ ၼႂ်းဝဵင်းလူင်တွင်ၵီႈ(တွင်ႇၵျီး)၊ လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်တင်းၸၢႆးၵၢၼ်းယွတ်ႈ (ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၸဝ်ႈပွင်ၵၢၼ် SSNA) တင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းတွင်ၵီႈၶဝ်သေ ၵေႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း(မုၵ်ႉၸုမ်းၸွႆႈထႅမ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်တႆး Tai National Salvation Organization = TNSO) သေ တူင်ႉၼိုင်သူၼ်းတုမ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃးတေႃႇ ပေႃးၸၢႆးၵၢၼ်းယွတ်ႈ လႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၼႂ်းၸုမ်း TRC/TRA မိူဝ်ႈ 1984။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး လႆႈဢွၵ်ႇမႃးတူင်ႉၼိုင် ၵၢၼ်မိူင်းၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး မိူဝ်ႈပီ 1990။

လုင်းၶုၼ်ၼႆႉ ယၢမ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ဢမ်ႇၵိၼ်ၶဝ်ႈသေၶတ်းတႃႉၸူးပလိၵ်ႈထႆး မိူဝ်ႈပလိၵ်ႈထႆးၸႄႈဝဵင်းမႄႈသၢႆ (ၵဵင်းႁၢႆး) တေမႃးလိုပ်ႈ လမ်းၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ – ဝၢၼ်ႈလွင်ႉၾႃႉၸဝ်ႈ ႁႂ်ႈၶၢႆႉဢွၵ်ႇပိုၼ်ႉတီႈယူႇသဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ဢဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈလွင်ႉ ၾႃႉၸဝ်ႈၶဝ် လႆႈပူၼ်ႉလွတ်ႈ လွင်ႈတဵၵ်းတဵင်မႃးယူႇ။

ဝၢႆးလုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး သဵင်ႈၵမ်ၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶမ်းႁၢၼ်ၾႃႉ သႅၼ်ဝီ လႆႈသိုပ်ႇပုတ်ႈႁဵတ်းၼႃႈၵၢၼ်ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇ လႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး SHRF မႃး။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈမွပ်ႈပၼ်ၸိူဝ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇဢွၵ်းဝႆးၶဝ် ၶိုၼ်းသိုပ်ႇႁဵတ်းမႃးတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။

ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး သဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇလႆႈ 22 ပီယဝ်ႉၵေႃႈယႃႇ ၵုင်ႇၵုၼ်းမုၼ်လီၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈ တႆး ဢၼ်လုင်းၶုၼ်လႆႈဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃး ယေႈပွတ်းယေႈတွၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းႁဝ်းၵူၼ်းႁုၼ်ႈလင် ထုၵ်ႇယိပ်းမိုဝ်း ၵၼ် ႁဵတ်းသၢင်ႈသိုပ်ႇၵႂႃႇယူႇၵႃႈၸူဝ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းပႆႇလႆႈၵတ်းယဵၼ် ႁၢမ်းၶဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆ ဝၢင်းဢထိတ်ႉထၢၼ်ဝႆႉ မၼ်ႈၵိုမ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်တွပ်ႇၵုၼ်းမုၼ်ဝိၼ်းၺၢၼ်းလုင်းၶုၼ်ႁဝ်း ဢၼ်လႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၽွၼ်းလီတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈ မိူင်းမႃးၼႆႉသေၵမ်း ၼႆသေ ……………..။

ပိုၼ်ၶမ်း ၽယၵ်ႉဝူင်း

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း