ၼႂ်းၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ၸိုင်ႈတႆး ၸႄႈမိူင်းဢၼ်မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပႅၵ်ႇလၢၵ်ႇ ၼမ်လၢႆ မီးလၢႆလၢႆၶိူဝ်း။ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ မၵ်းမၢႆဝႆႉ 135 ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူဝ်းၵၢင်ႉ ၵေႃႈပႃးၶိူဝ်းၼိုင်ႈ။
ၽွင်းသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈ 2 ၊ ပၢၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅၻ်ႈတရႄႊၸိုင်ႈတႆး၊ ပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ 34 ၸဝ်ႈၼၼ်ႉ မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ၵေႃႈၶဝ်ႈပႃးမိူင်းၼိုင်ႈ။
ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉၼႆႉ တႆးတေႁွင်ႉဝႃႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇမလီႇပႃ ၊ ဢိင်ၼိူဝ် ၸဝ်ႈၾႃႉ သႅၼ်ဝီ မၵ်းမၢႆ ပဵၼ် ၶဵတ်ႇ ပိုၼ်ႉတီႈ ပူႇၵၢင်ႉ 9 ၵၢင်ႉ ၽွင်းငမ်းလႄႈ ၸပ်းၸိုဝ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ မႃး။ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ မီးပိုၼ်ႉတီႈ 9 ၵၢင်ႉၵူၺ်း၊ ၵႄႇ 7 ၵၢင်ႉ ၊ ၵႄႇ 8 ၵၢင်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးတၢင်း ၵုၼ်ၶႃၵုၼ်ၶူင်း ၵမ်ႈၼမ်တေႁူႉဝႃႈ ဢိူင်ႇပႅတ်ႇၵၢင်ႉ မိူင်းငႅၼ်း။
ပိုၼ်ႉတီႈ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉၼႆႉ တိုၼ်းယူႇၵပ်း ၽႅၼ်ႇလိၼ် ႁေႃၶမ်းတႆး ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးမႃး လၢႆသိုပ်ႇလၢႆပၢၼ်၊ ယၢမ်ႈတူၵ်းၵႂႃႇ တႂ်ႈၸဝ်ႈဝူင်ႉၶႄႇ ၶိူဝ်းမိၼ်ႊ ၽွင်းငမ်း ၼႆၵေႃႈ ဢိင်ၼိူဝ် ႁေႃၶမ်းတႆး ၵၢၼ်ႉ ႁေႃၶမ်းၶႄႇ သေ တူၵ်းၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်၊ ပေႃးလွတ်ႈလႅဝ်းၵေႃႈ ၵိုၵ်းၵပ်းတႆး မႃးၶိုၼ်း။
ၽွင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈ ယိုတ်းႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ 1885 ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး 1886 ၼၼ်ႉ ၼႃႈလိၼ်ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ပဵၼ် ၸၼ်ႉ ပူႇမူင် – ၸဝ်ႈမူင် ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း ပဵၼ် ၶုၼ်လူႇၵွၼ်း၊ 1916 မႃး တေႃႇထိုင် ပီ 1946 ၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉပဵၼ်မႃး ၵိၼ်မိူင်း တၼ်းမီး ၶုၼ်ၵိၼ်မိူင်း 2 ၸဝ်ႈ။
ထိုင်မႃး ပီ 1947 ၽွင်း ၶွင်ႊသီႊၸဝ်ႈၾႃႉၸိုင်ႈတႆး ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် တေႁူမ်ႈမိူင်း တူင်ႈပဵင်း (မိူင်းမၢၼ်ႈ) သေ ဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃ ဢမ်ႇဢဝ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီ ၽႄမႅင်ႇ ပိုၼ်ႉတီႈ ႁႂ်ႈတင်ႈပဵၼ်မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉ ႁင်းၶေႃ။
ပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ တၼ်းမီး 2 ၸဝ်ႈ – 1947 – 1949 ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ယၢင်ဝိူၼ်ႉ ၽိၼ် ၊ 1949 တေႃႇထိုင် မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆး ၺႃးၸုမ်းသိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ 1962 ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ယၢင်ၵျိၼ်းသၢႆ ။
1964 ပၢၼ် ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း (ၼၢင်းၶၢင်းႁူဝ် ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ) ဢွၼ် ၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်း ၸိုင်ႈတႆး SSA ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶႆႇသႅင်ၽၼ်းၶမ်း ၸဝ်ႈၾႃႉ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃး။ မိူၼ်ၼင်ႇၸဝ်ႈလႅတ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇ ၼႂ်းပိုၼ်းတႆး လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ၊ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်း 5 (တပ်ႉၵဝ်ႈၵၢင်ႉ) ဢၼ်ယူႇတႂ်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ဢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်းဢွၼ်ႁူဝ်။
ထိုင်မႃး 1968 ပၢၼ် ပၵပ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႃး ၼၼ်ႉ ၾၢႆႇၸုမ်းသိုၵ်းယိုတ်း ဢႃႇၼႃႇ ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ႁႅၼ်းသိုၵ်းလေႃႇတိုၵ်း။ ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ႁူၺ်းဢဝ် လေႃႊသိင်ႊႁၼ်ႊ တင်း လေႃႊသိင်ႊမိၼ်ႊ သေ တင်ႈပၼ် တပ်ႉၵႅတ်ႇၶႄ၊ ၾၢႆႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ သမ်ႉ ႁူၺ်းလႆႈ ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း တင်းၽိူင်ၵျႃးၽူး သွင်ပီႈၼွင်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢင်တိုၵ်း ၵုၼ်လူင် ႁၢင်ပီ1971 ဢၼ်ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇၵိုၵ်းပိုၼ်းဝႃႈ ပၢင်တိုၵ်းလူင် 40 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လေႃႊသိင်ႊႁၼ်ႊ တင်း ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇၵိုၵ်းပိုၼ်း ၽွင်းၼၼ်ႉမႃး။
ဝၢႆးပၢင်တိုၵ်းယဝ်ႉ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈ လေႃႊသိင်ႊႁၼ်ႊ ပၼ်ၵႃႉပၼ်ၶၢႆယႃႈမဝ်းၵမ် လွတ်ႈလႅဝ်း၊ မၢၵ်ႈမီးယိုင်ႈယႂ်ႇမႃး မိူၼ်ႁၢင်ႈသၢၼ်ၶတ်းလူင်ပွင် ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မႃးလႄႈ ၺႃးယႃႉပႅတ်ႈတပ်ႉ ပၼ်ႁဵတ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ပိူင်လဵဝ် ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶွမ်ႊပၼီႊ ဢေႊသျိူဝ်ႊဝိူဝ်ႊ ၊ ၶွမ်ႊပၼီႊဢူဝ်ႊရႅၼ်ႊတိူဝ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သၢႆၶွင် လေႃႊသိၼ်ႊႁၢၼ် မႃးတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ( လေႃသိင်ႊႁၼ်ႊတၢႆယဝ်ႉ လုၵ်ႈလၢၼ်မၼ်း သိုပ်ႇပုတ်ႈ) ။
ၾၢႆႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ ပၵပ (ပမႃႇပျီႇၵုၼ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉပႃႇတီႇ) ၵေႃႈ ဝၢႆးပၢင်တိုၵ်းၵုၼ်လူင်ယဝ်ႉ ယုၵ်ႉၸၼ်ႉ ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉမႃး။ ၽွင်းပၢင်လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇ ပႅတ်ႇ 4 တူဝ် (1988) ၼၼ်ႉ ၾၢႆႇတပ်ႉၽူႈ ၸွပ်ႇမၢၼ်ႈ ငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၼႂ်းတပ်ႉ ပၵပ တႅၵ်ႇ၊ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းၶိၼ်ႇၺုၼ်ႉ ႁူၺ်းဢဝ်ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ၵိုတ်းသိုၵ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ပဵၼ်ၽူႈႁတ်းငၢၼ် သၢၼ်ၶတ်းသိုၵ်းၽူႈၶႂၢၵ်ႈယဵပ်ႇၽႅၼ်ႇလိၼ်။
1989 ပေႃးၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ၵိုတ်းသိုၵ်း ဢဝ်ငမ်းယဵၼ်ၵေႃႈ တင်ႈပၼ်ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းမၢႆ ၼိုင်ႈ၊ ပၼ်တီႈယူႇ ၸုမ်းၵိုတ်းသိုၵ်းၽွင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးဢၼ်ႁႄႉဢၼ်ၵင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ႁဵတ်း ထိုင်တီႈ မၢင်ၸုမ်းၵျေႃႇလူၼ်ႉ ပေႃးလူင်တူဝ်လိုမ်းၶိင်း ဢမ်ႇတၼ်းပူၵ်းပွင်သင် (1989 – 2009 ယဝ်ႉၵႂႃႇလၢႆလၢႆ) ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ၽိုၼ်ႉဝၢႆႇ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ သေ ၶဝ်ႈၵိုတ်းသိုၵ်းဢဝ်ငမ်းယဵၼ် တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မီးၸုမ်းဝႃႉ – တင်ႈပဵၼ် UWSA ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ 2 ၊ ၸုမ်းသႅင်ၵႅဝ်ႉ ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ 3 ၊ ၸုမ်းမိူင်းလႃး ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းမၢႆ 4 ။
1994 ၸုမ်းၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ မူတ်းၸၢင်ႇသူၼ်ၾိၼ်ႊ၊ ႁဵတ်းပႃး ႁူင်းၼႄပိုၼ်း မၢႆတွင်း ၵၢၼ်တိုၵ်းတေႃးယႃႈမဝ်းၵမ် ၸိူဝ်းၼႆႉလူးၵွၼ်ႇ။ ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ၵေႃႈ ၵႂႃႇမႃး ၵႃႉၶၢႆ မၢၵ်ႈမီး ထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃး ပၢင်ၵုမ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈ ယုၵ်းယၢင်ႇပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း (လၵ်းမိူင်း) ၸွမ်း။
ၼႂ်းပိုင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း (လၵ်းမိူင်း) 2008 ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈ ၸႄႈဝဵင်းလၢဝ်ႇၵၢႆး တင်း ၵွင်းၸၢင်ႉ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ မႃး။
ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး ပီ 2009 ၾၢႆႇၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸႂ်ႉႁႂ်ႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ သဵင်ႈသဵင်ႈ လႅၵ်ႈပဵၼ်တပ်ႉပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ်၊ ၸုမ်းၶႄႇၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ဢၼ်ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ဢွၼ်ႁူဝ် ၵေႃႈ သမ်ႉဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ ။ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁူၺ်းဢဝ် ပၢႆသဝ်ၶျိူင် လုၵ်ႈၼွင်ႉ ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ၽိုၼ်ႉဝၢႆႇ ၊ ထိုင်တီႈ သွင်ၾၢႆႇပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်။
ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းႁႅၼ်းသိုၵ်းၶဝ်ႈၸွႆႈ ပၢႆသဝ်ၶျိူင်၊ ၼႄးၶိုၼ်း ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း မီးႁူင်းႁဵတ်းယႃႈမဝ်းၵမ်၊ မီးႁူင်းႁဵတ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သေ ၵႂၢတ်ႇလၢင်ႉ ပိုၼ်ႉတီႈ ၵူၼ်းမိူင်းၼပ်ႉႁူဝ်မိုၼ်ႇ တုၵ်ႉယၢၵ်ႈၸွမ်း ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်။ ထိုင်တီႈ ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ပေႃးလႆႈငိူင်ႉပၢႆႇ ဢွၵ်ႇယၢၼ် ၽႅၼ်ႇလိၼ်ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ – မႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။
ၸုမ်းၵိုတ်းတၢင်းလင် ဢၼ်(လုင်း)ပၢႆသဝ်ၶျိူင်ဢွၼ်ႁူဝ် ၵေႃႈ ဢွၼ်ဢဝ်ၵူၼ်းသိုၵ်း သေ တင်ႈပဵၼ်တပ်ႉပႂ်ႉ လႅၼ်လိၼ် BGF မၢႆ 1006 ၊ တူဝ် ပၢႆသဝ်ၶျိူင်ၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈ ပုတ်ႈတႅၼ်းတီႈယူႇ ၽိူင်ၵျႃးသိူင်းသေ ၽွင်းငမ်း ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇ ပိူင်ပိုင်းလၵ်းမိူင်း ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇ ယုၵ်ႉမွပ်ႈပၼ်။ ၼႂ်းပိုၼ်ႈတီႈ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉၵေႃႉ သိုၵ်းတပ်ႉမတေႃႇမၢၼ်ႈ ၶဝ်ႈၵုမ်းၵမ် ဝႆႉ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။
တင်ႈတႄႇ ၼၼ်ႉမႃး ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း သွၼ်ႈတူဝ် ယူႇၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် တႆး – ၶႄႇ ပိုင်ႈၼႃႈ လိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ 2 ၊ မၢႆ 4 သေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း၊ ႁူမ်ႈတင်း သိုၵ်းလွႆ သေပိုတ်ႇၼႃႈသိုၵ်း တိုၵ်းယိုဝ်း သိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶိုၼ်း တင်ႈတႄႇ ပီ 2012 မႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ပိူင်လူင်တႄႉ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၾၢႆႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ တႃႇၶဝ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်း ၵၢၼ်မိူင်း၊ ပိူဝ်ႈတႃႇလႆႈတိုဝ်ႉတၢင်း ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ သိုၵ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ MNDAA ဢၼ်ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ဢွၼ်ႁူဝ် ၊ သိုၵ်းလွႆ TNLA ဢၼ်မၢႆးဢၢႆႈၽူင်းဢွၼ်ႁူဝ်၊ သိုၵ်းရၶႅင်ႇ AA ဢၼ် ထုၼ်းမရၢတ်ႉ ၼၢႆႇ ဢွၼ်ႁူဝ် ႁိပ်ႈတူင်ႉၼိုင် ႁႅၼ်းသိုၵ်းလေႃႇတိုၵ်းလၢႆၾၢႆႇ ၊ ပၢင်တိုၵ်း ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ၊ ပၢင်တိုၵ်းမိူင်းၵူဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇၵိုၵ်းပိုၼ်း ၼိုင်ႈၶၵ်ႉၼိုင်ႈတွၼ်ႈမႃး။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း ၼႂ်းၸုမ်းၶွင်ႊသီႊၾႅတ်ႊတရႄႊ ႁူမ်ႈတုမ်ႊၸၢဝ်းၶိူဝ်း UNFC သေ တုၵ်းယွၼ်း သုၼ်ႇလႆႈၵၢၼ်မိူင်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူဝ်းၵၢင်ႉၸွမ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၾၢႆႇသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ သမ်ႉ မၢပ်ႇၼႄး ၸုမ်းသိုၵ်း ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ၸုမ်းသိုၵ်းလွႆ တင်း ၸုမ်းသိုၵ်းရၶႅင်ႊ ပဵၼ်ၸုမ်းၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉ ၊ ၸႂ်ႉႁႂ်ႈသၽႃးမိူင်းတႆး ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမၵ်းမၼ်ႈ၊ တိုၼ်းဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉၶဝ်သၢမ်ၸုမ်း ၶဝ်ႈမႃးၸွမ်းၶၵ်ႉၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် ၸႂ်ႉႁႂ်ႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပိူင်လဵဝ်။ ၾၢႆႇ UNFC ဢမ်ႇ ယွမ်းႁပ်ႉ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈလႆႈၶဝ်ႈပႃးၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်းယူႇမႅၵ်းမႅၵ်း ထိုင်တီႈပေႃးဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်၊ ၼႂ်းၸုမ်း UNFC ၵူၺ်း ၵိုတ်းၸုမ်း ယၢင်းလႅင် KNPP တင်း ၸုမ်း ရၶႅင်ႇ ANC သွင်ၸုမ်းၵူၺ်း။
ၸုမ်းသိုၵ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ MNDAA ၊ သိုၵ်းလွႆ TNLA တင်း သိုၵ်းရၶႅင်ႇ AA ႁႃလၢႆးတၢင်းဢၼ်မႂ်ႇ ၵႂႃႇသွၼ်ႈႁူမ်ႈ ၸုမ်းဝႃႉ ဢွၼ်ႁူဝ်။ ဝၢႆးမႃး ၸုမ်းၶၢင် KIA တင်း ၸုမ်းတႆး SSPP ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း ။ လိူၵ်ႈဢဝ်ၽူႈၼမ်းဝႃႉ ပဝ်းယဵဝ်ႇသျႅင် ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ သေ ၵေႃႇတင်ႈ ၸုမ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်း FPNCC (ပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢူၺ်းလီ ပွတ်းႁွင်ႇ 7 ၸုမ်း) ၊ ႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈၸႂ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ သဵၼ်ႈတၢင်း ၶၵ်ႉၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် (လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈ မိူင်း NCA ) ဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ် ၼႆသေ တုၵ်းယွၼ်း ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်းၵမ်းသိုဝ်ႈ။
ၸုမ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း FPNCC ဢၼ်ၸုမ်းဝႃႉ ဢွၼ်ႁူဝ်လႄႈ လွၵ်းၸုၵ်းၵၢၼ်မိူင်း ယိူင်းမၢႆၵၢၼ် မိူင်း ယွမ်းႁပ်ႉမိူၼ်ၸုမ်းဝႃႉ – တႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်း တုၵ်းယွၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ ပဵၼ်ၵၢၼ်၊ ယွမ်းႁပ်ႉႁၼ် လီၵမ်ႉထႅမ် ပိူင်မႁႃႇၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆလူင် မိူင်းၶႄႇ One Belt One Road ။
လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ထုင်ႉၸႄႈဝဵင်းလၢဝ်ႇၵၢႆး ၵွင်းၸၢင်ႉ ယဵၼ်ၵႂႃႇသေတႃႉ သိုပ်ႇတူင်ႉၼိုင်ၸွမ်းသိုၵ်းၶၢင် သိုၵ်းလွႆသေ ၵႆႉၵႆႉပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းတင်း သိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵူတ်ႉၶၢႆ သႅၼ်ဝီ မူႇၸေႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၸုမ်းသိုၵ်းၶႄႇၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ဢၼ်ၽိူင်ၵျႃးသိူင်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼႆႉ တင်ႈၸုမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ (ဝၢႆးၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ပၵပ) ပဵၼ် ပႃႇတီႇလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း ပဵၼ် ထမ်း ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈ ( Myanmar National Truth and Justice Party : MNTJP ) တပ်ႉသိုၵ်း (Myanmar National Democratic Alliance Army : MNDAA ) မိူဝ်ႈ 11/3/1989 ။
ယၢမ်းလဵဝ် တီႈၵိူဝ်းၵုမ် ပဵၼ် ၽိူင်ၵျႃးသိူင်း ၊ ၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်းသုင်သုတ်း လႄႈ ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ပဵၼ် ၽိူင်တီယၼ်၊ ၵႅမ်ၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်းသုင်သုတ်း ပဵၼ် ၽိူင်ဝိၼ်ႉသျိၼ် ၊ ၽိူင်တႂီၶျၼ် ၊ ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇပဵၼ် ထုၼ်းမျၢတ်ႉၼၢႆႇ ။ ႁႅင်းသိုၵ်း (ဢိင်ၶေႃႈမုလ်းပပ်ႉၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်း BNI ) မီးမွၵ်ႈ 2000 ။ ပေႃးဢဝ်ပိူင်ပိုင်းလၵ်းမိူင်း 2008 ဝႃႈ ဢၼ်ပၼ် ဝႆႉ သွင်ၸႄႈဝဵင်း ဝဵင်းၵွင်းၸၢင်ႉ တင်း လၢဝ်ႇၵၢႆး ပႃးဝဵင်းၶျိၼ်းသူၺ်ႇႁိူဝ်ႊ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး ႁိမ်း မိုၼ်ႇလွၵ်းလၵ်းၵီႊလူဝ်ႊ၊ ႁူဝ်ၵူၼ်း မီးမွၵ်ႈ သႅၼ်ၸဵတ်း။
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 013, January 2019
