ဢုပ်ႇၵၼ်တင်းၽူႈၶဵၼ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းၸၢင်ႈလႆႈၵတ်းယဵၼ်

Nelson Mandela လၢတ်ႈဝႆႉၼႂ်းပပ်ႉ Long Walk to Freedom ၼႃႈလိၵ်ႈ 841

ဢၼ်တၢမ်တူဝ်မၼ်းၸၢႆး ၵေႃႉတႅမ်ႈဝႆႉ ဝၢႆးသေၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းဢပ်ႊၾရိၵၸၢၼ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉဝႃႈ “To make peace with an enemy one must work with that enemy, and that enemy becomes one’s partner” တင်းတႆးႁဝ်းတႄႉ ထၢင်ႇတေပိၼ်ႇဝႃႈ “တႃႇလႆႈငမ်းယဵၼ်ၵၼ်တင်းၽူႈၶဵၼ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းလူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်း ၵေႃႉ ၽူႈၶဵၼ်ၵွၼ်ႇ။ ယဝ်ႉ ၽူႈၶဵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇတေပဵၼ်မႃးဢူၺ်းၵေႃႉလီၵၼ် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႉ ႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈ လီၵၼ်တင်းႁဝ်းယဝ်ႉ” ၼႆႁိုဝ်ၼေႃ။

ၵႂၢမ်းၶေႃႈၼႆႉ ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈလႄႈ ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းထမ်းတႄႉ။ ယွၼ်ႉသင်လႄႈဝႃႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းထမ်း။ တေ လႆႈဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈယွၼ်ႉလႆႈဝူၼ်ႉၶူင်ဢွၵ်ႇသေ တႅမ်ႈဝႆႉ၊ ပဵၼ်ယွၼ်ႉတူဝ်ထူပ်းမၼ်းၸၢႆး ဢၼ်တၢမ်တူဝ်မၼ်းၸၢႆး ၵေႃႉလႆႈတိူင်ႇပၢင်ႇဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ် တင်းၽူႈၶဵၼ်မၼ်း F.W de Klerk ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉ ၼိူဝ်ၽိူၼ်လဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်းၽူႈၶဵၼ်မၼ်းၸၢႆးၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇတေလႆႈ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၸႅတ်ႈ ၸၢင်ႇထၢင်ႇႁၢင်ႈ ဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇယၢပ်ႇတေႃႇသူႈမႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉလူး။

လိူဝ်သေတူဝ်ထူပ်းဢၼ် Nelson Mandela ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းမိူင်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ ဢၼ်ထုၵ်ႇဢင်းၵိတ်း ၵုမ်းၵမ်ၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင် သွင်ပၢၵ်ႇပီပၢႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸွင်ႇမၼ်းဢမ်ႇမႃးယဝ်ႉလူၺ်ႈ ယွၼ်ႉတၢမ်တူဝ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် မိူင်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ ၵႂႃႇမိူင်ႈလၼ်ႊတၼ်ႊသေ ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်တင်းၽူႈၶဵၼ်ၶဝ် ၼိူဝ်ၽိူၼ်လဵဝ်ၵၼ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈလွင်ႈ လွတ်ႈလႅဝ်းမႃး ၼႂ်းမိူဝ်ႈပီ 1947 ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်။

ၶိုၼ်းဝၢႆႇတူၺ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လွင်ႈဢၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၵႂႃႇ တႂ်ႈဢင်းၵိတ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈဝႃႈ ယွၼ်ႉလုင်းဢွင်ႇသၢၼ်းၵႂႃႇဢုပ်ႇၵုမ်ၽူႈၶဵၼ်မၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ဢၢင်းၵိတ်း တီႈမိူင်းဢင်းၵိတ်းသေ လႆႈမႃးၶေႃႈတူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇဢွင်ႇသၢၼ်းတင်း ဢိတ်ႇတလီႇ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ဝၢႆးၼၼ်ႉမႃးၵွၼ်ႇ လုင်းဢွင်ႇသၢၼ်းမႃးဢုပ်ႇၵုမ် ႁူၺ်းဢဝ်ၽူႈၶဵၼ်မၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်တႆး တီႈပၢင်လူင်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢဝ်လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၸွမ်းမၼ်း တီႈဢင်းၵိတ်ႉလႄႈ ၸင်ႇတေလႆႈမႃးလွတ်ႈလွင်ႈလႅဝ်းလႄႈ ၸင်ႇတေပဵၼ် မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ထၢင်ႇၸႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ၼႂ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၵေႃႈ တိုၵ်ႉမႅၼ်ႈၽွင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးႁဝ်းၶဝ် တိုၵ်ႉၶတ်းၸႂ်ၼင်ႈၽိူၼ်လဵဝ် ၵၼ် တင်းၽူႈၶဵၼ် ဢၼ်လႆႈတေႃႇသူႈတိုၵ်းတေႃးမႃး ၶၢဝ်းတၢင်းၸဵတ်းသိပ်းပီပၢႆၼၼ်ႉသေ သွၵ်ႈႁႃသဵၼ်ႈတၢင်း ငမ်းယဵၼ်လွတ်ႈၶဵၼ် တႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းလႄႈ လႆႈဝႃႈငၢမ်ႇမႅၼ်ႈ ၸွမ်းၵၼ်တင်း ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ် Nelson Mandela လၢတ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈ ၼင်ႇၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တိုၵ်းတေႃးဢဝ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၶဝ် ၼႂ်းပိုၼ်းၼၼ်ႉႁဵတ်းသၢင်ႈ မႃး ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၼၼ်လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးႁႅင်းတူဝ် ႁႅင်းၸႂ်တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ၵၢၼ်ဢုပ်ႇ ဢူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ တေပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵတ်းယဵၼ် ပေႉၶဵၼ် လွတ်ႈၶဵၼ်တႄႉယဝ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယူႇတႄႉတႄႉ။

သင်တေသိုပ်ႇမႃးထတ်းသၢင်တူၺ်း လွင်ႈဢၼ် Nelson Mandela လႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸိုင်ႈမိူင်းလၢႆလၢႆၵေႃႉ ဢုပ်ႇၵုမ် တင်းၽူႈၶဵၼ်ၶဝ်သေ ဢဝ်ၽူႈၶဵၼ်ၶဝ် မႃးပဵၼ်ဢူၺ်းလီလႆႈၼၼ်ႉလႄႈ ၼိူင်းၵၼ်တူၺ်း တင်းဢၼ်ၽူႈ ဢွၼ်ႁူဝ်တႆးႁဝ်းၶဝ်ႁဵတ်းယူႇ ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉၸိုင် ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတႄႉ တေလႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၼမ်ႉၸႂ်ၽူႈၶဵၼ်ဢၼ် မီးတေႃႇ Nelson Mandela ၽူႈၶဵၼ်ဢၼ် Nelson Mandela လႆႈတေႃႇသူႈဢုပ်ႇမႃးလႄႈ ၼမ်ႉၸႂ်ၽူႈၶဵၼ်ဢၼ် မီးတေႃႇ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးႁဝ်းၶဝ် ဢၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးႁဝ်းၶဝ် တိုၵ်ႉဢုပ်ႇၵုမ်ယူႇၼႆႉ ပိူင်ႈၵၼ်လႄႈ ႁၢင်ႇၵၼ် ၾႃႉလႄႈလိၼ်ဝႆႉ။

တႃႇတေဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်တင်းၶဵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၶေႃႈဢၢင်ႈလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းဝႆႉ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ –

1) ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် မီးၼမ်ႉၵတ်ႉတဵမ်ထူၼ်ႈ
2) ႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈၵူၼ်းမိူင်း
3) ငဝ်းလၢႆးၽူႈၶဵၼ် ပဵၼ်ဝႆႉၾၢႆႇဢူၼ်ႈ
4) ငဝ်းလၢႆးလုမ်ႈၾႃႉ မႃးၾၢႆႇႁဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ထႅင်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

Nelson Mandela ပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ဢၼ်မီးၼမ်ႉၵတ်ႉ လႅၼ်ႇၾၢႆႇၵတ်ႉယမ်ၵေႃႉၼိုင်ႈ လူၺ်ႈဢမ်ႇမီးၶေႃႈ ထၢင်ႇ ထိူမ်သေဢိတ်းဝႃႈ ၸွင်ႇမၼ်းတေဢွၼ်ႁူဝ်ဢုပ်ႇၶဵၼ်လႆႈႁိုဝ်ဢမ်ႇ။ ၵူၼ်းမိူင်းၼႂ်းမိူင်းဢပ်ႊၾရိၵၸၢၼ်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်တူင်ႉတိုၼ်ႇ ၸွႆႈၵၼ်၊ ၽွမ်ႉၵၼ်၊ ပၼ်ႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈ သၢၼ်ၶတ်းၽူႈၶဵၼ်ၶဝ် ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်း။ ၽူႈဢွၼ် ႁူဝ်တႆးႁဝ်းလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းလူး။

တိုၼ်းႁတ်းလၢတ်ႈဝႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်းတႆးႁဝ်း တိုၵ်ႉယွမ်းဝႆႉႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈတီႈၵူၼ်းမိူင်းယူႇ။ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ပႆႇပွင်ႇ ၸႂ်၊ ပႆႇၽွမ်ႉၵၼ်၊ ပႆႇႁူမ်ႈၵၼ် ပဵၼ်ၼမ်ႉၼိုင်ႈၸႂ်လဵဝ်ၵၼ် တင်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆး ၼင်ႇဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းဢပ်ႊၾရိၵ ၸၢၼ်း ပဵၼ်ၸႂ်လဵဝ်ၵၼ်တင်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ်။

ငဝ်းလၢႆးၽူႈၶဵၼ် ၼႂ်းယၢမ်းမိူဝ်ႈ Nelson Mandela ဢုပ်ႇၵုမ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝႆႉၾၢႆႇဢူၼ်ႈဝႆႉ ၊ ၽူႈၶဵၼ်မၼ်ႈ လႆႈထုၵ်ႇလုမ်ႈၾႃႉဢိုတ်ႈႁပ်းပႅတ်ႈလွၵ်းၵၢတ်ႇပၢႆးမၢၵ်ႈမီး၊ ထုၵ်ႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းလႄႈ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ် လၢႆလၢႆမိူင်း တူၵ်ႇလၢတ်ႈ သမ်ႇမုၵ်ႈဝိူဝ်ႇၸၢၼ်ႈၸင်းယဝ်ႉ။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸိုင်ႈမိူင်းလၢႆလၢႆမိူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၼ်လီ ၵမ်ႉယၼ် ပၼ်ႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈၼိူဝ်တၢင်းႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁၢႆႉၸႃႉၽူႈၶဵၼ် ဢၼ်မီးတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းဢပ်ႊၾ ရိၵၸၢၼ်းလႄႈ လႆႈဝႃႈႁႅင်းၶဝ်ဢူၼ်ႈဝႆႉ။

လွင်ႈၼႆႉတႃႇ Nelson Mandela တႄႉ ပဵၼ်သုၼ်ႇလီတိုဝ်ႉတၢင်းလီယူႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈဢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်ႈလႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်းမိူင်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊၶဝ် ဢုပ်ႇၵုမ် ၽူႈၶဵၼ်ၶဝ်ယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ဝႃႈ ငဝ်းလၢႆးၽူႈၶဵၼ်မိူဝ်ႈယၢမ်းၼင်ႇၼၼ်ၼၼ်ႉ ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇဝႆႉ ယွၼ်ႉႁႅင်းလၢႆၾၢႆႇလၢႆတၢင်ႇဢီးသူၼ်းဝႆႉ သေ ၶႂ်ႈမိူၼ်ၵၼ်ၼင်ႇငဝ်းလၢႆးဢၼ် Nelson Mandela လႆႈထူပ်းၺႃးၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။

ပေႃးၼၼ်ငဝ်းလၢႆးၽူႈၶဵၼ် ဢၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးႁဝ်းၶဝ် တိုၵ်ႉဢုပ်ႇၵုမ်ၼႆႉလူး ၸွင်ႇပဵၼ်ၾၢႆႇဢူၼ်ႈဝႆႉႁိုဝ်၊ ငဝ်းလၢႆးလုမ်ႈၾႃႉလူး သမ်ႉယူႇဝႆႉၾၢႆႇၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးႁဝ်း ၽွင်းတိုၵ်ႉဢုပ်ႇၵုမ်ၽူႈၶဵၼ်ယူႇၼႆႉ ၵႃႈႁိုဝ် ၼႆႉၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၵ်ႉႁၼ်ပဵၼ်ၶေႃႈငမ်းငဝ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ တႃႇႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးၼင်ႇဢၼ် Nelson Mandela လၢတ်ႈဝႃႈ “တႃႇလႆႈငမ်းယဵၼ်ၵၼ်တင်းၽူႈၶဵၼ် ၼၼ်ႉ တိုၼ်းလူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းၵေႃႉ ၽူႈၶဵၼ်ၵွၼ်ႇ၊ ယဝ်ႉ ၽူႈၶဵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇတေပဵၼ်မႃးဢူၺ်းၵေႃႉလီၵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈလီၵၼ် တင်းႁဝ်းယဝ်ႉ” ၼၼ်ႉလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ဢုပ်ႇၵုမ်ၶဵၼ်ယဝ်ႉ တေဢမ်ႇသုမ်းၶဵၼ် မိူၼ်မိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးႁဝ်းၶဝ်တူၵ်းသုမ်း တီႈဝဵင်းပၢင်လူင် မိူဝ်ႈပီ 1947 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးႁဝ်း တိုၼ်း လူဝ်ႇလႆႈၸိုၼ်ႇၶတ်းၸႂ်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းတင်းသဵင်ႈ ဢမ်ႇဝႃႈၸဵမ်ႇလဵၵ်ႉ ယႂ်ႇၵႄႇ တိုၼ်း လူဝ်ႇ လႆႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် ပွင်သၢင်ႈ ၼင်ႇၵႅပ်ႈလႄႈၵႂၢင်ႈ ယၢင်ႈပဵၼ်ႁွႆးလဵဝ် သဵင်လဵဝ် ယိူင်းမၢႆလဵဝ် ပဝ်ႉမၢႆလဵဝ်ၵၼ် ယူႇယဝ်ႉ။

မိူင်းၶုၼ်