ၽဵင်းၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ယိင်ႈယႂ်ႇမႃးမိူဝ်ႈလႂ်

ႁုၼ်ႈသႅၼ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးႁဝ်းယၢမ်းလဵဝ် ပေႃးလၢတ်ႈထိုင်တၢင်းမူၼ်ႈတၢင်းသိူဝ်း တၢင်းမိုတ်ႈ တၢင်းသူင် ဢမ်ႇဝႃႈငၢၼ်း ဝႃႈပွႆးသင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၶိုၼ်ႈႁိူၼ်းမႂ်ႇ ၵိၼ်ၶႅၵ်ႇၵူပ်ႉၵူႈ ပီမႂ်ႇ ဢွၵ်ႇဝႃႇ ဢွၵ်ႇသႃ ပွႆးသၢင်ႇလွင်း လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် တၵ်းဢမ်ႇပူၼ်ႉလႆႈပၢင်ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ဢၼ်မႃးၸွမ်းၵၢပ်ႈ ၸွမ်းပၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁိူဝ်ႈ ႁိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇႁဝ်းၼႆႉ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမီးမႃးမိူဝ်ႈလႂ်? ပဵၼ်ၽႂ်ၵေႃႉတႄႇမႄႇသၢင်ႈၶူင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးဢွၼ်တၢင်း မိူဝ်ႈလႂ် ၵၢပ်ႈလႂ်ပၢၼ်လႂ်?။ မိူဝ်ႈမႃးတေႃႉတႆႇၶႆႈၶူၼ်ႉ ဝူၼ်ႉတူၺ်း ၶိုၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတွင်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ၶႄးတေဢမ်ႇၶိုတ်း ၵဝ်ႉၶိုတ်းငဝ်ႈမၼ်းၼႆသေတႃႉဢၼ်တွင်း လႆႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽဵင်းၵႂၢမ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (ၽဵင်းၵႂၢမ်းတၢင်ႇ တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆး) “ၶိူဝ်းတႆးၶိူဝ်းရႃၸႃ” ဢၼ်ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊပႃႉၺၢၼ်ႇ ၶူင်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇ ၸႂ်ႉတိုဝ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းၸိူဝ်ႉ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ပီ 1947 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွၼ်ၼႃႈၼႆႉၼၼ်ႉ ပႆႇတွၼ်ႉယၢမ်ႈယိၼ်းၽဵင်းၵႂၢမ်း ဢၼ်ႁႆႇတိုင်ႈၸွမ်းၶိူင်ႈပၢၼ်မႂ်ႇ။ ဝႃႈလႃးၵေႃႈ တေမီးမႃးယူႇႁိုဝ် ဢမ်ႇမီးႁိုဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉ။ ၼၼ်ႉၵွပ်ႈၽူႈတႅမ်ႈ လႆႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းတၢင်ႇတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ “ၶိူဝ်းတႆးၶိူဝ်းရႃၸႃ” ၼႆႉၵူႈၼႂ် ၽွင်းယူႇႁူင်းႁဵၼ်းၼွင်ယေးၵဵင်းတုင် (ဝၢႆးသေႁွင်ႉၽဵင်းတၢင်ႇတုင်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် “ၵပႃႇမၸေႇပမႃႇပေႇ” ၽွင်းၼၼ်ႉ ပၢၼ်ၼေႇဝိၼ်း)။

ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈငိၼ်းၽဵင်းၵႂၢမ်းဢၼ်တွင်းလႆႈၸိုဝ်ႈၽဵင်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ပိတ်းပိတ်းပွတ်းပွတ်းၼႂ်းၼၼ်ႉ သွၼ်လိၵ်ႈ လၢႆးလႄႈ- “ယိင်းၸၢႆးၵႄႇၼုမ်ႇယုမ်ႇတူဝ်သေလႄႈ ယႃႇဝႄႈၾၢႆႇႁႃဝႆႉတႃႇမိူဝ်းၼႃႈ ပေႃးၵူဝ်ပဵၼ်ၶႃႈ ႁႃလႃႈပၺ်ၺႃ” ဢၼ်ၸၢႆးၿုၼ်းသေးတႅမ်ႈဝႆႉသေ ယွတ်ႈသႅင်လၢဝ်ႁွင်ႉဝႆႉလႄႈ “တႆးႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ်” ဢၼ်လုင်းတိပ်ႉသႅင် ၵဵင်းတုင် တႅမ်ႈဝႆႉလႄႈ ၼၢင်းၸၢမ်ၶမ်းႁွင်ႉဝႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ယင်းမီးထႅင်ႈလၢႆၽဵင်းတင်းၼမ်တင်းလၢႆ ဢၼ်မူႇၸုမ်း ၼမ်ႉၶူင်းတႅင်ႇတႅမ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇ။

ဢမ်ႇႁိုင်လႆႈၵႂႃႇႁၼ်မႅၼ်ႈပပ်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၵွင်ဝႆႉယူႇၼႂ်းႁွင်ႈဢွၼ်ႇႁွင်ႈၼိုင်ႈတီႈလုမ်းပႃႇတီႇ ” မႅၼ်ႇမႃႉသူဝ်ႇ သႄႇလိတ်ႉလမ်းသိၼ်ႇပႃႇတီႇ”ၶဝ် ၽွင်းၽူႈတႅမ်ႈတိုၵ်ႉပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ လႆႈၵႂႃႇလၵ်ႉဢဝ်ဢွၵ်ႇမႃးပၼ်တႆးၵေႃႉ တႆးသႄႈ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈပဵၼ်ၽွင်းတိုၵ်ႉမၵ်ႉႁိတ်ႉသူင်မိုတ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ။ ဢၼ်တွင်းလႆႈလႄႈၵႆႉၵႆႉ ႁွင်ႉလဵၼ်ႈၸွမ်း ၵိဝ်ႇၵၢင်ဝၢၼ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇၽဵင်းၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈမႃး – ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ဢမ်ႇႁိုင်သင်ၵေႃႈလႆႈ ငိၼ်းၽဵင်းၵႂၢမ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း၊ ၸၢႆး ထီးသႅင်ၶဝ်လိုဝ်းလင် ဢွၵ်ႇမႃးၼႂ်းႁူင်းပွႆႇသဵင်တႃႈၵုင်ႈလႄႈႁူင်းပွႆႇသဵင်ၼႂ်းဝဵင်းၸဵင်းႁၢႆး မိူင်းထႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁူၼ်ႈ ၸွတ်ႇပၼ်းတူဝ်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆးသေၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းဢူၵ်းၼႂ်းၸႂ်ၵူၼ်း ၼုမ်ႇတႆးၵႂႃႇၵူႈတီႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈလႆႈငိၼ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း လၢတ်ႈတႄႉတႄႇ ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ1960 (မိူဝ်ႈလဵဝ် ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢႃယု မွၵ်ႈ 70-71)။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီမိူဝ်ႈလဵဝ်ၽူႈသူင်မၵ်ႉႁိတ်ႉလႄႈ ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းဢတ်းဢွၵ်ႇမႃးမၢၵ်ႈၼမ်လၢႆတႄႉတႄႉတင်း ဢၼ် မေႃႁွင်ႉသဵင်လီ ၼိူဝ်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းလီလႄႈဢမ်ႇလီဢိၵ်ႇတင်းၽူႈတႅင်ႇတႅမ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်း ယွၼ်ႉၵွပ်ႈ သူင်မိုတ်ႈ သူင်ႁွင်ႉ သူင်တႅမ်ႈသေယွမ်းႁႃငိုၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇမႃးလူင်းတိုၼ်းဢတ်းဢွၵ်ႇႁင်းၵူၺ်း။ မၢင်ၵေႃႉၵေႃႈထုၵ်ႇၸႂ်မႅၼ်ႈၸႂ်ၽူႈထွမ်ႇ လႄႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်သေဢဝ်ပဵၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵႂႃႇၵေႃႈမီးတင်းၼမ် မၢင်ၵေႃႉဢတ်းဢွၵ်ႇပဵၼ် 3- 4 ၶႅပ်းယဝ်ႉယင်း ပႆႇထုၵ်ႇၸႂ်ၽူႈထွမ်ႇလႄႈပႆႇလင်ၵေႃႈမီး။

မိူဝ်ႈမီးၵူၼ်းသူင်ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၼမ်မႃးၵေႃႈတင်းသဵင်လီ ဝၢၼ်ႁူမေႃႁွင်ႉလႄႈၵူၼ်းတႅင်ႇတႅမ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်းၵေႃႈၼမ်မႃး လူၺ်ႈၼိူဝ်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း ၼမ်ႉၵႂၢမ်း ၶႅမ်ႉ ဢမ်ႇၶႅမ်ႉလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇတီႈ ၽူႈထွမ်ႇထုၵ်ႇၸႂ်ၼမ်ဢေႇ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ၶိုၼ်း ၵဵပ်းဢဝ် ၽဵင်းၵႂၢမ်းၵဝ်ႇၸိူဝ်းပိူၼ်ႈ ယၢမ်ႈႁွင်ႉဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉၼၼ်ႉၶိုၼ်းမႃး ႁွင်ႉဢတ်းဢွၵ်ႇမႂ်ႇသေမီးၸိုဝ်ႈသဵင်မႃး ၵေႃႈမီး။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢဝ်ၼိူဝ်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈမႃးမႄးၵႄႈသေဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶိုၼ်းပိၼ်ႇသႂ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈမီးတင်းၼမ်။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ မိူဝ်ႈထုၵ်ႇၸႂ်ၽဵင်းၵႂၢမ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈယၢမ်ႈႁွင်ႉမႃးယဝ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးႁွင်ႉဢွၵ်ႇၵေႃႈဢမ်ႇထုၵ်ႇ လီၵႄႈမႄး ၶေႃႈၵႂၢမ်းၼိူဝ်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ။ ၸိူဝ်းၼႆႉၽူႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၸုပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ထုၵ်ႇလီၼပ်ႉယမ်ၽဵင်း ၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈပေႃးတေၶိုၼ်းဢဝ်မႃးႁွင်ႉဢတ်းဢွၵ်ႇၵေႃႈႁွင်ႉၸွမ်းၽဵင်းၵႂၢမ်းၼိူဝ်ႉၵႂၢမ်းၼမ်ႉၵႂၢမ်းလၵ်းလၵ်း ၶွင်ပိူၼ်ႈ ၵူၺ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၵႂႃႇမႄးပိၼ်ႇလၢႆႈသင်။

ပေႃးဢမ်ႇဢဝ်ၵေႃႈ တိုၼ်းဢမ်ႇလီဢဝ်မႃးႁွင်ႉဢတ်းဢွၵ်ႇတင်းပိုၵ်း။ ဢမ်ႇဝႃႈၽူႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၽူႈတႅမ်ႈၵႂၢမ်းထုၵ်ႇ လီၶဝ်ႈၸႂ် ပွင်ႇၸႂ်ၼမ်ႉၵႂၢမ်းၼိူဝ်ႉၵႂၢမ်းၽဵင်းၵႂၢမ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈတႅမ်ႈႁွင်ႉဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ဝၢၵ်ႇထိုင်ၽႂ်လွင်ႈသင်ဢဵၼ်း ဢၢၼ်းသင်ၼၼ်ႉ ႁဝ်းသမ်ႉ ၵႂႃႇဢဝ်မႃးပိၼ်ႇလၢႆႈၶေႃႈၵႂၢမ်း ၼိူဝ်ႉၵႂၢမ်းၸိုင် မိူၼ်တင်း ဢမ်ႇၼပ်ႉၼႃႈထိုဝ်တႃၵၼ် ပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆၵၼ်မိူၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉလႄႈ ၵႂႃႇလၵ်ႉဢဝ်ၶွင်ပိူၼ်ႈမႃးပိၼ်ႇၵႄႈမႄးၼိူဝ်ႉၵႂၢမ်းၼမ်ႉ ၵႂၢမ်း သေဢဝ်လမ်ႇသဵင်ၶွင်ပိူၼ်ႈၵူၺ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီပဵၼ်။

မိူဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း မီးၸိုဝ်ႈသဵင်ပဵၼ် ၽူႈတႅမ်ႈၵႂၢမ်းမီးၸိုဝ်ႈသဵင်ၶႅၼ်းဢမ်ႇလီပဵၼ်။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ တၢင်းၼိုင်ႈ ၵေႃႈ ႁဝ်းယင်းထုၵ်ႇလီယုၵ်ႉယွင်ႈၵၼ် ပၼ်ႁႅင်းၵၼ်ၼပ်ႉၼႃႈထိုဝ်တႃၵၼ်။ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၽဵင်းၵႂၢမ်းလမ်ႇၵႂၢမ်းတႆး ၵူၺ်း လမ်ႇၽဵင်းၵႂၢမ်းတၢင်ႇၸၢတ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်းၵေႃႈယင်းထုၵ်ႇလီဝႄႈယူႇ။ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆးႁဝ်းတင်းလၢႆ တၵ်း ႁူႉပၵ်းပိူင်ၵၢၼ်ပၢႆးမွၼ်းလႄႈလၵ်းၵၢၼ်ပၢႆးမွၼ်းယူႇ။

ၸၢႆးမွၼ်းၶိူဝ်း
ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ 004 May 2018