မၢၵ်ႇမူႉၶမ်ၵႄႈႁိပ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽႂ်ၵေႃႈတေႁူႉယူႇ။ တိုၼ်းၺႃးႁိပ်ႇတႅၵ်ႇငၢၵ်ႈၸတ်ႉတႅၵ်ႇၽွင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈ ၼၼ်လႄႈ ၼႂ်းၵႄႈၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ်သိုၵ်း ႁႅင်းထဝ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၵ်ႇပီ 21 ၼႆႉၽဝ မိူင်း တႆး မိူၼ်မၢၵ်ႇမူႉ တူၵ်းၶမ်ယူႇ ၼႂ်းၵႄႈႁိပ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉႁိုဝ်။
1947 မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ တႄႇ 1952 ၶႄႇလႅင် (ၸုမ်းၶႄႇ ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ) ၶႄႇၽိူၵ်ႇ (ၸုမ်းၶႄႇၵေႃမိၼ်တၼ်) ၶဝ်ႈမႃးမိူင်းတႆး။ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ဢၢင်ႈ လွင်ႈၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တႄႇၶိုၼ်ႈမႃးမိူင်းတႆး ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ။
ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ – ဢၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈဢဝ်လိူင်ႈ ၼိူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၶႄႇၸႂ်ႉ ဢႃႇၼႃႇသေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈႁဵၵ်ႈႁွင်ႉ မိူင်း ဝၼ်းတူၵ်း ၸုၵ်းၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ မႃးတႃႇသေႇ။ ၾၢႆႇသိုၵ်း မၢၼ်ႈ ၵေႃႈၸႂ်ႉၶေႃႈၵႂၢမ်းဝႃႈ မိူင်းၶႄႇ ပဵၼ် ဢူၺ်းလီ ၽူႈၵိူတ်ႇၽၢၵ်ႈ (ပွၵ်ႉၽေႃႇ) ၵၼ်မႃး။ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈ ၵႃႈပဵၼ် ၶူဝ်းႁႄႈ၊ ၶူဝ်းတိုၼ်း၊ မႆႉသၵ်းမႆႉတိုင်း ၶူဝ်းၶွင် တင်းသဵင်ႈ ႁုပ်ႈသိုဝ်ႉ ဢဝ်ၵူႈလၢႆးလၢႆး။
ပႃးၸဵမ် ၵႄးၼမ်ႉ ႁွင်ႈၼမ်ႉ ၶိုင်ဝၢင်းၽႅၼ်တဵင်ၾၢႆ ႁိမ်သိုဝ်ႉဢဝ်ၾႆးၾႃႉမႃး။ ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်၊ ၼမ်ႉမၼ်းလူမ်း(ၵႅသ်ႉ) ၸိူဝ်းၼႆႉ တေႃႇတေႃႈလွတ်ႇလူင် လတ်းၵူင်မိူင်းတႆး မိူင်းမၢၼ်ႈ သေ လုတ်ႇ ဢဝ်တီႈ ၾင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇမိူင်းရၶႅင်ႇ – သူင်ႇ ၶဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ ၵူႈဝၼ်း။ မိူဝ်ႈတဵင်ၾၢႆၼမ်ႉမၢဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးပၼ်ႁႃသေတႃႉ ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတဵင်းၸဵင်ႇ ၶိုင်တဵင် ၾၢႆၼမ်ႉၵဵဝ် – တီႈၼမ်ႉ ၵဵဝ်တူၵ်း ၼမ်ႉၵဵဝ်ဢွၵ်ႇ ၶွႆႈၵၼ် (မေၶ၊ မလိ ၶ မျိတ်ႉသူင်ႇ) ၊ မိူင်ႁႄႈ ၵျွၵ်ႉပတွင်းတွင်ႇ ၸိူဝ်း ၼႆႉ – တႄႇမီးပၼ်ႁႃမႃး၊ ၵူၼ်းမိူင်းလုၵ်ႉႁိုၼ်ႇသၢၼ် ၶတ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း ။ ပီ 2011 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတဵင်းၸဵင်ႇ ပိုတ်ႇၽၵ်းတူ မိူင်း ႁပ်ႉတွၼ်ႈၵူႈမိူင်းမိူင်း၊ ယိုၼ်းမိုဝ်းႁပ်ႉ ၸုမ်းယိပ်း ၵွင်ႈၵၢင်ႇ မႃးၵိုတ်းသိုၵ်း။
မၢင်ႇႁၢင်ႈမိူင်းဝၼ်းတူၵ်း (ဢမေႊရီႊၵၼ်လႄႈ ၸုမ်းဢူၺ်းလီမၼ်း) ၵေႃႈ သုတ်ႉ ၸမ် မိူင်းမၢၼ်ႈ မႃးလႄႈၶႄႇၵေႃႈ မိူၼ်ႁၢင်ႈ ပိၼ်ႇၽႅၼ် လဵၼ်ႈလွၵ်းတေႃႇ မိူင်းမၢၼ်ႈမႃး။ ဝၢႆးပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈ ပီ 2 012 ဢၼ် ပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်း ၶွင်တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းသုၵျီႇ ပေႉလူၼ်ႉႁိုၵ်း လူၼ်ႉၾင်ႇယဝ်ႉ လွင်ႈၶႄႇ ပိၼ်ႇၽႅၼ် လဵၼ်ႈၵေႃႉမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၶႅၼ်းတႅၵ်ႇလႅင်းမႃးထႅင်ႈ။
ၽွင်း ၼၼ်ႉ ႁိမ်းႁွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇၵေႃႈ ပၢင်တိုၵ်းၵိူတ်ႇ ၶိုၼ်ႈမႃး ၶိူဝ်းယႂ်း၊ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸိူဝ်းပၵ်း လႅၼ် လိၼ်ၶႄႇ ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇမႃး။ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၶူဝ်းတိုဝ်း ၼႂ်းသိုၵ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ၶူဝ်းၶွင် ဢၼ်မႃးတၢင်းမိူင်းၶႄႇ လွၼ်ႉလွၼ်ႉ။
ၾၢႆႇၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 7 ၸုမ်း ၸိူဝ်းယူႇလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇ ၵေႃႈ လွင်ႈဝႃႈၶဝ်ၸႂ်ယႂ်ႇမိူင်းၶႄႇ၊ လွင်ႈမိူင်းၶႄႇ ယူႇလင် ၼၼ်ႉ ပိုတ်ႇပၢၵ်ႈတႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း လၢႆမိုဝ်ႉလၢႆၵမ်း ။ မိူၼ်ၼင်ႇပေႃးတေၵႂႃႇဢုပ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၼေႇ ပျီႇ တေႃႇ တုၵ်းယွၼ်း မိူင်းၶႄႇ ၸွႆႈဢဝ်ပၼ်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ၊ ၵမ်ႉထႅမ် ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းသၢႆ ႁတ်ႉဢႅဝ်လဵဝ် One Belt One Road (သဵၼ်ႈတၢင်း ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ပၼ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ) ၸိူဝ်းၼႆႉ။
လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼူၵ်ႉယုင်း ၵေႃႈတေႃႈ ၼ င်ႇ ၼ ၼ် – ၼႂ်း ပီ 2016 -17 ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းသုၵျီႇ ႁူပ်ႉၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႊ ရီႊၵၼ် ၼိုင်ႈၵမ်း၊ ႁူပ်ႉၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ 4 ၵမ်း။ ႁူပ်ႉၽူႈ မီးၸၼ်ႉ မိူင်းၶႄႇ 9 ၵမ်း၊ ၽူႈမီးၸၼ်ႉမိူင်းဢမေႊရီႊၵၼ် 4 ၵမ်း။ ပေႃးတူၺ်း မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း လႅပ်ႈၸမ်ၸႂ် တင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းသုၵျီႇ ၼႆသေတႃႉ ဢၼ်ႁူပ်ႉၶႄႇ ယင်းၼမ်လိူဝ်သေ မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း တႄႉတႄႉ။
လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇၵေႃႈတေႃႈၼင်ႇၼၼ် မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉသႂ်ႇၸႂ် ၼိူဝ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇမိူင်း မၢၼ်ႈ။ ဢမ်ႇ တွၼ်ႉ ၵပ်းသိုပ်ႇပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ။ ပႃးၸဵမ်ပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း။ မွၵ်ႇဢဝ်တူဝ် တႅၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ပေႉပၢင် လိူၵ်ႈတင်ႈ ၼိုင်ႈတီႈၼင်ႈၶိုၼ်ႈၼိူဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းမိူင်းၶႄႇ ဢဝ်ၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ ယူႇ သဝ်းသေ သၢင်ႈလွင်ႈၸမ်ၸႂ်ၵၼ်။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ သူင်ႇၽူႈမီးၸၼ်ႉ ၾၢႆႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်မိူင်း မႃးႁူပ်ႉၸိၵ်းၸွမ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸွမ်သိုၵ်းလူင် မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ။ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ပီ 2011 – 2017 ႁူပ်ႉၵၼ် ဢမ်ႇယွမ်း 7 ပွၵ်ႈ။ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ပီ 2014-2016 သူင်ႇသိုၵ်းမႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းတပ်ႉၼမ်ႉ၊ တပ်ႉလူမ်း၊ တပ်ႉလိၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈသေ ၾိုၵ်းသိုၵ်း ႁူမ်ႈၵၼ် လၢႆမိုဝ်ႉလၢႆပွၵ်ႈ။
ၾၢႆႇၶၢဝ်ႇၵေႃႈ မိူင်းၶႄႇႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ဝႆႉမဝ်မၢင်ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉလႄႈ တႄႇပီ 2015 မႃး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ မွၵ်ႇဢဝ် ၼၵ်ႉ ၶၢဝ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ 40 ၵေႃႉ ၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ် ၾိုၵ်းၽွၼ်ႉတီႈ ဝဵင်းယုၼ်ၼၢၼ် တင်း ဝဵင်းလူင်ပိူၺ်ၵျိင်း။ မိူဝ်ႈပီ 2017 ၵေႃႈ မွၵ်ႇဢဝ်ၼၵ်ႉၶၢဝ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ ၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ပၢင်ၵုမ်လူင် ၶွၼ်ႊၵရႅတ်ႊ ၵမ်းထူၼ်ႈ 19 တီႈဝဵင်းလူင်ပိူၺ် ၵျိင်းထႅင်ႈ သေ ႁႂ်ႈၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း မိူင်းၶႄႇ ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၶႄႇၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၵူင်ၵူင်။
လိူဝ်ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈႁူင်းၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇ သိၼ်းႁႂႃသေ ယင်းတင်ႈပႃး ႁွင်ႈၵၢၼ်သိၼ်းႁႂႃ ၾၢႆႇမၢၼ်ႈ ထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ Facebook သိၼ်းႁႂႃ ၾၢႆႇမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ တႄႇပီ 2014 ၊ ၼႂ်းပီ 2017 သဵင်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းယုၵ်ႉမိုဝ်းၵမ်ႉထႅမ် ၼမ်လိူဝ်ၵႂႃႇ 30 လၢၼ်ႉၵေႃႉ ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ မိူင်းၶႄႇ လဵၼ်ႈၵေႃႉမိူင်းမၢၼ်ႈ ၊လဵၼ်ႈၵေႃႉ ၵမ်ႉထႅမ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမိူင်းတႆး ၼႆႉ တႃႇၶႄႇ ဢမ်ႇတူၺ်း ပုၼ်ႈပၢင်ႈၶႄႇတိုၼ်းဢမ်ႇမီး။ ပေႃးတူၺ်း ၸုမ်းသိုၵ်း RCSS တင်း ၸုမ်းသိုၵ်း TNLA ယိုဝ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ယင်းၶႂ်ႈ မီးၵႂၢမ်းထၢမ် ဝႃႈ ၸုမ်းသိုၵ်း RCSS ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်း တင်း ၸုမ်းသိုၵ်း TNLA ႁႃႉ တင်း မိူင်းၶႄႇ – ၼႆ ပေႃးလီ ဝူၼ်ႉ။ ၸုမ်းသိုၵ်း TNLA ၸႂ်ႉမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်းၼႆႉ ပေႃးတၢၼ်ႇသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸႂ်ႉၸႂ်ႉယိုဝ်းယိုဝ်း ၵႃႈဝႃႈၵႃႈပဵၼ်။
ၵွပ်ႈၼၼ် လွင်ႈၼႆႉ – ပိူၼ်ႈၵမ်ႉလင် ပၼ်ႁႅင်းသေ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၼင်ႇၵၼ် ယိုဝ်းၵၼ်တၢႆၼၼ်ႉ ၸွင်ႇမၼ်းၵိုင်ႇ၊ ပဵၼ် လွင်ႈလီဝူၼ်ႉ။ သင်ဢမ်ႇႁႃလၢႆးတၢင်း ႁႂ်ႈၵိုတ်းၵၢၼ်တိုၵ်းတေႃးၵၼ်လႆႈၸိုင် ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ၸၢဝ်းတဢၢင်း တင်း တႆး ၵူၺ်း ၵူၼ်းၸိူဝ်းယူႇပိုၼ်ႉတီႈတင်းမူတ်း ႁူႉ ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ပဵၼ်ၼမ်ႉႁူၼမ်ႉတႃ ယွၼ်ႉၵွင်ႈ ၵၢင်ႇဢၢႆယၢမ်း ၵႂႃႇၶၢဝ်းယၢဝ်း။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵၢၼ်သိုၵ်း၊ ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး လုမ်ႈၾႃႉ တင်းသဵင်ႈ ဢၼ်တႃႉၵၼ်ယူႇ ၼႆႉပဵၼ် မိူင်း ၶႄႇ တင်း မိူင်း ဢမေႊရီႊၵၼ်ႊ။ ၽႂ်တႃႉၶဝ် ဢမ်ႇတႃႉၶဝ်ေၵႃႈယဝ်ႉ ၼႂ်းၵႄႈၶဝ်တႃႉၵၼ်ၼၼ်ႉ မိူင်းတႆး၊ မိူင်း မၢၼ်ႈ မီးယူႇၶၵ်ႉတွၼ်ႈလႂ်။ တႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ တေယူႇလွတ်ႈ ၸုၵ်းမၼ်ႈ ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉလူး ၸႄႈမိူင်းတႆး ၸွင်ႇတူၵ်းပဵၼ်တူဝ်ယိူဝ်ႇ။ ပေႃးဢဝ် တႃၵူၼ်းပိင်း တူၺ်း ၽႅၼ်ႇလိၼ်ဝႃႈတႄႉ – ၸႄႈမိူင်းတႆး တူၵ်းယူႇ ဝႆႉ ၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းၶႄႇလူင် တင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူင်းမၢၼ်ႈ သမ်ႉ မီးၵႃႈၶၼ် တႃႇမိူင်းဝၼ်းတူၵ်း တင်း မိူင်းၶႄႇ ၶႅင်ႇႁိမ် ၶႂၢၵ်ႈ ဢႃႇၼႃႇၵၼ်။ ပေႃးတူၺ်းယၢမ်းလဵဝ်မိူၼ် မိူင်းတႆး တူၵ်းပဵၼ် မၢၵ်ႇမူႉၶမ် ဝႆႉၵႄႈႁိပ်ႇ၊ တႃႇလွတ်ႈႁႅင်းႁိပ်ႇ ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီယႅၵ်ႈ ၸုမ်းႁွင်ႇ ၸုမ်းၸၢၼ်း ၸုမ်းတူဝ်၊ ၸုမ်းႁူဝ်။ ၵူၼ်းမိူင်း တင်းလၢႆၵေႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီ ထွမ်ႇ ၶၢဝ်ႇၾၢႆႇလဵဝ် ထုၵ်ႇလီ ဝႆႉႁူယႂ်ႇ တႃၵႂၢင်ႈ – ႁူမ်ႈၵၼ် ၸွႆႈပွင် ၸွႆႈသၢင်ႈ ႁႂ်ႈၸိုင်ႈတႆး ပေႃး ယူႇလွတ်ႈၵႂႃႇ ၶၢဝ်းယၢဝ်း ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပိူင်လူင်။
ၶုၼ်သၢင်ႇမူး
ၶေႃႈမုလ်း – ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ 004 May 2018
