ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ လႆႈပဵၼ်မႃးတီႈပၢင်ၵုမ် လူင်ပွင်ပၢင်ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉတႆးလႄႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ႈၶိုင်ႈၵၼ် ဢၼ်တေႁဵတ်းတီႈတွင်ႇၵျီးမိူဝ်ႈ 15.2.1947 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 3.2.1947 ၶဝ်ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉသေ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၶေႃႈတႅပ်းတတ်းၵၼ်ယဝ်ႉၵေႃႈ 4.2.1947 မႃး ၶဝ်တွႆႇသၢႆလူမ်းၸူး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းတီႈယၼ်ႇၵုင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် 6.2.1947 မႃး ဢၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈ ၽွင်ႈငမ်းသၼ်လွႆ ၶိုၼ်းတွပ်ႇမႃးသၢႆလူမ်းၼၼ်ႉ 7.2.1947 ၽႅဝ်မႃးတွင်ႇၵျီးသေ ၸင်ႇသိုပ်ႇၽႅဝ် ၸူးၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ဢၼ်မီးယူႇတီႈပၢင်လူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းသၢႆလူမ်းၽိုၼ်ဢၼ် ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းတွႆႇမႃးၼၼ်ႉပႃးဝႃႈ –
“ တႃႇတေလႅၵ်ႈလၢႆႈ မၢႆမီႈၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းတၢင်ႇၼႄတီႈပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇလူင်ၼၼ်ႉသေ မၵ်းမၼ်ႈ တႅပ်းတတ်းယဝ်ႉလႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၽွမ်ႉၸႂ်ယဝ်ႉ ၸင်ႇတေပဵၼ်လွင်ႈမၵ်းမၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းသၢႆလူမ်းမၢႆ 1562 ၼၼ်ႉ ပၼ်ပၢႆးႁူႉႁႂ်ႈသႂ်ႇၶပ်းမၢႆ ဢၼ်ၼႆႉၵူၺ်း။ သင်ဝႃႈ ႁပ်ႉဢဝ်လႆႈလွင်ႈဢၼ်ပၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉမႃးၼႆႉယဝ်ႉသေ မီးၶေႃႈတႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈ ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉတႆးယဝ်ႉ ႁဝ်းၸင်ႇတေၸၢင်ႈသိုပ်ႇ မၵ်းမၼ်ႈပၼ်လႆႈယဝ်ႉ။ လွင်ႈ ဢၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉတေလိူၵ်ႈၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းသႂ်ႇ ပႃးလေႃးၼႂ်းၶွင်ႇသီႇထႅင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇမီးလွင်ႈၼၵ်း ၼႃသင်မႃးထႅင်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။ သူတေႁပ်ႉၶပ်းမၢႆၼႆႉ ဢုပ်ႇၵၼ်တီႈပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇၼႆၵေႃႈ တွပ်ႇသၢႆလူမ်းမႃးတႃႉ”။
မိူဝ်ႈလိၵ်ႈသၢႆလူမ်းၼၼ်ႉၽႅဝ်ႁွတ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၽူႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵေႃႈဢွၼ်ၵၼ်လႆႈႁူႉငိၼ်းၸွမ်းလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉ ၽူႈပွင်ၵၢၼ်မိူင်းတႆးလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းသဵင်ႈလႆႈပဵၼ်တီႈတိူဝ်ႉၸႂ်ၽိတ်းၸႂ်ယူႇတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ 7.2.1947 ၵၢင်ၶမ်ႈ ၸဵတ်းမူင်း (07:00 PM) ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်မိူင်းတႆးၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် ၵၼ်လွင်ႈၼႆႉထႅင်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၽူႈသူၼ်းတုမ် ၸုမ်း ရ ပ လ ဢူးထုၼ်းမျိၼ်ႉ(လၢင်းၶိူဝ်း) လၢတ်ႈဝႃႈ –
“လွင်ႈဢၼ် ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ထိုင်တီႈ ပေႃးလႆႈႁတ်းလူလၢႆၸဝ်ႈၾႃႉတႆးမႃးမွၵ်ႈၼႆႉၼၼ်ႉ ဢပႅတ်ႈမီးတီႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ၵူၺ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈဝႃႈဢမ်ႇၵျိူၵ်ႈ မၢႆမီႈၸႅၵ်ႇၽႄၽွင်းငမ်းသၼ်လွႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇႁတ်းလၢတ်ႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ၊ ဢွၼ်ၵၼ် ယိူၼ်ႉၵၼ်ႈ ၵူမ်ႈႁူဝ်သေၶၢမ်ႇဝႆႉယူႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵမ်းၼႆႉ ၶဝ်ၶႅၼ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈလူလၢႆၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် မႃးထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈ ၶဝ်ႁူႉၽၢႆႇလင်ၸဝ်ႈၾႃႉ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းမိူင်းပႃးၸွမ်းလႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇႁတ်းလူလၢႆမႃးမွၵ်ႈထၢၼ်ႇၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇၼႄဢဵၼ်ႁႅင်းသေ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၶိုၼ်းယဝ်ႉ၊ ပေႃးဢမ်ႇလႆႈၵေႃႈထုၵ်ႇသိုပ်ႇၶိုၼ်ႈမွၵ်ႇ ထိုင်ၸၼ်ႉၼိူဝ်ၶဝ်ထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ”။
ၸဝ်ႈႁူမ်ႈၾႃႉ(ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီႁွင်ႇ) ၵေႃႈ ၵမ်ႉထႅမ်တႃႇႁႂ်ႈႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႆလႄႈ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉပွင်ႇ ပႅင်ႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ ၸင်ႇႁွင်ႉဢဝ်ပၢင်ၵုမ်ၵူၼ်းမိူင်းသေလႄႈ ဢဝ်ၸဝ်ႈယဵပ်ႇၾႃႉၶိုၼ်ႈႁဵတ်းၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈ၊ ၽူႈၼၢမ်းပၢင် ပဵၼ်ဢူးၵျေႃႇပူႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ၼႆႉ ၶဝ်လိူၵ်ႈတၢင်ႇၽူႈတၢင်တူဝ်သေ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈတင်ႈပဵၼ် ၶွင်ႇသီႇ ၸိုင်ႈတႆး (Shan State Council) ဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၶဝ်ႈပႃးၶိုင်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ယိူင်းဢၢၼ်း ဢဝ် ၶွင်ႇသီႇၼႆႉၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶွင်ႇသီႇဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းတႆးႁင်းၶေႃၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်ယိူင်းဢၢၼ်းဢဝ်ၶွင်ႇသီႇၼႆႉ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶွင်ႇ သီႇဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းတႆးႁင်းၶေႃ ၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉၸိုင်
ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း ၵေႃႉဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး ပဵၼ် –
(1) ဢူးတိၼ်ႇဢေး (ယွင်ႁူၺ်ႈ)
(2) ဢူးထုၼ်းမျိၼ်ႉ (လၢင်းၶိူဝ်း)
(3) ဢူးၶုၼ်ၸေႃး (ပၢင်းတြႃႉ)
(4) လုင်းၶုၼ်ထီး (ပၢင်လူင်)
(5) ဢူးၵျႃႇပူႉ (တွင်ႇၵျီး)
(6) ၸဝ်ႈယဵပ်ႇၾႃႉ (သီႇပေႃႉ)
(7) လုင်းၶုၼ်ၽူင်း (ၵူတ်ႉၶၢႆ)
ၽူႈတၢင်တူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၵေႃႉဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး ပဵၼ် –
(1) ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉ တွင်ႇပႅင်ႇ (ၼမ်ႉသၼ်ႇ)
(2) ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ (ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈ) ၸဝ်ႈၾႃႉ ယွင်ႁူၺ်ႈ
(3) ၸဝ်ႈႁူမ်ႇၾႃႉ ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီႁွင်ႇ
(4) ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶဵဝ် ၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းမိတ်ႈ
(5) ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းပွၼ်
(6) ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ ၸဝ်ႈၾႃႉ သီႇသႅင်ႇ
(7) ၸဝ်ႈထုၼ်းဢေး ၸဝ်ႈၾႃႉ သႃမိူင်းၶမ်း
တင်းသဵင်ႈ သိပ်းသီႇ (14) ၵေႃႉ ၶဝ်ႈပႃးၶွတ်ႇၽွတ်ႈပဵၼ်မႃး ၸုမ်းၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆး ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ ပၢင်ၵုမ်ဢၼ်ၼႆႉ ၼင်ႇၵဝ်ႇ ၶဝ်တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈမႃး ၸွမ်ပိဝ်တႆး လိူင် ၶဵဝ် လႅင် ဢၼ်ဝူင်းၵၢင်ပႃးလိူၼ်မူၼ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၵႂၢမ်းတၢင်ႇ ၸွမ်ပိဝ်တႆး ဢၼ်တႆးၼပ်ႉယမ်ႁဵတ်းၸွမ်းယူႇ ထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼၼ်ႉမႃးယူႇယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈဝႃႈ 7.2.1947 ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁွမ်းပဵၼ်ၸႂ်လဵဝ်ၵၼ်သေ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆး၊ တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈၸွမ်ပိဝ်တႆး ၊ ၵႂၢမ်းတၢင်ႇၸွမ်ပိဝ်တႆးသေ သၢၼ်ၶတ်းၶိုၼ်းၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းဢင်းၵိတ်ႉ ၼႆသေလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈမႃးဝႃႈ 7 February ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းတႆး မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၸွမ်ပိဝ်တႆးၼႆႉ မၵ်းမၼ်ႈ ၸဝ်ႈသေ ၸွမ်ပိဝ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ႁႃႈ(5) ဝၼ်းယူႇယဝ်ႉ။
ၸွမ်းၼင်ႇ ပၢင်ၵုမ် 7 February 1947 ၼႆႉသေ ၽူႈဢၼ်ၶတ်းၶႂၢင်ၵၢင်ၸႂ်တႃႇမိူင်းတႆးဢမ်ႇမီးၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၶုၼ် ပၢၼ်းၸိင်ႇ ၸင်ႇမၢႆလၢႆးမိုဝ်းသႂ်ႇၸွမ်းလိၵ်ႈသၢႆလူမ်းသေ သူင်ႇထိုင်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းသၢႆလူမ်းၼၼ်ႉ ၸိုင် –
“ ၸွမ်းလူၺ်ႈ မၢႆသၢႆလူမ်း No. 36 ဢၼ်သူင်ႇမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်း 6.2.1947 ၼၼ်ႉသေ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ လွင်ႈယႃႉ သိမ်းၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉၸိုင်ႈတႆးၼၼ်ႉ ၵမ်းလဵဝ်လႃႈ။ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်း ဢၼ်ႁဝ်းသူင်ႇမႃးတီႈသၢႆလူမ်းဢၼ်ႁဝ်းသူင်ႇ မႃး မိူဝ်ႈ 4.2.1947 မၢႆလိၵ်ႈ 609 ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၶေႃႈမၼ်ႈၵႅၼ်ႇႁဝ်းယူႇ” ၼႆယဝ်ႉ။
ၶိူဝ်းသႅၼ်(တႅမ်ႈ)
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉပိုၼ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႄႈ ပိုၼ်းမိူင်းတႆး
