ၽူႈတၢင်တူဝ် ၶၢင်လႄႈတႆး ၵုမ်ၵၼ်

6.2.1947 ဝၼ်းဢၼ် ရ ပ လ ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် တီႈတွင်ႇၵျီးၼၼ်ႉ၊ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶၢင်လႄႈ တႆးၵေႃႈ ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵၼ် တီႈပၢင်လူင်ယူႇယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်ၵုမ်ၼႆႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မိူင်းၶၢင်လႄႈ မိူင်းတႆးၼႆႉ ပေႃးႁွမ်ႈၸွမ်း မၢၼ်ႈၸိုင် တေၸဵဝ်းလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းယူႇ။ သင်ဝႃႈမၢၼ်ႈၶဝ် တေၽွမ်ႉၸွမ်းမၢႆမီႈဢၼ်ၶဝ်ၶႂ်ႈလႆႈၼၼ်ႉၸိုင် တေပွႆႇ ၽူႈတၢင်တူဝ်တႆးလႄႈ ၶၢင် ၵႂႃႇႁွတ်ႈထိုင် ၶွင်ႇသီႇၽွင်းမိူင်း တီႈၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၶုၼ်ပႂ်ႉတွၼ်ႈၵၢင်ယူႇၼႆ ၶဝ်လႆႈၸႂ်တႅပ်း တတ်းမႃးၼင်ႇၼၼ် ယူႇယဝ်ႉ။

မၢႆမီႈ ဢၼ်ၶဝ်ၶႂ်ႈလႆႈၼၼ်ႉၸိုင် –
(1) ၸွမ်းၼင်ႇမၢႆမီႈ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇသေ ႁႂ်ႈသုၼ်ႇလႆႈပဵၼ်ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈ။
(2) ၽူႈတၢင်တူဝ် တႆးလႄႈၶၢင် ဢၼ်တေၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၸုမ်းၽွင်းငမ်းမိူင်း(ဝန်ကြီးအဖွဲ့) ၼၼ်ႉ ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်း မိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၶိုၼ်းသေမဝ်ႇၵႃး၊ ပၢႆးသိုၵ်း(ပၢႆးၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ)၊ ပၢႆးၵပ်းသိုပ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း၊ ပၢႆးသဵၼ်ႈတၢင်း၊ တၢင်း လူတ်ႉၾႆးလႄႈ ပၢႆးၵဵပ်းၶွၼ်ႇၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈႁင်းၶေႃ။
(3) ၵမ်ႉထႅမ်ၸွမ်းလွင်ႈဢၼ်ၶၢင် တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈတႄႇတင်ႈပၼ် မိူင်းၶၢင်။
(4) မၢႆမီႈလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ဢွင်ႇသၢၼ်း – ဢႅတ်ႇတလီႇၼၼ်ႉ ယႃႇႁႂ်ႈၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈၶၢင်လႄႈ တႆး။
(5) ဝၢႆးသေ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉၸိုင် သင်ဝႃႈၶႂ်ႈၽႄဢွၵ်ႇၶိုၼ်းႁႂ်ႈလႆႈၽႄဢွၵ်ႇ။

ၸွမ်းၼင်ႇ လွင်ႈဢၼ်ၶဝ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸွမ်း ၶေႃႈၵႂၢမ်းမၢႆမီႈၸိူဝ်းၼႆႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ် မၢႆၸိုဝ်ႈသဵင်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းမၵ်း မၼ်ႈပၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၽူႈၽွမ်ႉၸွမ်းၼၼ်ႉၸိုင် –
(1) ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉတွင်ႇပႅင်ႇ(ၼမ်ႉသၼ်ႇ)
(2) ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉယွင်ႁူၺ်း
(3) ၸဝ်ႈႁူမ်ႇၾႃႉ ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီ
(4) ၸဝ်ႈၼုမ်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉလၢႆးၶႃႈ
(5) ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ်
(6) ၸဝ်ႈထုၼ်းဢေး ၸဝ်ႈၾႃႉသႃမိူင်းၶမ်း
(7) လုင်းၶုၼ်ၽူင်း ၽူႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်း
(8) ဢူးတိၼ်ႇဢေး ၽူႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်း
(9) ဢူးထုၼ်းမျိၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်း
(10) ဢူးၵျႃႇပူႉ ၽူႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်း
(11) ဢူးၶုၼ်ၸေႃး ၽူႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်း
(12) ၸဝ်ႈယဵပ်ႇၾႃႉ ၽူႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်း
(13) လုင်းၶုၼ်ထီး ၽူႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်း
(14) သမႃးတူးဝႃး သိၼ်ႇဝႃးၼွင်ႇ ၽူႈတၢင်တူဝ် မျိတ်ႉၵျီးၼႃး (ၶၢင်)
(15) ဢူးတဵင်ႇရတၢၼ်ႇ ၽူႈတၢင်တူဝ် မျိတ်ႉၵျီးၼႃး
(16) တူးဝႃး ၸေႃႇရိတ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ် မျိတ်ႉၵျီးၼႃး
(17) တူးဝႃး ၸေႃႇလႃႉ ၽူႈတၢင်တူဝ် ဝၢၼ်ႈမေႃႈ(ၶၢင်)
(18) တူးဝႃး ၸေႃႇလုၼ်း ၽူႈတၢင်တူဝ် ဝၢၼ်ႈမေႃႈ
(19) လပၢၼ်ႇ ၵရွင်ႇ ၽူႈတၢင်တူဝ် ဝၢၼ်ႈမေႃႈ

(ၼိုင်ႈ) သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ႁႂ်ႈလႆႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။ (သွင်) ပၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇမီးႁင်းၶေႃၽႂ်မၼ်း။ (သၢမ်) ၶႂ်ႈၽႄဢွၵ်ႇၶိုၼ်း မိူဝ်ႈလႂ် ႁႂ်ႈလႆႈၽႄဢွၵ်ႇၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉ၊ ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ ၶၢင် ၶဝ်တေၽွမ်ႉၸွမ်းမၢၼ်ႈယူႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸုမ်းဢၼ် ဢွၼ်ၵၼ်မၢႆမၼ်ႈလၢႆးမိုဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ၊ ရ ပ လ လႄႈ ၶၢင်ယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၶဝ်သၢမ်ၸုမ်းၼႆႉ ၶၢင်လႄႈ ရ ပ လ တႄႉ ၶဝ်တိုၼ်းယိူင်ႈဢၢၼ်းႁွမ်းၸွမ်းမၢၼ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်တႄႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၽွမ်ႉသေတႃႉ သၢမ်ပုၼ်ႈသွင် ပုၼ်ႈ ပဵၼ်ၸႂ်ၵၼ်ယဝ်ႉၸိုင် ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈ ၶိုင်လၢႆးၸိူင်ႉႁိုဝ်သေ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁူႉတေလႆႈၽွမ်ႉၸွမ်းၵႂႃႇ ယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ဢၼ်တႅမ်ႈမၢႆလၢႆးမိုဝ်းၸွမ်းၼႆႉ ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇသေ ႁူႉမေႃလိၵ်ႈမီးၸၼ်ႉပိင်ႇၺႃႇ ၸဝ်ႈ ၾႃႉမိူင်းမိတ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶဵဝ် ၼႆႉဢမ်ႇႁၼ်ပႃးၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်လီဝူၼ်ႉၸွမ်းယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတေႁဵတ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈ မၢႆပၢင်လူင်ၼႆႉ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ်ဝႆႉသွင်ၸုမ်းမႃးၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၽူႈတၢင်တူဝ် ၶျၢင်း ၽႅဝ်မႃးပၢင်လူင်
6.2.1947 ၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ် ၶျၢင်း ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ် ၽလမ်း၊ တီးတဵင်ႇ၊ ႁႃးၶႃး ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ၽႅဝ်မႃးယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸိုင် –
(1) ဢူးလႂႃႇမူင်း ၽူႈတၢင်တူဝ် ၽလမ်း
(2) ဢူးတွင်ႇၸႃႇၶူပ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ် တီးတဵင်ႇ
(3) ဢူးၵီႇယူဝ်ႇမၢၼ် ၽူႈတၢင်တူဝ် ႁႃးၶႃး

ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶွင်ႇသီႇၶျၢင်းလႄႈ တၢင်တူဝ်မိူင်းၶျၢင်းသေ မႃးၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈယဝ်ႉ။ ဢူးဝၢၼ်ႇၵူဝ်ႇႁေႃး ၵေႃႈ ပဵၼ်ၶျၢင်းသေမႃးၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ လွင်ႈဢၼ်တႆးလႄႈ ၶၢင်ၶဝ်တူၵ်းလူင်းဝႆႉ မိူဝ်ႈ 6.2.1946 ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းထႅမ်ထႅင်ႈ သၢမ်ပိူင်ၼၼ်ႉၸိုင်-
(1) ၸွမ်းၼင်ႇမိူင်းတႆး တေလႆႈၸႂ်ႉၸၢႆႇငိုၼ်းတွင်းလႄႈ ၵူႈပိူင်ပိူင်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈသၢႆမၢႆၵူၼ်းမိူင်းဢဝ်ပုၼ်ႈ ပၢင်ႈဝႃႈသေ ၶၢင်လႄႈ ၶျၢင်းၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၸွမ်း။ (လူဦးရေရာခိုင်နှုန်းအရ အချိုးကျ ခံစားခွင့်ရရှိရန်)
(2) ငိုၼ်းၸႂ်ႉၸၢႆႇ မိူင်းၶျၢင်း ပေႃးဢမ်ႇၵုမ်ႇ ႁႂ်ႈမၢၼ်ႈၸွႆႈထႅမ်ပၼ်။
(3) တႆး၊ ၶၢင်၊ ၶျၢင်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းသၼ်လွႆၼင်ႇၵၼ် ႁႂ်ႈလႆႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွင်ႇသီႇ တႃႇတေၵပ်းသိုပ်ႇလူင်ပွင် ၸိုင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶေႃႈတႅပ်းတတ်းႁႂ်ႈမီးဢႃႇၼႃႇလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈႁင်းၵွႆး။

ပေႃးထႅမ်ထႅင်ႈသၢမ်ၶေႃႈၼႆႉယဝ်ႉၵေႃႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶျၢင်းၶဝ် တႅမ်ႈမၢႆလၢႆးမိုဝ်းၽွမ်ႉၸွမ်းယူႇယဝ်ႉ။ 7.2.1947 ၵၢင် ဝၼ်းၸၢႆႉ ၼိုင်ႈမူင်း(01:00 PM) ၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်တႆး ၶၢင်၊ ၶျၢင်း ၶဝ် ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်သေ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၵိင်ႇၽႄ ၵေႃႇ မတီႇဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵေႃႇမတီႇၼၼ်ႉ ၽူႈၶဝ်ႈပႃး ဢူးၵျႃႇပူႉ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း၊ သမႃး တူးဝႃး ၵေႃႇမတီႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႇမတီႇ တၢင်တူဝ်ၵူၼ်းသၼ်လွႆသေ တႃႇတေဢုပ်ႇၵၼ်တင်း ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႈဢွင်ႇသၢၼ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇတႄႉ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် မွၵ်ႇပၢင်းမိူဝ်း ဢမ်ႇၶိုတ်းမိုဝ်ႉ ၽွင်းယၢမ်းလႄႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၽူႈ တၢင်တူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈပၢင်ၵုမ်ယၢင်းၶဝ် မိူဝ်ႈ 5.2.1947 – 7.2.1947 ၼၼ်ႉ ၶဝ်ၶွတ်ႇ ၽွတ်ႈမူႇၸုမ်း ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈယၢင်း သေၽူႈၶဝ်ႈပႃးပဵၼ်လႃႉၽေႇ၊ ၸေႃးၸၢၼ်ႇၵေႇ၊ ၸေႃးဝီႇလီၵျေႃႇလႄႈ ၸေႃးၶျိတ်ႉ တီး ၶဝ်ၽႅဝ်ႁွတ်ႈတူၵ်းလိုၼ်းသေ မႃးၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် မိူၼ်ၼင်ႇၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းယဝ်ႉ။

မိူင်းယၢင်းလႅင်(ၵယႃး) ဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃးလေႃးၼႂ်း ၽွင်းငမ်းသၼ်လွႆ(Burma Frontier Areas Administration) ၵေႃႈ ၸဝ်ႈဝုၼ်ႇၼႃႉလႄႈ ၸဝ်ႈတဵင်း ၶႃမႃးၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၸွမ်းယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈဝႃႈ တႆး၊ ၶၢင်၊ ၶျၢင်း တေၽွမ်ႉႁူမ်ႈပႃး တေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵိုၵ်းၸွမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ(ၸဝ်ႈ ၾႃႉ တွင်ႇပႅင်ႇ) တွႆႇသၢႆလူမ်းၸူးႁူင်းပွႆႇသဵင်လႄႈ မိူဝ်ႈ 8.2.1947 ၵၢင်ၼႂ်ၼၼ်ႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉမႃး ၼႂ်းႁူင်းပွႆႇ သဵင်ယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးဝႆးၼႃႇၽႅဝ်လႄႈ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၵေႃႈ ပေႃးလႆႈတူၵ်းၸႂ်ယွင်ႈဢၢမ်းတႄႉတႄႉဝႃႈ ဝႃႈသေ သႃႇႁူးပၢတ်ႉရၢၼ်တ်ႉ(Sir Hubert Rance) ထိုင်တီႈ ပေႃးတွႆႇသၢႆလူမ်းၵႂႃႇၸူး ပႅတ်ႉတိတ်ႉလေႃး ရႅၼ်ႉၸ်(Lrod Pethick Lawrence) ယူႇယဝ်ႉ။

ၶိူဝ်းသႅၼ်(တႅမ်ႈ)
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉပိုၼ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႄႈ ပိုၼ်းမိူင်းတႆး