ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ဝူၼ်ႉတႃႇမိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈသေ ၶတ်းၸႂ်ပၼ်မႃး

ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ ရ ပ လ ၶဝ်ၶတ်းသၢင်ႈၶႂ်ႈၸွမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ႁူႉသေ ထၢင်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးတင်းသဵင်ႈ ၶႂ်ႈ ႁွမ်းၸွမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ မိူဝ်ႈ 16.1.1947 ပဵၼ်ပၢင်ပွႆးဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်တီႈမျူဝ်ႉတေႃႇၶၢၼ်းမ ဝဵင်းယၼ်ႇၵုင်ႇၼၼ်ႉ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း(မိူင်းမၢၼ်ႈ) ဢင်းၵိတ်ႉ ၸင်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းဝႃႈ – “ၼင်ႇႁိုဝ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼိူဝ်သၼ်လွႆ တေသႃႇယႃႇ သိူဝ်းလီၸွမ်းၼင်ႇ ၾိင်ႈထုင်းသူမီးမႃးၼၼ်ႉသေ ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈထႅင်ႈၵေႃႈ သူတေလႆႈဢွၼ်ၵၼ် ပူၵ်းတင်ႈၵႂႃႇႁင်းၶေႃယူႇယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇပေႃးႁိုင်ပေႃးၼၢၼ်းယဝ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တေလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းယဝ်ႉလႄႈ မိူင်း သၼ်လွႆသူၶဝ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်ၵမ်းလဵဝ်မိူဝ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႈ တေၶိုင်ပွင်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ပၼ်ယူႇ”
ၼႆၼႆႉ ပဵၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၵေႃႉပဵၼ် ၸွမ်ပွင်မိူင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ မွၵ်ႇလၢတ်ႈၵႂႃႇတႃႇမိူင်းသၼ်လွႆၶဝ် ယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈဝႃႈ ၵၢင်ၸႂ်ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် မီးဝႆႉၼိူဝ်မိူင်းသၼ်လွႆၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးၶဝ် ၸင်ႇဢုပ်ႇၵုမ်ငူပ်ႉငီႉၵၼ်သေ ၼင်ႇၵႃႈၵၢင်ၸႂ်ၶဝ်ဝူၼ်ႉဝႆႉတႃႇမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ၶဝ်ၸင်ႇတႅမ်ႈလိၵ်ႈတၢင်ႇထိုင်ၶိုၼ်း ၸွမ်ပွင်မိူင်း မိူဝ်ႈ 21.1.1947 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ – “ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် ၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉတႆး ၼပ်ႉယမ်ထိုင်သေ ၸင်ႇ လႆႈတၢင်ႇလိၵ်ႈၼႆႉမႃးယူႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈဝႃႈ မိူင်းတႆးတေႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းမၢၼ်ႈ(ပဵၼ်ၸွမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ) ၼၼ်ႉတႄႉ ယင်းပႆႇ ၽႅဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ လွင်ႈဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈၸုမ်းဢွၼ်ႁူဝ်တႆး တေလႆႈဝူၼ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႆႉတႄႉ တႃႇႁႂ်ႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးၵိုၵ်းဝႆႉၼိူဝ်လူမ်ႈၾႃႉၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢၼ်ပူၼ်ႉမႃး ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီယင်းပႆႇမီးၼၼ်ႉ တႆးႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ် ၶၢႆႉ ၸိုမ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇယူႇ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးမႃးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ တႆးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၽႅဝ်တီႈလႂ်ၵေႃႈ ယဵၼ်းႁၢႆၵႂႃႇၸွမ်း တီႈၼၼ်ႈသေ ဢဝ်ၾိင်ႈထုင်းတႆးယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ တႆးတေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၸွမ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ဝၢႆးၼႆႉမႃး ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ တေယဵၼ်းႁၢႆၵႂႃႇၸွမ်းမၢၼ်ႈ သဵင်ႈၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးႁဝ်းတင်းသဵင်ႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈမိူင်းတႆးပဵၼ်မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵိုၵ်းၸွမ်း မိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ” ၼႆသေ လိူဝ်သေၼႆႉသမ်ႉ တုၵ်းယွၼ်းဝႆႉထႅင်ႈဝႃႈ –

(1) ဢႃႇၼႃႇမၵ်းမၼ်ႈ ထွၼ်၊ ထႅမ် လၢႆႈၽူႈမီးၸၼ်ႉ(အရာရှိ) ၼႂ်းမိူင်းတႆးဢၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း မိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၽွင်းမိူင်းလူင်မိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ် ယိပ်းၵႅမ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပူင်လူင်းၸူးၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆး။
(2) လွင်ႈၸႂ်ႉၸၢႆႇ ငိုၼ်းတွင်းၵေႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ တႃႇမိူင်းတႆး ဢၼ်လႆႈတႃႇၼႂ်းမိူင်းတႆး လႄႈသင်၊ ဢၼ်လႆႈမႃး ၼွၵ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၶွင်ႇသီႇၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ် လႆႈယိပ်းပွင်ႁင်းၶေႃ၊ ႁႂ်ႈဝႂၢင်းသူင်ႇထိုင်ၶိုၼ်းမိူင်းတႆး။
(3) တႃႇႁႂ်ႈ ၶၢင်၊ ၶျၢင်း၊ ယၢင်း၊ မၢၼ်ႈ၊ တႆး ၵပ်းသိုပ်ႇႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်လွင်ႈသေၸိူဝ်ႉသေပိူင် တိုၵ်းသူၼ်းလႄႈလႆႈၵပ်းသိုပ်ႇ။
(4) ယွၼ်းႁႂ်ႈလႆႈၵပ်းသိုပ်ႇႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ်တင်း မိူင်းၸမ်ၵၼ် မိူၼ်ၼင်ႇၶႄႇ၊ ဢိၼ်ႇတူဝ်ၶျၢႆးၼႃး၊ တႆး၊ လၢဝ်း ၼၼ်ႉႁင်းၶေႃ။

လွင်ႈဢၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်တုၵ်းယွၼ်းဝႆႉမႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၸိုင် ၶဝ်ဢုပ်ႇၵၼ်သေ လႆႈၸႂ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်မႃး တီႈပၢင်ၵုမ်မိူင်း ၵိုင် မိူဝ်ႈ January, 1946၊ ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင် မိူဝ်ႈ March, 1946၊ ပၢင်ၵုမ်တွင်ႇၵျီး မိူဝ်ႈ July, 1946 ၼၼ်ႉသေ တႅပ်း တတ်းမၵ်းမၼ်ႈသေယဝ်ႉ 21.1.1947 မႃး ၶဝ်ၸင်ႇတၢင်ႇထိုင်ဢင်းၵိတ်ႉသဵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်မႃးလွင်ႈဢၼ် မၢၼ်ႈၶဝ်ၸင်းၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးလႄႈ ဝၢႆးသေလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းယဝ်ႉ 1959 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁွမ်း ရ ပ လ ၽႅၼ်ၵၢၼ် ႁႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉဝၢင်းဢႃႇၼႃႇသေ 1962 မႃး တီႉၺွပ်းဢဝ်ၵႂႃႇတၢႆၵမ်ႈၽွင်ႈ။ ၵႂႃႇၶင်ဝႆႉႁိုင် ႁူၵ်း(6) ပီသေ ၸင်ႇလႆႈဢွၵ်ႇမႃးၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ မၢၼ်ႈယႃႉၵဝ်းပႅတ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတႆး ႁႂ်ႈပေႃးလူႉပင်းၵႂႃႇယဝ်ႉသေမဝ်ႇ ၵႃး ထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈ ၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်းၶိူဝ်းတႆးသေ ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းတႆးယူႇ ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်မႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ထိုင်တီႈမၢၼ်ႈၶဝ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်း ပတေႇသရိတ်ႉ ဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉသေသိုပ်ႇ ၽႄႈတိူၼ်းယူႇၼႆလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈဢင်းၵိတ်းႁွင်ႉပူဝ်ႇၶျူၵ်ႈဢွင်ႇသၢၼ်း ဢုပ်ႇတီႈလၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ မိူဝ်ႈ January 1947 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇႁွင်ႉမႃးပႃး ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးလႄႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်တၢင်ႇလိၵ်ႈထိုင်ဢင်းၵိတ်ႉသေ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ – “ ပုၼ်ႈတႃႇမိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇသင်လႄႈ မိူင်းတႆးတေပဵၼ်ႁိုဝ်မႃးၼႆၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉႁဝ်းတင်းလၢႆ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်မႆႈ ၸႂ်ဝႆႉထႅင်ႈ သွင်ပုၼ်ႈယူႇ၊ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ဢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ၶေႃႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸွမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ တႆးၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ၸွမ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။

(1) ပၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၸၼ်ဝႆႉမိူဝ်ႈ 1945 ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈယႃႉသိမ်းပၼ်ၶိုၼ်း( ပၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းတႆးဢၼ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈယႃႉပၼ်ပႃး)။
(2) လွင်ႈတေပဵၼ် မိူင်းတႂ်ႈဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်လႆႈဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ႁႂ်ႈဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈသေ တႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ။
(တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းတႆးၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးသေလႆႈတႅပ်းတတ်း)
(3) တႃႇတေၸၼ်မၢႆမီႈ ပၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ႁႂ်ႈလႆႈၸၼ်တႅမ်ႈႁင်းၶေႃ။(တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းတႆးၵေႃႈ တႆးႁႂ်ႈလႆႈၸၼ်ၵူၺ်းႁင်းၶေႃ)။
(4) ဢၼ်လႆႈတႄႇတင်ႈဝႆႉ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈသိုပ်ႇမၵ်းမၼ်ႈပၼ်။ (တႆးၵေႃႈ ႁႂ်ႈမီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ႁင်းၶေႃ)။

လွင်ႈဢၼ် ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ၽွမ်ႉႁူမ်ႈပၼ်မၢၼ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈမိူင်းတႆးၵေႃႈ လႆႈမိူၼ်ၽဵင်ႇပဵင်းမိူၼ်တင်းမၢၼ်ႈ ၼႆၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ၸင်ႇတၢင်ႇယွၼ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ သမ်ႉတုၵ်းယွၼ်းပႃးထႅင်ႈ –
(1) ၵွပ်ႈဝႃႈ ၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းတႆးမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၸဝ်ႈၵၼ်ဝႆႉလႄႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈလႆႈၸႂ်သင် ပၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တေ လႆႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈပၼ်ၸွမ်းမိူင်းတႆးၵမ်းလဵဝ်။
(2) ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ်လႄႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းမိူင်းတႆးၶဝ် ၶဝ်ႈပႃးၶိုင်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ယဝ်ႉလႄႈ တေႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ထႅင်ႈမိူဝ်ႈ November, 1947 ၼႆႉသေ တေဢွၼ်ၵၼ်ၸၼ်တႅမ်ႈ မၢႆမီႈပၢႆး ဢုပ်ႉ ပိူင်ႇ မိူင်းတႆးႁင်းၶေႃယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ႁႂ်ႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ပၢင်ၵုမ်ဢၼ်တေမႃးၼႆႉ ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်မူၼ်ႉမႄးပူၵ်း တင်ႈမိူင်းတႆး (ရှမ်းပြည်တိုင်းပြုပြည်ပြုလွှတ်တော်) ၼႆယဝ်ႉ။
(3) ၸွမ်းၼင်ႇ ဝၢင်းဢၢပ်ႈပၼ်ဢႃႇၼႃႇၶိုၼ်း ၼႂ်းမိုဝ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ မိူင်းတႆးၵေႃႈ ႁႂ်ႈဝၢင်းဢၢပ်ႈပၼ်ဢႃႇၼႃႇၶိုၼ်း ၼႂ်းမိုဝ်းၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆး(ဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းပႃးၶိုင်ႈၵၼ်သေ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈဝႆႉယဝ်ႉၼၼ်ႉ)။
(4) ၸွမ်းၼင်ႇၶဝ်တေလႆႈသႂ်ႇပၼ်ၼၼ်ႉ ပၼ်ၵတိဝႆႉသေတႃႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းမူၼ်ႉမႄးပၼ် ႁႂ်ႈလႆႈဢဝ်ငိုၼ်းၸိူဝ်း ၼၼ်ႉ သႂ်ႇၼႂ်းၸုမ်းၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးႁင်းၶေႃ။

ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ် ၶတ်းၸႂ်ပၼ် တႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼင်ႇၵႃႈ ၶဝ်ႁဵတ်း လႆႈလၢတ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၶဝ်ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်တႃႇမိူင်းတႆးမႃးယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈၼႆႉ တေလႆႈႁၼ် တႅမ်ႈဝႆႉၼႂ်းတီႈ Second Memorandum. Page 67 ၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။

ၶိူဝ်းသႅၼ်(တႅမ်ႈ)

ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉပိုၼ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႄႈ ပိုၼ်းမိူင်းတႆး