ၵၢၼ်တႆးၽွမ်ႉႁူမ်ႈ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇတႆး

ရၢင်းဝလ်း ၼမ်ႉၸႂ် ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇတႅမ်ႈပွင်ႈၵႂၢမ်း မၢႆတွင်း “ၶူးသႅင်ၸိုၼ်ႈ သၶႁ လူႉၶွႆႈၶွပ်ႈတဵမ် 13 ပီ”

ယူႇတီႈ ၵဝ်ၶႃႈၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈမႄႈတႆး ဢူႈတႆးၵေႃႉၼိုင်ႈသေ မီးတၢင်းၶေႃႈၵႂၢမ်းလႄႈ သဵင်သၢႆၵႂၢမ်း ဢၼ်လဵၵ်ႉ ၼွၺ်ႉဢွၼ်ႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇမႃးတၢင်းႁိုင်ၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈမႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈၼေ ၶိုၼ်းၸိူဝ်းႁဝ်းပဵၼ် သၢႆၸိူဝ်ႉငိူၼ်ႈ ၶိူဝ်းဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်မႃးၼၼ်ႉသေ  လူၺ်ႈဢဝ်တူဝ်လိၵ်ႈ ၵႂၢမ်းၶိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢဝ်မႃးတႅမ်ႈပဵၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆး ဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ပီႈၼွင်ႉ “တႆး” ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈလူလႄႈ ပဵၼ်လိၵ်ႈပွတ်းလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇ ဢၼ်ဝူၼ်ႉဢွၵ်ႇမႃးၼႂ်း ၵၢင်ၸႂ် ၶႃႈတေႉတေႉ။

ထိုင်တီႈဝႃႈ တေမီး လွင်ႈၽိတ်းပိူင်ႈ လႄႈ လၢႆးၶပ်ႉ ၵၢၼ်တႅမ်ႈဢမ်ႇၶိုတ်းၸၼ်ႉ ပဵင်းၼင်ႇပိူၼ်ႈၼႆသေတႃႉ ၵၢင်ၸႂ် ဢၼ် မီးၼၼ်ႉ မၼ်းလူၼ်ႉလိူဝ်ႁႅင်းလႄႈ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈပဵင်းၸႂ်ၵေႃႈ ၶႅၼ်းတေႃႈယႃႇၽူမ်ႈ ပူၼ်ႉပႅတ်ႈသေ ဝႆႉၸႂ်ယိူၼ်ႉၸႂ်ယၢဝ်း သိုပ်ႇလူပၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈၵဝ်ၶႃႈသေၵမ်း။

ဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၵူၼ်းမိူင်း၊ မုၵ်ႉၸုမ်း၊ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၊ လိၵ်ႈလၢႆး ဢၼ်လႂ်သေ ဢမ်ႇဝႃႈ တႃႇတေသိုပ်ႇယူႇလႄႈ ၸုၵ်းမၼ်ႈ ၵႂႃႇလႆႈ ၼႂ်းမိူင်းၶူင်းလူၵ်ႈလုမ်ႈၾႃႉလူင်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းလမ်ႇလွင်ႈ ယူႇၵူႈဢၼ် ။

မီးလိၵ်ႈလၢႆးဢၼ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်ဝႆႉယူႇသေတႃႉ သင်ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းႁဵၼ်းၵေႃႈ ႁိုင်မႃးလိၵ်ႈလၢႆးၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈႁၢႆၵႂႃႇယူႇ။ မီးဝၢၼ်ႈမိူင်းယူႇ မီးတီႈလိၼ်ဢၼ်ၵႂၢင်ႈယႂ်ႇတၢၼ်ႇလႂ် သင်ဢမ်ႇမီးၽူႈဢုပ်ႉပိူင်ႇလီလီၸိုင် ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တိုၼ်းတေဢမ်ႇမီး လွင်ႈၼိမ်သဝ်းၵတ်းယဵၼ်လႆႈ။

ၼႂ်းၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ယင်းမီး ယူႇဝႃႈ “ ၼမ်ႉသႂ်ၵႃႈလႂ် ၸႂ်လီတီႈၼၼ်ႈ” ၼႆၼၼ်ႉ ႁူႉတေမႅၼ်ႈတေႉယူႇ။

မဵဝ်းသႅၼ်းၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ၽႂ်သေ ဢမ်ႇဝႃႈ  တိုၼ်းလႆႈၸႂ်ယူႇတီႈဢၼ်လီလႄႈ မီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ဢၼ်မၼ်ႈၵႅၼ်ႇၵိုမ်းၼၼ်ႉယူႇ။

တႃႇႁဝ်းပီႈၼွင်ႉ ပေႃးတေလႆႈယူႇ ႁူမ်ႈငဝ်းဢၼ်ၵတ်းယဵၼ် လႄႈ မီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၼၼ်ႉ ၵိုင်ႇလီ လႆႈဢွၼ်ၵၼ် ၶိုင်ပွင် ၶတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉယူဝ်ႉ။ ပေႃးတေၵုမ်ႇပႂ်ႉ ဢၼ်ပိူၼ်ႈမႃးပိူင်းပၼ် ၾႆးႁဝ်းတေႉ မၼ်း ႁိုဝ်တေမီးလႆႈယဝ်ႉလႃႇ။ ပေႃးၶိုၼ်းမႃးဝူၼ်ႉ ၶူၼ်ႉၶိုၼ်း ပိုၼ်းတႆး ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်သိူၵ်ႈပိုၼ်းဢၼ်ႁၢႆႉၸႃႉ ဢၼ်မီးလွင်ႈၶေႃးၶူမ်၊ ၸဵပ်းၸႂ်၊ မွင်ၸႂ်မႃး လႄႈ ပိုၼ်းဢၼ်တႆးယၢမ်ႈပဵၼ်ၽူႈ ဢွၼ်ႁူဝ်မႃးၼၼ်ႉ။ ၼႂ်းပၢၼ်ႁဝ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉလူး တေသိုပ်ႇယၢင်ႈပႆၸွမ်း ပိုၼ်းဢၼ်ၵဝ်ႇ မွင်သဝ်ႈၼၼ်ႉထႅင်ႈႁိုဝ်ၼေႃး။ သိုပ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈမိူဝ်းၼႃႈလူး ပၢၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်တႆးႁဝ်း  တေပၼ်ႁႂ်ႈ ၶဝ်လႆႈသိုပ်ႇလူပိုၼ်းႁၢႆႉၸႃႉလူင်ႁဝ်း လွင်ႈဝႃႈႁဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ယူႇသေတႃႉ ဢမ်ႇ မႅၼ်ႈဢမ်ႇႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈသေပွၵ်ႈၼၼ်ႉႁိုဝ်။

ၼႂ်းလိၵ်ႈလၢႆးၵေႃႈမီးယူႇလူး ၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇတႆးႁဝ်းမီးဝႃႈ “ၵႂၢၺ်း ငၢၼ်သွင်တူဝ် ဢိူၵ်ႇဢိူင်ႇၶိူဝ်လုၵ်ႈလဵဝ် ဢမ်ႇလႆႈ” ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈတႅမ်ႈဝႆႉယူႇလူး။ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ႁဝ်းတေ ၵုမ်ႇမိုင်ႉပႂ်ႉတူၺ်း ၸိူဝ်းၸႃႉၽူႈၶဵၼ် ဢၼ်ႁဝ်းဝႃႈပဵၼ် ဢူၺ်းလီႁဝ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်ၾႆးဢၼ်ဢမ်ႇမေႃယဝ်ႉမေႃတူဝ်ႈသေပွၵ်ႈ မႃးၽဝ်ႁိူၼ်းသဝ်း ဢၼ်ႁဝ်းယူႇမႃးပီႊယဝ်ႉၶၢဝ်းႁိုင် ပဵၼ်ၽဝ်ႇၵႂႃႇမူတ်းႁိုဝ်။ ပိုၼ်းႁၢႆႉ ၸႃႉလူင်တႆးၼႆႉ တေသိုပ်ႇႁိုင်ယၢဝ်းၵႂႃႇထႅင်ႈၵႃႈႁိုဝ်လႃႇ။ ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈမႃးလူး ၸွင်ႇႁဝ်းၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈ လၢၼ်သူၸဝ်ႈတေလႆႈတႅမ်ႈပိုၼ်းတႆးဢၼ်ႁၢင်ႈ လီ၊ လွင်ႈၸုမ်းတႆး၊ ပီႈၼွင်ႉတႆး ဢၼ် ၽွမ်ႉၵၼ်ၼၼ်ႉ ယူႇ ႁိုဝ်။

သင်ၸိူဝ်ႉၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈမႃး လုၵ်ႈလၢၼ်တႆးႁဝ်းထၢမ်လွင်ႈပိုၼ်းတႆးႁဝ်းမႃးၸိုင် ႁဝ်းသမ်ႉတေ ၸၢင်ႊဢဝ်ပိုၼ်းတႆးဢၼ်ႁၢင်ႊလီလႄႈ မီးၵႃႊၶၼ်ၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၼႄၶဝ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်။ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈ ထၢမ်ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇမႃးၶၢဝ်းႁိုင်။ ၸွင်ႇတေမီးယူႇႁႃႉ ၽူႈလႂ်၊ ၸုမ်းလႂ် ၵူၼ်းတႆးၸိူဝ်းလႂ် ဢၼ်တေတွပ်ႇပၼ်လႆႈႁိုဝ်။ တႆး ဢူၺ် တႆး မိူဝ်ႈလႂ်၊ ယၢမ်းလႂ်၊ ၶၢဝ်းလႂ်လႃႇ ဢၼ်ပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းတႆးႁဝ်း တေ လႆႈမီးတီႈၼွၼ်းလီ၊ တီႈၵိၼ်လီ၊ ၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်လီသေ  သိုပ်ႇယူႇသဝ်းၵႂႃႇလႆႈ တီႈၼႂ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း ႁိူၼ်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူၺ်ႈဢမ်ႇလူဝ်ႇၵူဝ် လူဝ်ႇမႆႈၸႂ်သင်ၼၼ်ႉ တေမီးယူႇႁႃႉ။ ၵၢမ်ႇၵျမႃႇတႆး ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လႄႈ ဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈၼႆႉ တေမီးၽူႈလႂ်၊ ၵေႃႉလႂ် မႃးဢွၼ်ဢဝ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၽႅဝ်သူႇတွၼ်ႈတီႈလႅင်း ဢၼ်ၵတ်း ယဵၼ် လႄႈ ပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႈ ၼႂ်းပၢင်သိုၵ်းသိူဝ် လေႃးၵဢၼ်လပ်းသိင်ႇၼႆႉလႆႈယူႇႁိုဝ်။

ပေႃးတူၺ်းၶိုၼ်းငဝ်းလၢႆး ပီႈၼွင်ႉတႆး ဢၼ်ထူပ်းဝႆႉယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉၵေႃႈ လီၶေႃးၶူမ်၊ လီမွင်ၸႂ်၊ လီ တိူဝ်ႉၸႂ် လႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်ဢိုပ်ႉၼိုၵ်ႉၸႂ်ဝႆႉတေႉတေႉ။ မီးႁိူၼ်း ဢမ်ႇလႆႈယူႇ၊ မီးၼႃးသူၼ်ႁႆႈ ဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်း ႁႃၵိၼ်။ ၵုမ်ႇလႆႈဢွၼ် ၵၼ်မိုင်ႉပၢႆႈ မူၵ်းၸွၵ်ႉမူၵ်းၸဵင်ႇ ပူၵ်းၶူဝ်းပူၵ်းလဵင်း ႁႃႁူမ်ႈသွၼ်ႈငဝ်း မိူင်းပိူၼ်ႈၸိူဝ်း ၼိမ်သဝ်းၵတ်းယဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ၵွၺ်း။ ပဵၼ်ယွၼ်ႉသင် ၽူႈလႂ်ၵေႃႉသၢင်ႈ ႁဝ်းလီဢွၼ်ၵၼ်ႁူႉယူႇ။ မိူဝ်ႈလႂ် လႃႇပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းတႆးႁဝ်း တေလႆႈယူႇ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၶုၼ်မိူင်း၊ ပိူင်မိူင်း ဢၼ်မီးလွင်ႈၵတ်း လႄႈ ၽဵင်ႇပဵင်းၼၼ်ႉ။

ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းတေႉ ၶႂ်ႈမီးယူႇဢိူဝ်ႈ ၵူၼ်းသေၵေႃႉၵေႃႉ၊ ၸုမ်းသေၸုမ်းၸုမ်း ဢၼ်တေမႃးဢွၼ် သၢင်ႈ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼႂ်းၵႄႈၸုမ်း ၵူၼ်းမိူင်း ၼႂ်းတူင်ႇတႆးႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်။ ၼင်ႇ – “ငႃးမဵတ်ႉၼိုင်ႈဢမ်ႇပဵၼ် မၼ်း ၽၼ်းမဵတ်ႉၼိုင်ႈ ဢမ်ႇပဵၼ်သူၼ်” ၼႆၼၼ်ႉ။ မီးၵူၼ်းႁဵတ်းယူႇသေတႃႉ သင်ဢမ်ႇမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇ လွတ်ႈသၢႆၸႂ် လႆႈ ၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ် ထိုင်တီႈ ဢွင်ႇမၢၼ် ဢၼ် တႆး မုင်ႈမွင်းၶႂ်ႈလႆႈမႃး ပီယၢဝ်း ၶၢဝ်းႁိုင် ဢၼ်ဝႃႈ “ မိူင်းဢၼ်မီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်” ၼၼ်ႉလႆႈလႃႇ။

တႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ တႃႇဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇ ပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းႁဝ်း “တႆး” ပေႃးတေလႆႈယူႇသႃႇ လူမ်ၸႂ် မီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ မီးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉ။ ထိုင်ၶၢဝ်းယဝ်ႉယူဝ်ႉ ဢၼ်ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆး၊ ပီႈၼွင်ႉ ၸုမ်းၸိူဝ်းတႆး ႁဝ်း ၵိုင်ႇလီႁႃလွၵ်းလၢႆး မႃးႁူမ်ႈၵၼ် လူၺ်ႈလၢႆးတၢင်း ဢၼ်လႂ်ၵေႃႈလီ ဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ႁဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ။ လွၵ်းလၢႆး ဢုပ်ႇဢူဝ်းဢၼ်ႁိုဝ် ၊ ၶဝ်ႈႁႃသုတ်ႉၸူးၵၼ်ႁိုဝ် လူၺ်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ လၢႆး ဢၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ၼင်ႇ- ပၢင်သိုၵ်းပၢင်တိုၵ်း ၊ လွင်ႈၶီႇၼဵၵ်းတဵင်ၵၼ်၊ လွင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်ပေႉၵိၼ်လူလၢႆၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၽွၼ်းလီတေႃႇၾၢႆႇလႂ်သေဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်လွင်ႈ လူႉယႂ်ႇသုမ်းၼမ် ၼႂ်းတႆး ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇလီငိူင်ႉဝႄႈ လႄႈ ႁဝ်းမႃးၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်လီႁိုဝ်။ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁဵတ်းၼိုင်ႈဢိတ်း ၼိုင်ႈၵေႃႉ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼိုင်ႈဢၼ်ၼင်ႇ – ႁူမ်ႈၵၼ်ၵိၼ်ၸင်ႇဝၢၼ်၊ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁၢမ်ၸင်ႇမဝ် ၼႆၼၼ်ႉ သေ။ ႁူမ်ႈၵၼ် ၊ ၽွမ်ႉၵၼ် တိုတ်ႉတၢႆးၸုင်ၸၼ်ၵၼ် ဢွၼ်ၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉ ၼႂ်းၵႄႈမူႇမုၵ်ႉၸၢဝ်း ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ႁႂ်ႈလုၵ်ႈလၢၼ်ႁဝ်းလႆႈ ႁူႉ ၊ ႁၼ် ၊ႁဵၼ်း ပိုၼ်းတႆး ဢၼ်ႁၢင်ႊလီ ဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ် လႄႈ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇယူႇလွတ်ႈ ၼႂ်းတႆး ၼႂ်းၽႅၼ်ႇလိၼ်ႁဝ်းၶိုၼ်း ၼႂ်းၽူႈၶဵၼ်ဢၼ်ၶိုင်ႁႃယႃႉ မိူင်းႁဝ်း ၶိူဝ်း ႁဝ်း လူႉလႅဝ် တႅၵ်ႇယၢႆႈ ပၢႆႊၽၢတ်ႇၵၼ်ယူႇ ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉဢိူဝ်ႈ။

ပၢႆၵမ် –  ၼၢင်းမွၼ်းၸိင်ႇ