ရၢင်းဝလ်းတီႈ 2 ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇတႅမ်ႈပွင်ႈၵႂၢမ်း မၢႆတွင်း “ၶူးသႅင်ၸိုၼ်ႈ သၶႁ လူႉၶွႆႈၶွပ်ႈတဵမ် 13 ပီ”
ၸၢဝ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ – ဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈ ထိသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ႁဝ်းလုတ်ႈႁၢမ်းဝႆႉ – ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူင်ႉၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ ၼႂ်းလူၵ်ႈလေႃးၵလူင် ၵူၼ်း မိူင်းတႆးၼႆႉၵေႃႈ ဢၼ်မုင်ႈမွင်းလႄႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃးႁေ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈလႅမ်ႉတူၺ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ် လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈလႄႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ယဝ်ႉ။ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်တႆးလၢႆၸဝ်ႈ ၊ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး၊ ၸဝ်ႈသင်ၶတႆး လႄႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၵေႃႈ လၢတ်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈမႃးယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇပႆႇပဵၼ်မႃးတႄႉတႄႉ။
လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်ႁဝ်းလူဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉၼႆ လီၶႂ်ႈႁူႉတီႈလိုၵ်ႉလိုၵ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ် လႆႈဢဝ်သၢႆၸႂ်လႅၵ်ႈမႃးသေတႃႉ တေႃႇထိုင် ယၢမ်းလဵဝ် ပႆႇႁၼ်ၽႂ်လႆႈႁူႉၼမ်ႉလႅမ်ႉမၼ်း။
ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ထူပ်းၽေးပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်မႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးတေလၢတ်ႈတီႈ ဢၼ်ၸမ်သုတ်းၵေႃႈ တေႁၼ်လႆႈတီႈ ဝၢႆးဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ တႂ်ႈမိုဝ်း ၶူဝ်ႊလူဝ်ႊၼီႊ ဢိင်းၵလဵတ်ႈယဝ်ႉသေ ပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မျၢၼ်ႇမႃႇ ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ၼႆႉ လႅပ်ႈ တေပဵၼ် ၼႂ်းၵႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း တင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈႁိုင်ႁိုင်မႃးသမ်ႉ တၢင်း ပဵၼ်ၼႆႉ တိတ်းၸပ်းပႃးၼႂ်းၵႄႈသိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼင်ႇၵၼ် ဢမ်ႇမီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ် ၵၼ်သေ သၢင်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ်တေႃႇၵၼ် ထိုင်ၸၼ်ႉလႆႈဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၵႄႈလိတ်ႈတေႃႇၵၼ်မႃး။ ဢၼ်ႁၢႆႉ လိူဝ်တႄႉ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇယဝ်ႉတီႈ ၸုမ်းသိုၵ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၵူၺ်း၊ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈယူႇတီႈ ၸဵင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း/ မုၵ်ႉၸုမ်းၽႂ်မၼ်းသေ တႄႇမီးၸႂ်ပႅင်းၸင်းၵၼ်မႃး။ သင်ဝႃႈတူင်ႇၵူၼ်းၼႆႉ မီးၸႂ်ပႅင်းၸင်းၵၼ်ၼႆ တႃႇတေပဵၼ်တူင်ႇၵူၼ်းၶဝ်ႈငၢမ်ႇၵၼ်လႆႈလီ ( ယူႇႁူမ်ႈၵူမ်ၵဵဝ်ၵၼ်) Stay in Harmony လႄႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႂ်းတူင်ႇ (ၵၢၼ်ႁူမ်ႈသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်) Peaceful Cohesion ၼၼ်ႉ သဵၼ်ႈတၢင်းတိူဝ်းတၼ်မႃး။
တူဝ်ယၢင်ႇဢၼ်ၸမ်ၸမ်တႄႉ ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးၽႅၼ်ယၼ်ႇသိုၵ်း 1027 ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇ ၼႂ်းမိူင်း တႆး ပွတ်းႁွင်ႇ လႄႈ ပၢင်တိုၵ်းၸုမ်းသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တင်းၶွင်ႇသီႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပွတ်းၸၢၼ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၵူႈၸုမ်း ပဵၼ်ၼႂ်းငဝ်းလၢႆး သၢင်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၽႂ်မၼ်း ႁႂ်ႈၵႅၼ်ႇ ၶႅင်ယူႇ။ ၵၢင်သၢင်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၽႂ်မၼ်းႁႂ်ႈၵႅၼ်ႇၶႅင်ႁုၼ်ႈမုၼ်းႁင်းၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းပဵၼ် လွင်ႈ လီယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ငဝ်းလၢႆးတီႈမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ဝၢႆးသေ ၸုမ်းဢူၺ်းလီ ပွတ်းႁွင်ႇၶဝ် ယိုတ်းလႆႈ ဝဵင်းၵမ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉသေ သိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈမိူၼ်ၼင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇယူႇမိူင်းႁင်းၶေႃ ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆး Chauvinism ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးဢဝ်ၶိူဝ်းလဵဝ်ပဵၼ်ယႂ်ႇ၊ ၼႂ်းယူင်ႉၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇလႄႈ ယူင်ႉၵၢၼ် ၽွင်းငမ်းၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၸဵင်ႇႁၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ႁၼ်ဝႃႈလွၵ်းလၢႆးၼႆႉ ဢမ်ႇသၢင်ႈပၼ်လႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ် Peaceful Cohesion လႄႈဢမ်ႇၵႄႈလိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ် ဢၼ်ၵိူတ်ႇပဵၼ်တေႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးယၢမ်းလဵဝ်။ ႁိုင်ႁိုင်မႃးတေၶိုၼ်းမီးၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၵၼ်မႃးၵူၺ်း။ မၼ်းမိူၼ်ပိူင်ၾိင်ႈတႅတ်ႈ Dialectical Theory ဢၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႈၶပ်ႉ Georg Wilhelm Friedrich Hegel လၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ “ ပေႃးၵေႃႉၼိုင်ႈသၢင်ႈပိူင်မႃးမႂ်ႇမႂ်ႇၸိုင် Thesis ထႅင်ႈ ၵေႃႉ ၼိုင်ႈ တိုၼ်းတေႁႃလၢႆးတၢင်းဢၼ်လီၶႅမ်ႉသေသၢၼ်ၶတ်း Antithesis တေႃႇထိုင်တင်း သွင်ၾၢႆႇပေႃးမီးၶေႃႈလႆႈၸႂ် မိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ Synthesis ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းတူဝ်ယၢင်ႇပိူင်ၾိင်ႈတႅတ်ႈၼႆႉ ပိူင်းၼႄပၼ်ဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇႁႃၶေႃႈၵႄႈလိတ်ႈဢၼ်မႅၼ်ႈငၢမ်ႇၵၼ်တင်းၵူႈၸုမ်းၸိုင် လွင်ႈ ၶွင်ႈၶမ် / ပၢင်တိုၵ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းၸၢင်ႈၵိူတ်ႇပဵၼ်ၵူႈမိူဝ်ႈယဝ်ႉ။
ပေႃးတေယူႇတီႈၸဵင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းလဵဝ်သေမႅၼ်ႈ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵမ်ႈၼမ် ႁဵတ်း မႃး မိူၼ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 60 ပီပၢႆၼၼ်ႉၵူၺ်းၸိုင် ႁွႆးတႅၵ်ႇငၢၵ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈ ၵုပ်းလႆႈ။ ပိူင်ပဵၼ်တႄႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆးမီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်လၢႆလႄႈ ၾိင်ႈထုင်းလၢၵ်ႇလၢႆ ယူႇႁူမ်ႈ ၵၼ်ဝႆႉ ၊ သင်လၢတ်ႈႁူမ်ႈပႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ(မျၢၼ်ႇမႃႇ) ၸိုင် ယိင်ႈၶႅၼ်းမီးလွင်ႈ လၢၵ်ႇလၢႆ ယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇလိူဝ်သေ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၾိင်ႈထုင်း လႄႈလွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ၵေႃႈတိုၼ်းမီး လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်တႄႉတႄႉ။
တၢင်းႁၼ်ထိုင်ၸဵင်ႇၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႄႉ တႃႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း/ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း တေယူႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် လႆႈလီ (Harmony) သေမီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းလူဝ်ႇလႆႈပဵၼ်လွၵ်းလၢႆး လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၼႂ်းၵႄႈလွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆ (Unity in Diversity) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၼင်ႇတၢင်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉလႆႈပိူင်းၼႄဝႆႉဝႃႈ ၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၵိုင်ႇပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးၵၢၼ်ၽွင်းငမ်း ဢၼ်မီးၵၢၼ်ၼပ်ႉထိုင်သုၼ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းလၢၵ်ႇလၢႆ။ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼႂ်းၵႄႈလွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆ (Unity in Diversity) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉသမ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ယွမ်းႁပ်ႉ ပိူင်ၾၢင်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း၊ ၾိင်ႈထုင်း၊ ပၢႆးဝူၼ်ႉ၊ လွင်ႈၵိူဝ်းယမ် – ၸိူဝ်းဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽႂ်မၼ်းဝႆႉၵႃႈၶၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လိူဝ်ၼၼ်ႉၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ ၵိုင်ႇႁူမ်ႈၵၼ်တမ်းဝႆႉ ပၵ်းပိူင်ဢၼ်ၵူႈၵေႃႉႁပ်ႉတိုဝ်းလႆႈ Common Laws ၼင်ႇႁိုဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်းသဵင်ႈ တေယူႇႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈၵတ်းယဵၼ်ၵႂႃႇၶၢဝ်းယၢဝ်း။ သင် ဢမ်ႇ ၵႄႈလိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းတိူင်း/ၸႄႈမိူင်းၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မျၢၼ်ႇမႃႇ ၼၼ်ႉၶႅၼ်းဢမ်ႇႁၼ်တၢင်းႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ပေႃးလႆႈႁၼ်ၵၼ် မႃး ယူႇႁၢၼ်ႉတေႃႇယၢမ်းလဵဝ် ။
ပၢႆၵမ် – ယီႈၾၢင်ၶမ်း
