ၼမ်ႉၵတ်ႉၼမ်ႉၸႂ် ၸိုၼ်ႈသႂ်ပဵၼ်ထမ်း

လူၺ်ႈၵၢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၼမ်း ႁိုဝ် ၽူႈယူႇၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင် ဢၼ်လႂ်ဢၼ်ၼိုင်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် တၵ်း လႆႈဢိင်ပိုင်ႈၼိူဝ်ၼမ်ႉၵၢၼ် ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၼမ်ႉၸႂ် လႄႈၸိတ်းၸႂ်ပဵၼ်ထမ်း ၸင်ႇတေၸၢင်ႈၼမ်းပႃးမုၵ်ႉမူႇၸုမ်း ၾုင် ႁိုဝ် တူင်ႇဝူင်း ၵၢဝ်ႉယၢင်ႈထိုင်ၸုတ်းမုင်ႈမွင်းဢဵၼ်းဢၢၼ်းလႆႈငၢႆႈလႆႈလီ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၽူႈတိတ်းတၢမ်း ႁိုဝ် ၽူႈယူႇၶႅပ်ႇၶၢင်ႈႁူမ်ႈၵၢၼ်ၶပ်းၶိုင်ၵေႃႈ တၵ်းႁူႉတၼ်းလႄႈၶဝ်ႈၸႂ်ၼိူဝ်ၼႃႈၵၢၼ် ဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇလႄႈမီးၵႂၢမ်းတင်ႈၸႂ်ပဵၼ်ႁႅင်းထိပ်ႇသူင်ႇၸွႆႈဢီးႁႂ်ႈၵူင်းလေႃႉၼၼ်ႉ ၵိင်ႈပၼ်ႇမုၼ်လႆႈငၢႆႈၸွမ်းလူး ၵွၼ်ႇ ၸင်ႇပႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၽႅဝ်ႁွတ်ႈတီႈယွတ်ႈပဝ်ႈပၢႆမၢႆယိူင်းလူၺ်ႈၵၼ်။

ယွၼ်ႉၼၼ် ၵၢၼ်ပၼ်တၢင်းႁူႉပၺ်ႇၺႃႇ ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၵူၼ်း ပဵၼ်ၵၢၼ်သၢင်ႈၼမ်ႉၵတ်ႉၼႂ်းၶိူဝ်းတူင်ႇဝႅတ်ႈလွမ်ႉ ႁိုဝ် တူင်ႇဝူင်း ပဵၼ်ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵၢၼ်ပူသိူဝ်ႇဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်ႁဝ်းၶႅင်ၵႅၼ်ႇ ပဵၼ်ႁႅင်းသၢင်ႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉ ဢၼ်မီးတင်းၸႂ်ႁၵ်ႉ ပဵၼ်လၵ်းငဝ်ႈတူၼ်ႈတိုၼ်းယူင်ႉသၢင်ႈလႄႈ မီးတင်းၼမ်ႉၸႂ်ၸၢင်ႇသႂ်ႇ ၸိုၼ်ႈပူင်ႇ ပဵၼ်ထမ်းၽဵင်ႇပဵင်းၽႃႇၶိုင်ႈ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၸၼ်ႉထၢၼ်ႈသုင်တႅမ်ႇလဵၵ်ႉယႂ်ႇ ဢမ်ႇတိတ်းၶၢင်ႈၸပ်းၾၢႆႇ ဢိင်တၢင်းလႂ်တၢင်းၼိုင်ႈသေ ဢဝ်ပဵၼ်ၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီၼိူဝ်ၽူလ်ၽွၼ်းလႆႈသူၼ်ႇတူဝ်ပဵၼ်လၵ်း။ ၵူႈၾၢႆႇ ထုၵ်ႇလႆႈမီးၸႂ်ၸိုၼ်ႈသႂ်ၸၢင်ႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်ၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီၵၢၼ်သၢင်ႈပုၼ်ႈတင်းၼမ်ပဵၼ်သူၼ်ႇယႂ်ႇ။

လူၺ်ႈၵၢၼ်ဢဝ် ဢၶၻီႇ ၵၢၼ်ပႅင်းၸင်းမႃးၶိတ်ႇသဵၼ်ႈထတ်းတႅၵ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၵိူင်းၾၢႆႇၼႂ်းၼႃႈတီႈၵၢၼ်ငၢၼ်း ၼၼ်ႉ တေပဵၼ်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇယႅၵ်ႈ ၼႂ်းၵုမ်ႇမုၵ်ႉၾုင်တူင်ႇဝူင်း ႁူမ်ႈတင်းပဵၼ်ၵၢၼ်သၢင်ႈၽွၼ်းႁၢႆႉၸႃႉလူင် တေႃႇ တူင်ႇဝူင်း ဢိၵ်ႇတင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်ယုမ်ႇယမ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းလႄႈၼွၵ်ႈတူင်ႇဝူင်း ထုၵ်ႇထၢင်ႇလဵၵ်ႉလူဝဝ်လူတ်ႈၵႃႈ ယွမ်းၶၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈတူင်ႇဝူင်းတူၵ်းတႅမ်ႇလူင်းလႄႈယိင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ်ႈၵႂ်ႈၵၢၼ်ၸူမ်ႁၢႆဝၢႆးဝွတ်ႈလူမ်ႉလႅဝ်ငၢႆးဝႆးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။

ၼမ်ႉၸႂ် ၵၢၼ်ဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇတင်ႈပၵ်းလၵ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ငိူၼ်ႈငဝ်ႈၵၢၼ်ပႅင်းႁၵ်ႉဝႆႉၼၵ်းပၵ်းၸႂ်ၼိူဝ်ၼႃႈတီႈၵၢၼ် ငၢၼ်းသိင်ႇလႂ်သိင်ႇၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းယူႇၼၼ်ႉ မီးၵႃႈၶၼ် ပဵင်းၵၼ်တင်းဢူငဝ်းၸိုဝ်ႈသဵင် ၸီးဝိတ်ႉၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵၢၼ်ယူႇသဝ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼႆႉလႄႈ ၵၢၼ်လႆႈၵၢၼ်သေ(သုမ်း) မၼ်းတၵ်းတေ တုမ်ႉယွၼ်ႈထိုင်ၵၼ် လူၺ်ႈလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ဢူငဝ်းၾၢင်ႁၢင်ႈၼႃႈတႃ ၵႃႈၶၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ဢၼ်ယူႇၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၼႆႉၵူႈမိူဝ်ႈ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵၢၼ်ထုၵ်ႇၶိုၼ်ႈသၢႆမၢႆလမ် (Black list) ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇ။ ပေႃးႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိုဝ်ႈသဵင်လူႉ ဢမ်ႇဝႃႈလူၺ်ႈလွင်ႈၵၢၼ်သင်တီႈလႂ်ၵေႃႈလီ မၼ်းတေၾင်ၸိုဝ်ႈလူႉၸူမ်ၵိုၵ်းယူႇဝႆႉ ၼႂ်းပိုၼ်းသေ ဢဝ်ပဵၼ်ၶီႈသူပ်းၶီႈပၢၵ်ႇပိူၼ်ႈလဝ်ႈလိုဝ်းၶၢၼ်ၵၼ်။

ဢွမ်မွင်း(ၼႃႇလိၵႃႇ) ဢၼ်မုၼ်ပၼ်ႇပူၼ်ႉၵႂႃႇၵူႈၵမ်းလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ် ႁူမ်ႈဝႃႈၶိုၼ်းမႃးၶွပ်ႈငၢႆးၶိုၼ်းၶၢဝ်းယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်ယၢမ်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝၼ်းလႄႈလိူၼ်ဢၼ်လႅၵ်ႈပိၼ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတေႁူၼ်မၼ်းမႃးပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းပူၼ်ႉမႃး လႄႈတေဢမ်ႇၸၢင်ႈၶိုၼ်းၵႄႈလိတ်ႈၵူႈလွင်ႈဢၼ်လႆႈႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ။ ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဢမ်ႇမီးသေ ၵၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်သၢင်ႈ တေႁႂ်ႈဢွၵ်ႇၼမ်ႉႁၼ်တူဝ်လႆႈလီၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၼၼ်ႉ တၵ်းတေဢမ်ႇႁၼ်လႆႈ။

ပိူင်ၽႅၼ်ၵၢၼ်တမ်းဝၢင်းလၵ်းၵၢၼ် ၶၢဝ်းပွတ်း ၶၢဝ်းယၢဝ်း ပေႃးဢမ်ႇမီးၵၢၼ်တမ်းဝၢင်းဝႆႉမႃးၸိုင် မိူဝ်ႈၽုၵ်ႈ တေႁဵတ်းသင်ၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉ ႁုၼ်ႈသႅၼ်းလုၵ်ႈလၢၼ်ဢၼ်တေသိုပ်ႇမႃးပႃႈလိုၼ်းလင်ၵေႃႈ တၵ်းဢမ်ႇႁူႉ ဢမ်ႇႁၼ်ၽႅၼ်လၵ်းၵၢၼ် တေလႆႈသိုပ်ႇပႆသဵၼ်ႈတၢင်းလႂ် လႄႈၸၢင်ႈမႄးၵႄႈလိတ်ႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈပိၼ်ႇၽႅၼ် လၵ်းၵၢၼ် ႁိုဝ် လႅၵ်ႈပိၼ်ႇလႆႈသဵၼ်ႈတၢင်းလႂ် ၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်လႄႈငဝ်းလၢႆးယၢမ်းၼႆ ႁႂ်ႈတူဝ်ႈတၼ်းၵၢၼ်ၶိုတ်း မိုဝ်ႉၶိုတ်းယၢမ်း။

လူၺ်ႈၵၢၼ်ဢၼ်ၵႆႉၵႆႉလႆႈယိၼ်း ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢုပ်ႇၶႆႈလွင်ႈဢၻိတ်ႇ(ပူၼ်ႉမႃး) ၵမ်ႈၼမ် ဢမ်ႇပေႃးသူႈတွၼ်ႉလႆႈ ယိၼ်းဢုပ်ႇလၢတ်ႈတူၵ်ႇၶိူဝ်းပၸ်ၸုၿၼ်း(ယၢမ်းလဵဝ်) လႄႈ ဢၼႃးၶူတ်း(မိူဝ်းၼႃႈ) မိူၼ်တင်းဢမ်ႇလႆႈမီးၵၢၼ် ႁၢင်ႈႁႅၼ်းသင်ဝႆႉလႄႈမိူဝ်ႈဢမ်ႇမီးပိူင်ၽႅၼ်ၵၢၼ်တမ်းဝၢင်းသင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၸွမ်းၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ “သိဝ်ႇၸမ်ႈ ၵေႃႈၶွၼ်ႉတွၵ်ႇ – တေၶီႈၸင်ႇႁႃႁူးလွင်ႈ” ၼႆၼၼ်ႉဢမ်ႇၽိတ်းဢမ်ႇပိူင်ႈ။ ၸုပ်ႈၼိုင်ႈလႄႈၸုပ်ႈၼိုင်ႈ ၸူဝ်ႈ ပၢၼ်ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈတႆးဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၽၢၼ်ႇပူၼ်ႉမႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇပၢႆႈပိူင်ႈသင်ၵၼ်ၵႃႈႁိုဝ် ၸုပ်ႈ ၼိုင်ႈလႄႈၸုပ်ႈၼိုင်ႈ ပၢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈပၢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈၼၼ်ႉၵွႆးမီးၸိုဝ်ႈၽူႈၼမ်းၵွႆး လၢႆးႁဵတ်း လၢႆး သၢင်ႈ တိုၵ်ႉမူၵ်းၸူမ်ၾင်ယူႇၼႂ်းငဝ်းမိုတ်ႈမူၼ်ႇ။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်း ဢၼ်တေၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပေႃးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုတ်းၵၢပ်ႈတၼ်းပၢၼ် ၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ ပၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁႂ်ႈပေႃႈယူႇလီမီးမၢၵ်ႈတႂ်ႈၽူၺ်းႁူမ်ႈငဝ်းၵတ်းယဵၼ်လႄႈ ၶွၼ်ႈႁွမ်ႁႅင်းၵေႃႇသၢင်ႈ ပူၵ်း ပွင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ တၵ်းတေဢမ်ႇပူၼ်ႉလႆႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉတၢင်းႁူႉၵၢၼ်မုင်ႈယၢဝ်းႁၼ်ၵႆ ၼႂ်းၸုပ်ႈ ၵူၼ်းႁုၼ်ႈသႅၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ဢၼ်မီးပၢႆးဝူၼ်ႉမႂ်ႇမႂ်ႇ လၢႆးႁဵတ်းမႂ်ႇမႂ်ႇ မီးၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းႁူႉမေႃႁွပ်ႈတူဝ် ႁူႉတၼ်း ၶိုတ်းၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ် မီးၼမ်ႉၸႂ်ၵၢၼ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပဵၼ်လၵ်းလႄႈ မီးၸိတ်းၸႂ်ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ် လူၺ်ႈၸႂ် တဵင်ႈထမ်းၽဵင်ႇပဵင်း။

ပိူင်ႈၵၼ်တင်းၸုပ်ႈပၢၼ် 50-60 ပီပူၼ်ႉမႃး ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉ ၵွင်ႈတေႃႇၵွင်ႈ လႅဝ်းတေႃႇလႅဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈ ငဝ်းလၢႆးမိူဝ်ႈလဵဝ် တေဢဝ်တၢင်းႁတ်းႁၢဝ်ႈႁၢၼ်ပိူင်လဵဝ်ၵွႆးပႆႇပဵင်းပေႃး ၼွၵ်ႈလိူဝ်သေပူၵ်းပွင်ဢဵၼ်ႁႅင်း ၵူႈၾၢႆႇ ၾၢႆႇ  တၵ်းတေလႆႈဢဝ်ထဵၵ်ႉ ၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊ ၶဝ်ႈမႃးပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်းမေႃၸႂ်ႉလူင်ႉလႅၼ်ႇ ႁူႉမေႃထတ်းထွင်ယင်ႇ လၢမ်းၶၢတ်ႈငဝ်းလၢႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈလႄႈၸမ်ႈၸုတ်းမႅၼ်ႈယမ်။

ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈ 17-18 လိူၼ်မေႊ 2007 ၼၼ်ႉၽူႈၼမ်းတႆးၸၼ်ႉၼႅဝ်းၼႃႈ 6 သိပ်းၸဝ်ႈပၢႆ ၸမ်ၸမ် 70 ၸဝ်ႈ လႆႈ ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်တီႈၶွပ်ႇလႅၼ်ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ၵဵဝ်ႇလွင်ႈထုၵ်ႇလီမီးပိူင်ၽႅၼ်ၵၢၼ်တမ်းဝၢင်းလၵ်းၼမ်း ၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၶေႃႈတႅပ်းတတ်းသင်ဢွၵ်ႇမႃးပဵၼ်တီႈတေယိပ်းၵမ်လႆႈ  တေႃႉတႄႉဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ဢုပ်ႇ ႁႃလိုဝ်းၵိူဝ်းၵုမ်ပၼ်တၢင်းႁၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇၵွႆး ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်သိုပ်ႇႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၼႆႉထႅင်ႈ လီသေလၢႆတႄႉတႄႉလၢႆးႁဵတ်းၵၢၼ်ႁဝ်း ႁဵတ်းယဝ်ႉၵေႃႈယဝ်ႉၵႂႃႇ ဢမ်ႇသုတ်းဢမ်ႇတိူၵ်ႈဢမ်ႇထိုင်တီႈထိုင် လႅၼ်။

မွၼ်းၶိူဝ်း

20240528

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)