ၸုမ်းႁၵ်ႉမႄႈၼမ်ႉ မိပ်ႇဢီးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ – ၸဝ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၵိုတ်းယႃႉမႄႈၼမ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆး

မၢႆတွင်း ဝၼ်းမႄႈၼမ်ႉၵူႈမိူင်းမိူင်း International River Day ၼႆသေ ယူႇတီႈ ၸုမ်းႁၵ်ႉမႄႈၼမ်ႉ မိပ်ႇဢီး ႁႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၵိုတ်းၵၢၼ်ယႃႉမႄႈၼမ်ႉၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး တင်းမူတ်း ဝႃႈၼႆ။

ဝၼ်းတီႈ 14/3/2024 ၼႆႉ မႅၼ်ႈဝၼ်းမႄႈၼမ်ႉၵူႈမိူင်းမိူင်း International River Day လႄႈ ယူႇတီႈ ၸုမ်းၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈ ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃးမိူင်းတႆးလႄႈ ၸုမ်းႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ ဢိၵ်ႇထႅင်ႈ လၢႆမူႇ လၢႆၸုမ်း ႁူမ်ႈၵၼ် ၸတ်းပၢင်ၶုၵ်းထူပ်းႁၼ်လီမႄႈၼမ်ႉသေ ၼႄပႃးငဝ်းတူင်ႉ၊ ၶႅပ်းႁၢင်ႈ လွင်ႈတူင်ႉ ၼိုင်လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈၵၼ် တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းလွင်ႈယႃႉၵဝ်းမႄႈၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပၢင်ၶုၵ်းထူပ်းၼႆႉ ၸတ်းႁဵတ်းတီႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ၼႆယဝ်ႉ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ မွၵ်ႈ 200 ၼႂ်းထုင်ႉဢိူင်ႇၼမ်ႉမ ၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉၵေႃႈ ၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ် တီႈ ၾင်ႇၼမ်ႉမ ယိပ်းတင်းပၢႆႉဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ “ယွၼ်းသူးႁႂ်ႈမႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆးႁဝ်း လႆလွတ်ႈလွတ်ႈ လႅဝ်းလႅဝ်းၵိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉသေၵမ်း”၊ “ႁႂ်ႈမႄႈၼမ်ႉမိူင်းတႆး လႆလွတ်ႈလႅဝ်း သေၵမ်း”၊ “ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁဝ်း လွတ်ႈလႅဝ်းသေၵမ်း” ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ။ တီႈၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ၵေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ် ၼပ်ႉႁူဝ် ပၢၵ်ႇ တီႈၾင်ႇၶူင်းသေ ႁူမ်ႈၵၼ်တူင်ႉၼိုင် တႃႇဝၼ်းမႄႈၼမ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈသၢင်ႈၾၢႆလႄႈ လွင်ၶုတ်းႁႄႈၶုတ်းၶမ်း ၸွမ်းၾင်ႇမႄႈၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶွမ်ႊပၼီႊ ဢၼ်လႆႈၶႂၢင်ႉ တီႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃးၶိူဝ်းယႂ်း။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပႆႇယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၵေႃႈ မီး မႃး ဝၢႆးလင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းၼႆႉၵေႃႈ ၶွမ်ႊပၼီႊၶဝ်ယိုင်ႈၶႅၼ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၸတ်းပွင်မႄႈၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ သိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၶွမ်ႊပၼီႊတႄႉ လႆႈ ၵိၼ်ၼမ်ႉမျၢတ်ႈၼမ်ႉတွၼ်းမၼ်းသေတႃႉ ၵူၼ်း ပိုၼ်ႉတီႈ ၸိူဝ်း ယူႇၸွမ်းမႄႈၼမ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ လႆႈႁပ်ႉၽွၼ်းယွၼ်ႈမၼ်း ဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇဝၢႆး ဝႃႈၼႆ။

ၼၢင်းယိင်း ဢၼ်တူင်ႉၼိုင် ၼႂ်းၸုမ်းႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ -“ ၵၢၼ်ၵူႈၸိူဝ်ႉ ၵူႈလွင်ႈၼႆႉ ယူႇတီႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈတူၵ်းလူင်းသေ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး ၵမ်ႈၼမ်။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶွမ်ႊ ပၼီႊ ၶုတ်းႁႄႈၶုတ်းၶမ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ယူႇတီႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် တင်းၶဝ်သေ ၸင်ႇလႆႈပဵၼ်ၵၢၼ်မႃး။ ၵၢၼ်တႅပ်းတတ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉၸွမ်းလွင်ႈသင်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းသမ်ႉ လႆႈႁပ်ႉၽွၼ်းယွၼ်ႈမၼ်းဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇဝၢႆး”- ဝႃႈၼႆ။

တင်ႈတႄႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ မႃးၼႆႉ မီးၶွမ်ႊပၼီႊ မႃးသၢင်ႈၾၢႆႇၼမ်ႉတူႈ/ တႃႈတေႈ ဢၼ်တေႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ႁႅင်းၾႆးၾႃႉ 210 မႄႊၵႃႊဝတ်ႊ ဢၼ်ယူႇတၢင်းတွၼ်ႈၼိူဝ်ဝဵင်းသီႇပေႃႉ ႁၢင်ႇယၢၼ်ဝဵင်း 13 လၵ်း တီႈဢိူင်ႇတႃႈတေႈ ၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ တီႈႁူဝ်ၼမ်ႉႁူဝ်ၼႃးၾႃႉ ၼႂ်းထုင်ႉၼမ်ႉမၼၼ်ႉၵေႃႈ ၺႃးၶွမ်ႊပၼီႊသိုပ်ႇၶႂၢၵ်ႈၶုတ်း ထႅင်ႈ။ လွင်ႈၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်း ဢမ်ႇတူၺ်းထိုင် ၽွၼ်းတုမ်ႉယွၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းသေ တူၺ်း ႁၼ်ပုၼ်ႈလီသုၼ်ႇတူဝ် ပွႆႇပၼ်ၵူၼ်းလမ်ႇမၢၵ်ႈၶုတ်းယႃႉ သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။  

ယွၼ်ႉၼၼ် ယူႇတီႈ ၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ၵူႈပႃႈၵူႈၾၢႆႇ မိူၼ်ၼင်ႇ – ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းလႄႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸုမ်းလုၵ်ႉ ၽိုၼ်ႉၶဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းလူဝ်ႇႁၼ်ထိုင် ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းသေ ႁႃလွၵ်းလၢႆးၵႄႈလိတ်ႈပၼ် ၼႆယဝ်ႉ။

ၼၢင်းယိင်း ဢၼ်တူင်ႉၼိုင် ၼႂ်းၸုမ်းႁၵ်ႉသႃသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ ၵေႃႈၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ၶႂ်ႈမီးသုၼ်ႇလႆႈ ၸတ်းပွင် သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉဢွင်ႈ တီႈတူဝ်ၵဝ်ႇ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ၺႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉၵူၺ်း။ ၼင်ႇႁိုဝ် လုမ်ႉၾႃႉပေႃးတေႁူႉဝႃႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈ ၺႃးပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ၾိင်ႈသၽႃႇဝ သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၺႃးယႃႉလူႉလႅဝ် ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်လႄႈသင် ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း ၶဝ်လႄႈ ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ် လူဝ်ႇၸုၵ်းမၼ်ႈၸွမ်းၵူၼ်းမိူင်းသေ တိုၵ်းတေႃး ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ်ၵႂႃႇ ယူႇ တႃႇမီးလွင်ႈၵႅတ်ႇၶႄႁေႉၵင်ႈပိုၼ်ႉတီႈၽႂ်မၼ်း”- ဝႃႈၼႆ။  

ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ၽႅၼ်ၵၢၼ်ယၼ်ႇသိုၵ်း 1027 တႄႇမႃးၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်းလႄႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ မီး လွင်ႈပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ် ၸွမ်းသၢႆမႄႈၼမ်ႉတူႈ ၶိူဝ်းယႂ်း၊ တႃႇႁႂ်ႈၵိုတ်းၵၢၼ် ၵေႃႇသၢင်ႈၾၢႆယႂ်ႇလူင်ၼိူဝ် မႄႈၼမ်ႉတူႈတႄႉ ဢမ်ႇတူၵ်ႇ လၢတ်ႈၸီႉသင်ႇ။ 

ၸုမ်းသၢင်ႈၾၢႆၵေႃႈ သိုပ်ႇသၢင်ႈလူၺ်ႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၵူဝ်လွင်ႈႁႄ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၾၢႆယႄးယႂႃႇ တွၼ်ႈၼိူဝ် တီႈဝၢၼ်ႈတိၼ်လွႆ(တွင်ႇၶျေႇ) ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်းမႄးလႄႈ ၾၢႆႇၼမ်ႉတူႈ တီႈဝၢၼ်ႈတႃႈတေႈ ၼႂ်းၸႄႈ ဝဵင်းသီႇပေႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။