ၸၢတ်ႈဢမ်ႇတၢႆ ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးတၵ်းဢမ်ႇႁၢႆ

တင်ႈတႄႇၵေႃႇတင်ႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉတႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ဝၢႆးထုၵ်ႇဢူမ်ဢိုၼ် လူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းၽူႈၶႂၢၵ်ႈ မိူင်းမႃး 60 ပီပၢႆၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ တၢင်းဢဵၼ်းဢၢၼ်းလူင်ဢၼ်ၾင်မီးယူႇဝႆႉၼႂ်းၸႂ်ၼၼ်ႉ တေႃႇႁၢၼ်ႉမိူဝ်ႈလဵဝ် ပႆႇတွၼ်ႉၸၢင်ႁၢႆၵေႃႈ ငဝ်းလၢႆးၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇၵႆယဝ်ႉလႄႈ လၢႆသိင်ႇလၢႆယၢင်ႇႁူမ်ႈတင်း သၽႃးဝ လွင်ႈပဵၼ်ယူႇၵေႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်းဢုတု ၼႂ်းၽူႈမီးၽၢၵ်ႈပိုၼ်ႉတီႈၵူႈသမ်ႇသႅၼ်ပိူင်။

မိူဝ်ႈတႄႇၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉႁုၼ်ႈႁႅၵ်ႈၼၼ်ႉ လူၺ်ႈၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပဵၼ်သိင်ႇၸုင်ၸၼ်ယိင်ႈယႂ်ႇလူင် တေႃႇ ၼိူဝ်ႁႅင်းႁၵ်ႉၸၢတ်ႈပဵၼ်ငဝ်ႈပိုၼ်ႉၵၢၼ်ပူသိူဝ်ႇပၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းၼႅၼ်ႈၵႅၼ်ႇ ဢိၵ်ႇတင်း ပဵၼ်သိင်ႇယိုတ်းမၼ်ႈ ယိုၼ်းၸုၵ်းၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်း ၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆး ၽႃးသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတင်းမူတ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သၢႆၸႂ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈၸင်ႇလႆႈပၢဝ်ႇသႅၼ်ႇႁႅၼ်ႇႁွင်ႉၶၢၼ်ပၢၵ်ႇလင်မႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်။

ယူႇတီႈၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႈၸၢတ်ႈၼၼ်ႉသေပဵၼ်လၵ်းပၵ်းၸႂ်ယိူင်းဢၢၼ်းဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်းၵွၼ်းၶေႃပိူင်လဵဝ်သေ မိူဝ်ႈမီး ၶၢဝ်ႇၸဝ်ႈၼွႆႉၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ဢဝ်မိူင်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်လင်ႇလႆ ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉမႃးၸုပ်ႈယဝ်ႉၸုပ်ႈ ပၢၼ်ယဝ်ႉပၢၼ် ၵေႃႉသိုၵ်းၵေႃႉႁၢၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းလိပ်းၶီးတုၶ်ႉယၢၵ်ႈဢိုပ်းၵၼ်ႈလူမ်ႉတၢႆ လိူတ်ႈထူမ်ႈၼွင်းလူၼ်ႉဝၢၼ်ႈဢိူင်ႇသူၼ်ၼႃးမႃးယဝ်ႉလၢႆမိုဝ်ႉ လၢႆၽဝ်ၼပ်ႉဢမ်ႇလႆႈ။

တေႃႇႁၢၼ်ႉဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၸၢတ်ႈပၢၼ်ၽဝႁဝ်းတိုၵ်ႉတူၵ်းယူႇၼႂ်းငဝ်းမိုတ်ႈ တႂ်ႈႁႃၾူၼ်မၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်း လႄႈလႆႈယူၵ်ႉယၢႆႉၶၢႆႉပၢႆႈၼီတၢႆပၢင်တိုၵ်းမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 6-7 သိပ်းပီ။ ယႃႇဝႃႈတေႁၼ်လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမၢၵ်ႈမီး ၸိူင်ႉပိူၼ်ႈ တူဝ်ယၢင်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းၸိူဝ်းလႆႈၵွၼ်းၶေႃ ဝၢႆးသိုၵ်းလူၵ်ႈပွၵ်ႈၵမ်း 2 မႃး ၸိူင်ႉၼင်ႇမိူင်း မႃႊလေႊသျိူဝ်ႊ ဢၼ်ယူႇထတ်းၾၢႆႇၸၢၼ်းမိူင်းထႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ 1957 လိုၼ်းႁဝ်း 9 ပီ။

ၼပ်ႉတင်ႈတႄႇမႃႊလေႊသျိူဝ်ႊၶဝ်လႆႈၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ ၶဝ်သၢင်ႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးလႆႈလီငၢမ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၸိုင်ႈမိူင်း လုၵ်ႈၸုမ်းဢႃႊသျဵၼ်ႊမိူင်းၼိုင်ႈ လႄႈၵူႈလွင်ႈၵူႈၾၢႆႇၵေႃႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းယူၵ်ႉမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၽတ်းၽဵင်ႇ 6.5 တေႃႇပီ ယိုတ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းယၢဝ်းမႃးထိုင် 50 ၸွမ်းပိူင်ၵၢၼ် ၼႂ်းၵၢၼ်ယူၵ်ႉမုၼ်းၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးလူၺ်ႈၶူဝ်းၵုၼ်ႇ လိပ်းၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ၶဝ်မီးယူႇ။

တေႃႈၼင်ႇၼၼ် ယင်းမႄႇမုၼ်းၵၢၼ်ပၢႆးသၢႆႊ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇတွင်ႈတဵဝ်း ၵၢၼ်ၵႃႉ လႄႈၵၢၼ်တွင်ႈတဵဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈ ၸွမ်းပိူင်ၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ။  ၵူႈဝၼ်းၼႆႉ မႃႊလေႊသျိူဝ်ႊ ပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ယိပ်းတိုဝ်းပိုၼ်ႉထၢၼ်လၢႆးမႂ်ႇ လူၺ်ႈၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈၶိုတ်းပၢၼ်ၼႂ်းတၢင်းၾၢႆႇၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢတ်ႇၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆထၢင်ႇႁၢင်ႈ ဢၼ်ယႂ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈသုတ်း ပဵၼ်တီႈ 3 ၼႂ်းၵုၼ်ဢေႊသျိူဝ်ႊၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ (ထတ်းလူင်းမႃးတီႈ ဢိၼ်ႊၻူဝ်ႊၼီႊသျိူဝ်ႊလႄႈထႆး) ဢိၵ်ႇတင်း ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈဢေႊသျိူဝ်ႊၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဢၼ်မီးဢူႁၢင်ႈၾၢင်ငဝ်း။

ပေႃးၶိုၼ်းမႃးတူၺ်းၼႂ်းၵၢၼ်တႆးႁဝ်းယၢမ်းလဵဝ်လႄႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ တၵ်းတေလႆႈႁၼ်ၵၢၼ်ပိၼ်ႇပႅင်လႅၵ်ႈလၢႆႈ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ၼမ်တႄႉတႄႉ။ ယိူင်းဢၢၼ်းပဝ်ႈမၢႆလူင်ႁဝ်းၵေႃႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်လႄႈငဝ်းလၢႆးတင်း ႁႅင်းတူင်ႉၼိုင် ဢၼ်ဝိၼ်ႇဝၢႆႇၵႂႃႇၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊၵျီႊၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉသေ ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆး ၽႃးသႃ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵူႈပၢႆးပၢႆး ႁႅင်းဢေႇလူင်းတႄႉတႄႉ။

ၽႂ်ဢမ်ႇၽႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈသူင်မိုတ်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇယဝ်ႉ ၵၢၼ်လၢတ်ႈၵၢၼ် တႅမ်ႈႁဝ်း ၵွႆးၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇႁူႉ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ်ၼႆသေ တႅမ်ႈလိၵ်ႈပိူၼ်ႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈပဵၼ်ပိူင်လူင် ၸိူဝ်းၼႆႉတေလႆႈႁၼ်ၼိူဝ်ၼႅင်ႈဢွၼ်ႊလၢႆႊၼမ်မၢၵ်ႈလၢႆလိူင်ႇတႄႉတႄႉ။

လိူဝ်သေၶိူင်ႈၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆတႆး ဢၼ်မီးၵူၼ်းဢွၵ်ႇဝႅပ်ႇမၼ်း ၶိုတ်းၵၢပ်ႈတၼ်းပၢၼ် ဢွၵ်းဢေႃၵတ်ႉလႅၼ်ၽၢႆ မေႃမႄႇၶူင်ဢွၵ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉသေပၵ်းသွႆယဵပ်ႉဢွၵ်ႇမႃးလီငၢမ်း ဢွၵ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈၶူဝ်းတႆးလႆႈၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇဝႃႈလၢႆးလႂ် တူၺ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ လၢတ်ႈလႆႈဝႃႈပဵၼ်ၶူဝ်းတႆး လၢႆးတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈၵူၼ်းတႆးတင်း ၼမ်တင်းလၢႆၵေႃႈ သူင်ၼုင်ႈႁူမ်ႇဝႆ ၽႄႈၵႂၢင်ႈမၢၵ်ႈၼမ်။ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵူၼ်းတႆးၵွႆး တၢင်ႇၸၢတ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်းၵေႃႈၶႂ်ႈ သူင်မိုတ်ႈၼုင်ႈဝႆႁူမ်ႇ ၵွပ်ႈမၼ်းၶဝ်ႈပိူင် ပဵၼ်ဝႅပ်ႇၶူဝ်း fashion ဢၼ်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈၸွမ်းပၢၼ်။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၼႂ်းၾင်ႇတၢင်းၵၢၼ်မိူင်းၵေႃႈ ႁႅင်းဢေႇလူတ်းလူင်း လူၺ်ႈၵၢၼ်ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၶွင် သိုၵ်းမၢၼ်ႈမိူဝ်ႈ 2021 မႃး ၵၢၼ်မိူင်းၼႂ်းသၽႃးၵေႃႈလူမ်ႉလႅဝ် တႃႇတေႁဵတ်းၵၢၼ်သူၼ်းတုမ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၵေႃႈ ၶၢတ်ႇႁၢမ်း ၽွင်းတႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းႁၢင်ႇၵႆတင်းၵူၼ်းမိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈပိူင်ႁႅင်း သဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်း သဵင်ႈမၢၵ်ႇ မိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်း လႆႈတိုၵ်းၵၼ်တင်းဢၼ်ဢမ်ႇလီပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၼင်ႇၵၼ်ၵွႆး ၶိုၼ်းတိုၵ်းၵၼ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်း မိူင်း တုၶ်ႉယၢၵ်ႈၵွတ်းၽၢၼ်လိူဝ်ၵဝ်ႇ ႁၢမ်းႁႅၵ်းတီႈယူႇတီႈၵိၼ် လႆႈပၢႆႈလႆႈၼီ။

ပၢၼ်ယိင်ႈယႂ်ႇလႄႈယူပ်ႈယွမ်း လီၸႃႉၶွင်သိုၵ်းတႆးတင်ႈတႄႇၵေႃႇတင်ႈမႃးမိူဝ်ႈလိူၼ်မေႇ 21 ဝၼ်း 1958 တေႃႇ ဝၼ်းၼႆႉလၢႆပၢၼ်ဢၼ်ႁဝ်းႁၼ်မႃး လိုၼ်းသုတ်းၽွင်းႁႅင်းယႂ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈၶွင်သိုၵ်းတႆး ၼႂ်းၸုပ်ႈပၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်း မိူင်းတႆး MTA ၽႂ်ၵေႃႈယုမ်ႇယမ် ၽႂ်ၵေႃႈၶဝ်ႈၸႂ်ဝႃႈ ၵမ်းၼႆႉယဝ်ႉမိူင်းတႆးတေၵွၼ်းၶေႃ။ ၵွႆးၵႃႈ မၼ်းဢမ်ႇပဵၼ် ၼၼ် တေလႆႈဝႃႈ “ၼမ်ႉၵတ်ႉ” ဢမ်ႇၼၼ် “တၢင်းၶူၺ်ႈတႅမ်ႇႁဝ်း” ႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ “ၵမ်ၸႃးတႃတႆး” ၼႆႁိုဝ်။

ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈလဵဝ် ငဝ်းလၢႆးမၼ်းဢမ်ႇပၼ်ထႅင်ႈၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ ၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈ တၵ်းတေဢမ်ႇမီး ဝၼ်းႁူၼ်ၶိုၼ်းပႃႈလင်ယဝ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ“မိူင်းၵွၼ်းၶေႃ”ယွၼ်ႇလူင်းမႃးၸၼ်ႉ“မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ”။ ပေႃး မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ယင်းဢမ်ႇပဵၼ်မႃးလႆႈၵေႃႈ တေၸၢင်ႈလႆလူင်းသုတ်ႉၵႂႃႇၼႂ်းၸၼ်ႉ “မိူင်းလုၵ်ႈလဵဝ်” ၼၼ်ႉၵွႆးဢမ်ႇႁၢင်ႉယဝ်ႉ။

ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူႈၾၢႆႇမီးၵႃႈၶၼ်သုင်ယႂ်ႇၼင်ႇၵၼ် ဢမ်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈ လိၵ်ႈလၢႆး ၽႃးသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆ ၵၢၼ်ၵူႈလွင်ႈ သုင်သုတ်းတႄႇၽိုၼ်ၾႃႉၵၢင်ႁၢဝ် တေႃႇပိုၼ်ႉ ၼင်လိၼ် ႁူဝ်တေႃႇတိၼ် ႁူမ်ႈတင်းမူတ်းၵၢၼ်တင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ဝႃႈ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။

ပေႃးႁဝ်းယင်းတေယူႇလူမ်လၢမ် ဢမ်ႇမႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးႁၵ်ႉသႃဝႆႉၸိူဝ်းၼႆႉတင်းသဵင်ႈလႆႈလႄႈ ပွႆႇမၼ်းႁႅင်ႈႁဵဝ်ႇ ၸွပ်ႈလူမ်ႉတၢႆၵေႃႈ “ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆးမၼ်းတိုၼ်းတၵ်းတေႁၢႆ”။

မွၼ်းၶိူဝ်း

20231017

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)