သၢမ်ၸုပ်ႈသႅၼ်းပၢၼ် ၵၢၼ်ၽႅၼ်ပၢႆးတိုၵ်း

ၵူႈသိင်ႇၵူႈလွင်ႈပိၼ်ႇပႅင်လႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်းၶၢဝ်းယၢမ်း ၸွမ်းငဝ်းလၢႆးလႄႈၵၢပ်ႈပၢၼ် မိူဝ်ႈၵၢဝ်ႉယၢင်ႈၶဝ်ႈသူႇ ၸုပ်ႈ ပၢၼ် ပၢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈပၢၼ်ၼိုင်ႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼိုင်ႈလႄႈၶၢဝ်းယၢမ်းၼိုင်ႈ ဢိၵ်ႇတင်းသိင်ႇၶွင်ၶိူင်ႈၵိုၵ်းတိတ်း ၵပ်းၵႅမ်းၽဝၸူဝ်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ် ဢၼ်ယၢမ်ႈႁူပ်ႉႁၼ်လႄႈ သိင်ႇ/လွင်ႈတၢင်းဢၼ်မႂ်ႇမႂ်ႇ ဢၼ်ၶဝ်ႈမႃး တၵ်းမီးလွင်ႈပႅၵ်ႈပိူင်ႈ ၼႂ်းၸုပ်ႈပၢၼ်သႅၼ်းမႂ်ႇ ႁူမ်ႈတင်းၽွင်းယၢမ်းလႄႈငဝ်းလၢႆးဢမ်ႇႁၢင်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ၼွၵ်ႈသေၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်း ၶၢဝ်းယၢမ်းငဝ်းလၢႆးဢိၵ်ႇတင်း ၵူႈလွင်ႈၵူႈသိင်ႇပိၼ်ႇပႅင်လႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်းမိုဝ်ႉယၢမ်း ယဝ်ႉ တူဝ်ၵူၼ်းလႄႈပၢႆးဝူၼ်ႉဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆၶွင်ၵူၼ်းႁဝ်း ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး တၢင်းတိုဝ်းၵမ်လႄႈလွင်ႈယုမ်ႇယမ် ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ႁႅင်းႁိပ်ႇႁႅတ်ႉ တင်းလွင်ႈပဵၼ်ယူႇတေႃႇတူင်ႇဝူင်း ဢၼ်မႄႇၽႄႈၼမ်ၶိုၼ်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ၸွတ်ႇတူဝ်ႈပိုၼ်ႉတီႈလႄႈပဵၼ်သိင်ႇလၢၵ်ႇလၢႆ ဢၼ်ဢမ်ႇတွၼ်ႉလႆႈႁၼ်လႆႈယိၼ်းၵေႃႈ လႆႈႁၼ်လႆႈယိၼ်း ပဵၼ်ၵႂႃႇၸွမ်း သႅၼ်းၸုပ်ႈပၢၼ်ဢၼ်မႃးမႂ်ႇမႂ်ႇ ဢၼ်ၵၢဝ်ႉၶၢမ်ႈသိင်ႇၵဝ်ႇၵဝ်ႇယၢမ်ႈမိုတ်ႈသူင်တိုဝ်းၵမ်ၵၼ်မႃး။

ပၢၼ်ၵွၼ်ႇၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ထိုဝ်ၵၢၼ်သိုၵ်းပဵၼ်ပိူင်လူင် ၽႂ်မီးႁႅင်းၵူၼ်းၼမ် ႁႅင်းငိုၼ်းမၢၵ်ႈ ႁႅင်းၵွင်ႈၵၢင်ႇမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈ ၸိုၼ်းယၢမ်းယႂ်ႇ ႁႅင်းသိုၵ်းၶႅင်ၵႅၼ်ႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၸဝ်ႈလူၵ်ႈ ၽႂ်ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇ မီးသိုၵ်းယႂ်ႇၼမ်ၵေႃႈ ပဵၼ်ၸဝ်ႈမႁႃႇ ဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဢမ်ႇလႆႈၵူဝ်ၵိၼ်ၽႂ် ၶႂ်ႈပေႉၵိၼ်ၽႂ်တဵၵ်းတဵင်လူလၢႆၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇၵဵင်ၵူဝ်ၽႂ်။

ၵၢၼ်မီးႁႅင်းသိုၵ်းယႂ်ႇ ပဵၼ်ႁႅင်းသၢင်ႈဝၢၼ်ႈသၢင်ႈမိူင်းယိင်ႈယႂ်ႇ ၵၢၼ်မႄႇၶႂၢၵ်ႈၼႃႈလိၼ် ယိုတ်းဝၢၼ်ႈႁိမ်မိူင်း ဢဝ်ပိူၼ်ႈမႃးယူႇတႂ်ႈဢႃႇၼႃႇၸၢၵ်ႇႁဝ်း ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ။ ၵွႆးၵႃႈဝၢႆးသိုၵ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈ 2) သုတ်းဝၢႆး မႃးၼႆႉ လၢႆလၢႆၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈလွင်ႈပူတ်းပွႆႇပၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႄႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ၶိုၼ်းမွပ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈၶွင်ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်ၵၢၼ်ၼႄထိုင်ဢဵၼ်ႁႅင်းဢၼ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်ဢူငဝ်းဢၼ်သုင်ယႂ်ႇတေႃႇၸၢဝ်းၸၢတ်ႈၼႂ်းလူၵ်ႈ။

ဝၢႆးသေပၢႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်ႁႅင်းသိုၵ်းပဵၼ်ယႂ်ႇသုတ်းဝၢႆးၸၢင်ႁၢႆလူင်း ၵၢဝ်ႉယၢင်ႈၶဝ်ႈထိုင်မႃးပၢၼ် ၵၢၼ်သိုၵ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး။ မိူင်းဢၼ်မီးၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆလီၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၶိုၵ်ႉတွၼ်း ၵႃႈၶၼ်ငိုၼ်းမၼ်ႈၵိုမ်း ၵူၼ်းမိူင်း ၵေႃႈမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ် မိူင်းလႂ်ၵေႃႈၶႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၸွမ်း ၸဝ်ႈငိုၼ်းတိုၼ်းၶဝ်ၵေႃႈမႃးလူင်းတိုၼ်း ၵူၼ်းမိူင်း မီးၵၢၼ်မီးငၢၼ်း။ ၵၢၼ်ငိုၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းလီ ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းမၼ်ႈၵိုမ်းၵႅၼ်ႇၶႅင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼိမ်ယဵၼ် ၶိူင်ႈမႆႉ ၶိူင်ႈမိုဝ်းၶိူင်ႈၵမ်ႉၵႅမ်ၶိုတ်းတၼ်းၵၢပ်ႈပၢၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵႅၼ်ႇၶႅင် ဝၢၼ်ႈမိူင်းမီးလၵ်းပိူင်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၶိုတ်းတၼ်း ၼမ်းၼႃႈ ၵၢပ်ႈပၢၼ်၊ မီးႁႅင်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၵၢၼ်တေႃႇလွင်းသဵတ်ႈၵႃႈသဵတ်ႈႁူဝ်သုင် ယူႇတႅဝ်းၼႃႈပဵၼ်ၼိုင်ႈၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ။

ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႊရိၵႃႊ ႁူမ်ႈတုမ်ယူႊရွပ်ႉ ရသ်ႉသျိူဝ်ႊ မိူင်းၶႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶတ်းၸႂ်သၢင်ႈ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၽႂ်မၼ်းႁႂ်ႈယိင်ႈယႂ်ႇ။ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၽႂ်လီၵေႃႈ မီးတူၼ်ႈတိုၼ်းသၢင်ႈ ၶိူင်ႈၵွင်ႈမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်း ဢၼ်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈ ဢွၵ်ႇမႃး ယင်ႇတႅၵ်ႈတႃႉႁႅင်းၶႅင်ႇတေႃႇၵၼ်။ ဢမ်ႇဝႃႈတၢင်းသိုဝ်ႈႁိုဝ်တၢင်းဢွမ်ႈ ၽႂ်မီး ဢႃႊဝုထ်ႉ ၼိဝ်ႊၶလီႊယႃႊ (nuclear) ၼမ် ၼႄၾၢင်ႁၢင်ႈဢူငဝ်းတႃႉၶႅင်ႇ ႁိမ်ၵၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈလူၵ်ႈ (လုမ်ႈၾႃႉ) သေလွၵ်ႇငိုတ်ႈ မိူင်းလဵၵ်ႉမိူင်းၼွႆႉဢၼ်ႁႅင်းဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းၽွင်းယၢမ်း(သိုၵ်းယဵၼ်)။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈ မိူင်းဢၼ်ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်ၼၼ်ႉ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ပေႃးပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ၽွင်းငမ်းလူၺ်ႈ လွၵ်းပိူင်ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း(ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ) ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵတ်းယဵၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၵေႃႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼိမ်ယဵၼ်။ ပေႃးပဵၼ်ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းလူၺ်ႈၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိသ်ႉ ႁိုဝ် သူဝ်ႊသျႄႊလိတ်ႉၸိုင် လိူဝ်သေ မိူင်းဢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်း မီးလၵ်းပိူင်မိူၼ်ၵၼ် ၽႂ်ၵေႃႈတေဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈႁူမ်ႈၵႃႉႁူမ်ႈၶၢႆၸွမ်း ဢမ်ႇပေႃႈၶႂ်ႈႁူမ်ႈ ပဵၼ်မိတ်ႉပဵၼ်ဢူၺ်း။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ တေၸႂ်ႉတိုဝ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈပဵၼ်သူၼ်ႇယႂ်ႇလႄႈမီးၵၢၼ်ႁႅတ်ႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်တၢင်းၵၢၼ်မိူင်း။

ထိုင်မႃးပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ပၢၼ်ဢၼ်ၸႂ်ႉ မၢႆမီႈပၵ်းပိူင် ဢဝ်ပေႉၵၢၼ်ႉၵၼ် ၵမ်ႈၼမ်ၾၢႆႇၵူတ်းမၢႆ ပၵ်းပိူင်တေပဵၼ် ၸႂ်ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်မီးဢမ်းၼၢၸ်ႈလႄႈ တေဢဝ်ၸႂ် တေၶဝ်ႈၶၢင်ႈ တေယူႇၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵမ်ႈၼမ်။ ၵူတ်းမၢႆဢၼ်ၸႂ်ႉယူႇၼႂ်းမိူင်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ထုၵ်ႇၸဝ်ႈ ၼႃႈတီႈၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢပ်ႇၼႄးႁႃတၢင်းၽိတ်းပေႉပုၼ်ႈ။ ၵူတ်းမၢႆတၵ်းပဵၼ်လွင်ႈတဵင်ႈထမ်းတေႃႇၵူႈၵေႃႉ ၽိတ်းထုၵ်ႇၸွမ်းၼင်ႇၵၢၼ်ပဵၼ်တႄႉမီးတႄႉ။ ၵူတ်းမၢႆၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈၽွင်းငမ်းပဵၼ်ယႂ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ဢၢင်ႈ ၻီႊမွၵ်ႉၶ ရေႊသီႊမၢင်ၸိုင်ႈမိူင်း မိူၼ်မၢၵ်ႇသုၵ်းဢမ်ႇသုၵ်းလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈတေမီးလွင်ႈဢမ်ႇၼိမ်ယဵၼ် ၵွပ်ႈၵူတ်းမၢႆဢမ်ႇ ပဵၼ်ထမ်း ၵုမ်ႇၵဝ်ၼႄးတၢင်းၽိတ်းယိုၼ်ႈဢဝ်လိူင်ႈမႂ်း မႂ်းၼႄးတၢင်းၽိတ်းယိုၼ်ႈ ဢဝ်လိူင်ႈၵဝ် သုၵ်ႉယုင်ႈ ဢူၼ်မေႃးၵၼ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ ။ပေႃးမိူဝ်ႈသၢရ်(လုမ်းတြႃး)ဢမ်ႇတဵင်ႈထမ်းၵေႃႈတတ်းသိၼ် ဢွၵ်ႇမႃး ၽိတ်းၽိတ်းထုၵ်ႇ ထုၵ်ႇ ဢမ်ႇသိုဝ်ႈသႂ် တဵင်ႈထမ်းၵေႃႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇဝၢႆး။

ပေႃးၸိူင်ႉၼင်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈသမ်ႉ ဢမ်ႇပေႃးလႆႈၸႂ်ႉၵူတ်းမၢႆၵႃႈႁိုဝ် ၵမ်ႈၼမ်တေၸႂ်ႉၵႂၢမ်းသင်ႇပၼ်တူတ်ႈ(တၢမ်ႇ) ၵမ်းလဵဝ် ။ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈတိၺွပ်းၵုမ်းၶင်ၵမ်းလဵဝ်။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈႁႃလွင်ႈၵိတ်ႇၶႂၢင်ႁႅတ်ႉႁၢမ်ႈ ပၼ်တၢင်းၽိတ်း ဢဝ်လၢႆးတိုဝ်တၼ်ႁုၵ်းႁၢႆႉႁၢဝ်ႈႁႅင်းတိၺွပ်းၵုမ်းၶင်ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်ၵၼ်ထိုင်တၢႆ။

မိူဝ်ႈ 2020 မိူင်းမၢၼ်ႈ ႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသေ ၾၢႆႇပႃႊတီႊၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ထုၵ်ႇၵူၼ်းမိူင်းလိူၵ်ႈပေႉမႃးၵေႃႈ ၾၢႆႇၸိူဝ်းမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈၼႂ်းသိုၵ်းဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ ဢၢင်ႈၼႄးဝႃႈ ဝွၵ်း ၵူင်း ၽိတ်းၵူတ်းမၢႆၶေႃႈၼၼ်ႉၶေႃႈၼႆႉ ၼႆ သေ ႁႃလိူင်ႈတိၺွပ်းဢဝ်ၽူႈၼမ်းပႃႊတီႊသႂ်ႇၶွၵ်ႈ။ မိူဝ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁူႉဝႃႈဢမ်ႇထုၵ်ႇဢမ်ႇမႅၼ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ် လႄႈ လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇၶႂမ်ႈၶတ်း။ ထုၵ်ႇၼႄးဝႃႈသုၵ်ႉယုင်ႈဢူၼ်မေႃး ၵေႃႇလိူင်ႈလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆသေ ႁုပ်ႈ ယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ 1 ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႇ 2021 ထိုင်တီႈဢဝ်သိုၵ်းဢွၵ်ႇမႃးပိုတ်းယိုဝ်းၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆၵူၼ်းမိူင်း ၸွမ်းၵိဝ်ႇ ၵၢင်တၢင်းၸွမ်းပွၵ်ႉၸွမ်းယွမ်ႇ တၢႆၼပ်ႉပၢၵ်ႇၼပ်ႉႁဵင် ထုၵ်ႇတိၺွပ်းၵုမ်းၶင်သႂ်ႇၶွၵ်ႈၼပ်ႉႁဵင်ၼပ်ႉမိုၼ်ႇ။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ မိူဝ်ႈၵူၼ်းမိူင်းထုၵ်ႇၶႃႈတၢႆယူႇၾၢႆႇလဵဝ် မၼ်းၵေႃႈယဵၼ်းၵၢႆပဵၼ်ၵၢၼ်ၵေႃႇၵိူတ်ႇပဵၼ်ႁႅင်းၶႅၼ်ႉ ယႂ်ႇလူင်တိူဝ်းသုင်ၶိုၼ်ႈၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်း။ ပဵၼ်ၵၢၼ်သၢင်ႈႁႅင်းႁၵ်ႉဝၢၼ်ႈႁၵ်ႉမိူင်းႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ လူၺ်ႈၶိုၼ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶႅင်ႇတႃႉတေႃႇသူႈၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဢဝ်ပဵၼ်သိုၵ်းၵၢင်မိူင်းယူႇတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်။