ဢမ်ႇမီးႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်ၵၼ်သေ လိၵ်ႈတႆးႁဝ်းယူႇလႆႈယိုတ်ႈယၢဝ်းမႃးထိုင်တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆ့ၼၼ့် တင်းတင်ႈၸႂ် ဢမ်ႇတင်ႈၸႂ် ၵေႃႈလီ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ႁၵ့်သႃမႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃး လူၺ်ႈၵၢၼ်ၽုၵ်ႇမတ့်ၵိုၵ်းၸွမ်းၵၼ်မႃးၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။
လူၺ်ႈၵၢၼ်လႆႈသွၼ်လႆႈႁဵၼ်းၵၼ်မႃး ၼႂ်းဝတ့်ၼႂ်းဝႃး(ၵျွင်း)မုၼ်ၸဝ်ႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ် လၵ်းငဝ်ႈသိုပ်ႇသၢႆၸႂ် လိၵ်ႈတႆး ယဝ့်။ ပိူဝ်ႈတႃႇၵၢၼ်ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈထမ်း ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵၢၼ်ၶဵၼ်ႇမၢႆတႅမ်ႈဝႆ့ပဵၼ်တီႈတွင်း ၸိူင့်ၼင်ႇပိုၼ်း ဢၼ်တေ ၸၢင်ႈဢၢင်ႈဢဝ်မႃးသိုပ်ႇၶႆႈပၼ်ၵၼ်လႆႈၼၼ့် ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၽိတ်း ။ ယွၼ့်ၼၼ့်သေ ၸင်ႇမီး ပပ့်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆး လွင်ႈၵႂၢမ်းသွၼ် လွင်ႈထမ်မ လွင်ႈပုတ့်ထ လွင်ႈမေႃလူ ၵႃလႃး (ပေႇတၢင်ႇ) လွင်ႈပိုၼ်း လွင်ႈဢပုမ်ႇလႂ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ပဵၼ်ငဝ်ႈပိုၼ့်။
ၵူၺ်းၵႃႈ ၽွင်းပၢၼ်ၼၼ့် တႃႇတေလႆႈႁဵၼ်းႁူႉမေႃၵေႃႈဢမ်ႇငၢႆႈ။ ၵမ်ႈၼမ်လိူဝ်သေ ၸၢႆးၸိူဝ်းလႆႈၵႂႃႇပဵၼ်သၢင်ႇ ၵူၺ်း။ ယွၼ့်ၼၼ် မႄႈယႃႈၼၢင်းယိင်းၸၢဝ်းဝၢၼ်ႈ ဢမ်ႇမီးတိုဝ့်တၢင်းလႆႈႁဵၼ်းႁူႉမေႃဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ ၸင်ႇဝႃႈပၢၼ်ၼၼ့် ၼၢင်းယိင်းဢၼ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းဝၢၼ်ႈထမ်းမၻႃး (ထမ်ႇမတႃႇ) ဢမ်ႇမေႃတႅမ်ႈ/ဢၢၼ်ႇ။ လိူဝ်သေ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸဝ်ႈလၢၼ်ၶုၼ် လုၵ်ႈလၢင်းၼႂ်း မုင့်ႁေႃႁိူၼ်း ၵူၼ်းၸိူဝ်းမီးၼႃႈမီးတႃယႂ်ႇ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၸၼ့်သုင်ၵူၺ်း ဢၼ်ႁွင့်ဢဝ်မေႃလိၵ်ႈလူင်ၵႂႃႇသွၼ်ပၼ်တီႈၼႂ်းႁေႃၼႂ်းဝင်း။ လိူဝ်ၼၼ့်ၵေႃႈဢဝ်ၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈဢင်းၵိတ်း ဢၼ်ႁဝ်းလၢတ်ႈငၢႆႈၸပ်းသူပ်းၸပ်းပၢၵ်ႇ ( ႁူင်းႁဵၼ်းၼၢႆးၶၢဝ်)။
လိၵ်ႈတႆးႁဝ်း ဢမ်ႇၽႄႈမၢၵ်ႈၶဝ်ႈထိုင်ႁူဝ်ၵူၼ်းတႆး တူဝ်ႈၸွတ်ႇလႆႈၵေႃႈ ဢမ်ႇထိုင်တီႈဝွတ်ႈဝၢႆးႁၢႆ ႁူမ်ႈဝႃႈ မီးယူႇ ၼႂ်းပပ့်လိၵ်ႈၽိုၼ်ထမ်း ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းသိုပ်ႇၵၼ်ပၢၼ်ယဝ့်ပၢၼ်။ ဝၢႆးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႆႈၵွၼ်းၶေႃ လိၵ်ႈတႆး ဢၼ် လႆႈထုၵ်ႇမႄးထႅမ်တူၼ်းသဵင်လႄႈတီႈၸုတ်ႈယွမ်း ၶိုၼ်ႈမႃး “လိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇ ႁိုဝ် လိၵ်ႈတႆးႁူဝ်သိူဝ်” ဢၼ်ၸုမ်းၾၢႆႇ ပၢႆး ပၺ်ၺႃလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ၽိမ်းဢိတ်ႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇပဵၼ်ပပ့်ႁဵၼ်း တႃႇဢဝ်ၶဝ်ႈသွၼ် ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း လူင်ပွင် ၸိုင်ႈ ပၢၼ်ၼၼ့်ၵေႃႈ လႆႈႁၢင့်ၽၢင်းႁၢမ်းၵိုတ်းၵႂႃႇ။ ပႅၵ့်သမ့် ဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၶဝ်ႈသွၼ် ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၵေႃႈ ပေႃးထိုင်မႃးၶၢဝ်းမႆႈ ၽွင်းဢိုတ်းႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆ ၽူႈႁၵ့်လိၵ်ႈလၢႆးၽူႈမီးၼမ်ႉၸႂ်ၶၢဝ်သႂ်ၶဝ် ယွမ်းဢဝ် ဢဵၼ်ႁႅင်းတၢင်းႁူႉမေႃၶဝ်ၸဝ်ႈ ၶဝ်ႈမႃးယွမ်းပဵၼ်ၶူးလူင်းပိုတ်ႇပၢင်သွၼ်လိၵ်ႈတႆးပၼ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႂ်းပွၵ့်ၼႂ်းဢိူင်ႇ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈ ၼႂ်းၶူင်ႇ ၸွမ်းဝတ့်ဝႃးၽႃသိူဝ်ႇ။
တေႃႈၼင်ႇၼၼ်ၵေႃႈ မီးၽူႈသူင်တႅမ်ႈလိၵ်ႈ ဢမ်ႇဝႃႈ ဝွၵ်း ပွင်ႈၵႂၢမ်း လႄႈလွင်ႈပၼ်တၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃၶဝ် တႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃးပိုၼ်ၽႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈဢိတ်းဢီႈသေတႃႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈပဵၼ်ၽွၼ်းလီ တေႃႇၸိူဝ်းၽူႈလႆႈႁဵၼ်းႁူႉ မေႃမႃး ၵုၵ်းၵီႈၵုၵ်းၵၢၵ်း လႆႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၾိုၵ်းလိုမ့် လႅၼ်ႇၶႅၼ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးလီတိူဝ်းလိူဝ်ၵဝ်ႇ။ ၼႂ်းမိူဝ်ႈမီးတူၼ်းသဵင် ႁႃႈသဵင်လႄႈဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇငၢႆး ဢမ်ႇလႆႈၸူၺ့်လၢမ်းယၢပ်ႇ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵမ်ႈၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်သူင်ႁဵၼ်း သူင်ဢၢၼ်ႇမႃးၼမ်။
ၵူၺ်းၵႃႈတႃႇတေႁႃပပ့်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆးဢၼ်ပၼ်တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ် တေၸၢင်ႈဢဝ်မႃးၾိုၵ်းလိုမ့် ဢၢၼ်ႇ ယၢမ်း ၼၼ် ၵမ်ႈၼမ်ၵူၺ်းမီး ပပ့်လိၵ်ႈပပ့်ထမ်း ပပ့်လၢႆးတူၺ်းမေႃလူ ႁူးလႃး(ပေႇတၢင်ႇၵႃလႃး) တူၺ်းမေႃ တူၺ်းမိုဝ့် လီဝၼ်းမၢၼ်ဝၼ်းထုၼ်း ပပ့်ဢလွင်း ဢပုမ်ႇ ၵမ်ႈၼမ် (ၵျၢမ်း) ယႃႈယႃ ၸိူဝ်းၼႆ့ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၶဝ်ဢမ်ႇသူင်ဢၢၼ်ႇ။
ၸိူင့်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ မိူဝ်ႈမီးသဵင်ၽဵင်းၵႂၢမ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၸၢႆးထီးသႅင်ၶဝ်လင်ႁူၼ်ႈၽႄႈဢွၵ်ႇမႃး ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၵိူင်း ႁႄႈၵႂႃႇ မိုတ်ႈသူင်ႁိတ့်မၵ့် ၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆး (ပၢၼ်မႂ်ႇ) သၢႆမၢဝ်း ထီးသႅင်ၵၼ်။ ယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် ၵူၼ်းသူင်ၽဵင်းၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇ ၶႂ်ႈႁွင့်ၽဵင်းၵႂၢမ်းၶဝ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇႁူႉ ဢမ်ႇႁၼ်ၼိူဝ့်ၽဵင်းၵႂၢမ်း လႆႈထွမ်ႇဢဝ်ၼႂ်းထဵပ့် (ၸၢၵ်ႈဢတ်းသဵင်) ၵူၺ်းလႄႈထွႆႈၶေႃႈၵႂၢမ်းဢမ်ႇၸႅင်ႈ လၢမ်းဢမ်ႇဢွၵ်ႇ ပွင်ႇဝႃႈသင် ၶႂ်ႈဝႃႈသင်ဢမ်ႇႁူႉ ၊ ၸင်ႇလႆႈပိုတ်ႇထွမ်ႇႁူၼ်ၵႂႃႇႁူၼ်မႃး ထွမ်ႇတႅမ်ႈဢဝ်ၸွမ်းၼိူဝ့်ၽဵင်း (ၽွင်းပၢၼ်ၼၼ့်ဢမ်ႇမီးၶိူင်ႈထၢႆႇၽိုၼ်မိူၼ်) ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ် လႆႈၾိုၵ်းတႅမ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းတူဝ် လႄႈၼႆ့ၵေႃႈပဵၼ်ၽွၼ်းလီၵၢၼ်လႅၼ်ႇလိၵ်ႈတႆးမႃးၵေႃႈမီးတင်းၼမ်။ လုၵ့်တီႈၼၼ့်သေ တႄႇသူၼ်ၸႂ်ၶႂ်ႈမေႃတႅမ်ႈမေႃဢၢၼ်ႇ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၵၢၼ်ႁၵ့်ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆး ၽႃးသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈႁဝ်းမႃး။
ၽူႈႁွင့်ၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆးၵႃႈၶႂ်ႈသဵင်လီ ၵႃႈၶႂ်ႈၵတ့်ၶႅၼ်ႇလိၵ်ႈပိူၼ်ႈၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၼၼ့် တႄႇမႃးတီႈၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆး။ လုၵ့်တီႈ ၼၼ့်သေၸင်ႇသိုပ်ႇမႃးႁွင့်ၽဵင်းၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ လူၺ်ႈလွင်ႈတၢင်းလွင်ႈလႂ်ၵေႃႈလီ။ တူဝ်ယၢင်ႇ ၸိူင့်ၼင်ႇၽဵင်းၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင် ပတ်းပိုၼ့်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၵူၼ်းသူင်မိုတ်ႈၼမ်သေတႃႉ ၵူၼ်းတႆး ၸဵမ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းထဝ်ႈ ယိင်းၸၢႆးႁူႉၸၵ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၸေးၸွတ်ႇသဵင်ႈ။ ၸၢႆးထီးသႅင်သမ့် ၼႂ်းၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇတႆးၵမ်ႈၼမ်ဢမ်ႇႁူႉၸၵ်း ဢမ်ႇထွမ်ႇ။
လိူဝ်ၼၼ့်ႁိတ်ႈႁွႆးၽဵင်းၵႂၢမ်းၾိင်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆးၼႆၼႆ့ ၸိူင့်ၼင်ႇဢၼ်ႁဝ်းႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၵၼ်ဝႃႈ (ၵႂၢမ်းတႆးၵဝ်ႇ) ၼႆၼၼ့် မီးလွၼ့်မီးၵႅၼ် မီးၼမ့်ၼၵ်း မီးလၵ်းၸဵင် ၶိုၵ့်လိုၵ့်တႄ့တႄ့။ လိူဝ်သေၼၼ့် မေႃၵႂၢမ်းၶဝ်ဢမ်ႇတူၺ်းၼိူဝ့်ၽဵင်းၵႂၢမ်းသေ ဢဝ်ၼႂ်းဢွၵ်းဢေႃ ဝူၼ့်ဢွၵ်ႇ ႁွင့်လႆႈၵမ်းလဵဝ်ၼႆ့ဢမ်ႇၸႂ်ႈငၢႆႈငၢႆႈ။ ပေႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈၽူႈဢၼ်မီးၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း ၾိုၵ်း ႁွမ်ႁႃတၢင်းႁူႉသႂ်ႇတူဝ် မီးၼမ့်ၵတ့်။
ယွၼ့်ၼႆ ၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၽႂ် ၸၢတ်ႈလႂ်ၶိူဝ်းလႂ်ၼႆ့ ပဵၼ်ၽဵင်းၵႂၢမ်းၾိင်ႈငႄႈၵိုၵ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းတႆး ဢၼ်လိုၵ့်လမ်ႇ ၶိုၵ့်တွၼ်းတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆ့ ၵိုင်ႇလႅပ်ႈတင်းၸိုဝ်ႈပၢႆး“မွၼ်းတႆး”ႁူဝ်ပၢၵ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ။ ၼွၵ်ႈသေ မီးလမ်ႇသဵင်ၶိုၼ်ႈလွင်ႈ ယိုတ်ႈယွၼ်ႇ ဢွၼ်ႇဢူၼ်ႈ လူၺ်ႈၵၢၼ်ဝႆ့ဝၢင်းသဵင် လၢႆပိူင်လၢႆသႅၼ်း ၸိူင့်ၼင်ႇ (ၵႂၢမ်းၸီး 1, 2, 3) ယွပ်ႇယွၼ်ႈ လွင်ႈၶူင်း ပၢၼ်းသႅင်း ၼူၵ့်ၵိုဝ်းလႂ်လႄႈလမ်ႇသဵင်လၵ်းၼႅဝ်းၸေးၸွတ်ႇထႅင်ႈတင်းၼမ်။
ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၵၢၼ်ၵႃႈၵၢၼ်ဝႅၼ်ၸိူဝ်းၼၼ့်တႄ့ တႆး ထႆး မၢၼ်ႈ ၶၢႆ့ငၢႆးမိူၼ်ၵၼ် ဢမ်ႇႁူႉၽႂ်ဢဝ်တီႈၽႂ်မႃး ၽႂ်တႄႇမႃးဢွၼ်တၢင်း ၾၢႆႇၼိုင်ႈ တႆးတင်းထႆးပဵၼ်ၼိူဝ့်လိူတ်ႈသၢႆလဵဝ်ၵၼ် မၢၼ်ႈတင်းတႆးသမ့် ပဵၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းဢၼ်ယူႇၵႂ်ႈၵိၼ်ၸမ်ၶူၼ်းၶဝ်းၵၼ်မႃးပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် ၼပ့်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ။ ၸိူင့်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၽူႈတႅမ်ႈၶႂ်ဝႃႈတႄ့ၽဵင်းၵႂၢမ်းၾိင်ႈငႄႈႁိတ်ႈႁွႆး (ၵႂၢမ်းတႆးၵဝ်ႇ) ၼႆ့ တိုၼ်းဝႃႈပဵၼ်ပၢႆးမွၼ်းတႆးတႄ့တႄ့။
