လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ သူင်ႇလႅင်လၢဝ် / လႅင်ဝိၼ် ထဵၼ်းဝိူၼ်-1 ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၵူတ်ႇထတ်း ၼိူဝ်လၢဝ် ဢင်းၵၢၼ်း၊ ပၢၵ်ႈၼႄၼမ်ႉၵတ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းလူင်မိူင်းၶႄႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 23/07/2020 မွၵ်ႈယၢမ်း 11:11 မူင်း မိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇၵၢင်ႁၢဝ်ၶႄႇ ပွႆႇယိုဝ်းၼူၾႆးလူင် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Long March 5 ၊ ပိူဝ်ႈတႃႇသူင်ႇ လႅင်လၢဝ် ထဵၼ်းဝိူၼ်-1 ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ် ပိူဝ်ႈတႃႇၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၵူတ်ႇထတ်း လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း- ၼႆယဝ်ႉ။
ၼူၾႆးလူင် Long March 5 (တူဝ်သူင်ႇလႅင်လၢဝ် ထဵၼ်းဝိူၼ်-1) ၼႆႉပွႆႇၶိုၼ်ႈတီႈ ဝၢင်းပွႆႇၼူၾႆးလူင် မိူၼ်သၢင်း တီႈၵုၼ်ႁၢႆၼၢၼ် မိူင်းၶႄႇပွတ်းတႂ်ႈ-ၼႆယဝ်ႉ။
ၸွမ်းၼင်ႇပဝ်ႈမၢႆယိူင်းဢၢၼ်းၶႄႇ ဢၼ်သူင်ႇလႅင်လၢဝ် ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇပွၵ်ႈၼႆႉ ပိူဝ်ႈတႃႇမုင်ႈၼႃႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင် ၼႃႈၵၢၼ်တႃငၢၼ်းၼိူဝ်လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း လၢႆလၢႆလွင်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ- တေပၼ်ႇ ႁွပ်ႈလၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း၊ တေလူင်းၸွတ်ႇၼိူဝ်လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းသေ ၵူတ်ႇထတ်းပိုၼ်ႉၽိဝ်လၢဝ်၊ ၵူတ်ႇထတ်းႁႂ်ႈၸွတ်ႇၸေးတူဝ်ႈထိုင် ပိူဝ်ႈတႃႇတေၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်းတၢင်းပၢႆႊသႅၼ်ႊ ပိူဝ်ႈၶူၼ်ႉႁႃလႄႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းလၢဝ်ၵျူဝ်ႇ (ဢမ်ႇမီးသၢႆလႅင်းၼႂ်းတူဝ်) ၼႂ်းလွၵ်းပိူင်တူင်ႇဝိူင်းတႃဝၼ်းၼႆႉၵႂႃႇထႅင်ႈ-ၼႆယဝ်ႉ။
လႅင်လၢဝ်တူဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ၶိူင်ႈမႆႉၶိူင်ႈမိုဝ်းတၢင်းပၢႆႊသႅၼ်ႊ ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၸွမ်းလၢႆလၢႆဢၼ်၊ ၼႂ်းတူဝ်မၼ်း လၢႆလၢႆဢွင်ႈတီႈ မီးၵွင်ႈထၢႆႇၶိုၵ်ႉတွၼ်းႁၢင်ႈၸႅင်ႈၶႅမ်ႉလီ၊ ၶိူင်ႈမႄႈလဵၵ်းၶွင်လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း၊ ၶိူင်ႈႁပ်ႉႁႅင်းႁွၼ်ႁၢင်ႈသဵင်၊ ရေႊၻႃႊ (Radar) ၊ ၶိူင်ႈၵူတ်ႇထတ်းႁႄႈထၢတ်ႈတႂ်ႈၸၼ်ႉၽိဝ်လိၼ်၊ ၶိူင်ႈၸီႉၸမ်ႈၼမ်းတၢင်း၊ ၶိူင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃဝၢၼ်ႈမိူင်း လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၽိသိတ်ႇ ၼိထိယႃႊၼၼ်ႊ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးလိူၼ်လၢဝ် လၢတ်ႈဝႃႈ- “ယိူင်းဢၢၼ်းလူင် ၶူင်းၵၢၼ်ၼႆႉ လိူဝ်သေၵၢၼ်လူင် 3 ပိူင် ပၼ်ႇလဵပ်ႈ၊ လူင်းၸွတ်ႇ၊ လူင်းၵူတ်ႇထတ်း ယဝ်ႉ ယင်းပဵၼ်လႅင်လၢဝ် ဢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းတင်ႈတႄႇ ၸၼ်ႉပဵဝ်လူမ်း (လူမ်းႁိမ်းႁွမ်းႁွပ်ႈႁွပ်ႈ လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း) ၊ ပိုၼ်ႉၽိဝ်လၢဝ်လႄႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၸၢမ်းတူၺ်းၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈၶိုတ်းၵၢပ်ႈ (ထဵၵ်ႊၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊ) တၢင်းၵၢင်ႁၢဝ်ၶွင်ၶႄႇ ပိူဝ်ႈတႃႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႅင်လၢဝ် သႅၼ်းတၢင်းၼႃႈထႅင်ႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ပွၵ်ႈၼႆႉပဵၼ်ပွၵ်ႈထူၼ်ႈ 2 ဢၼ်ၶႄႇၶတ်းၸႂ်သူင်ႇလႅင်လၢဝ် ၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်းလၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း။ တႃႇသူင်ႇပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉ လႆႈဝၢင်းၽႅၼ်မႃးၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင်ပဵၼ်လၢႆလၢႆပီ ၼႆယဝ်ႉ။
ၽိသိတ်ႇ သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ- “ဢၼ်ၶႄႇသူင်ႇယၢၼ်း ၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်းလၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းၼႆႉ ပွၵ်ႈၼႆႉ ထိုဝ်ဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ပွၵ်ႈမႃးထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ၊ ဢွၼ်ၼႃႈၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2012 ၼၼ်ႉ ၶႄႇၶတ်းၸႂ် သူင်ႇလႅင်လၢဝ် ဢိင်ႁႂဝ်ႇ ၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်းလၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းမႃးယဝ်ႉၵမ်းၼိုင်ႈ၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ သူင်ႇၵႂႃႇၸွမ်းရတ်ႉသျိူဝ်ႊ ၵူၺ်းၵႃႈလူမ်ႉလႅဝ်ပႅတ်ႈ။ ပေႃးၶႄႇၶိုၼ်းမႃးထႅင်ႈပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉ ၶဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈႁႂ်ႈၸၼ်ႉထၢၼ်ႈမၼ်း ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉလိူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ႁႂ်ႈလႅင်လၢဝ်မၼ်းမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈလီ လိူဝ်ၵဝ်ႇ” ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းပီ 2020 ၼႆႉ ၶႄႇပဵၼ်မိူင်းၼိုင်ႈ ၼႂ်း 3 ၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်သူင်ႇလႅင်လၢဝ် ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇ ၵူတ်ႇထတ်း လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း။ ၼူၾႆးလူင် Long March 5 ပဵၼ်ၼူၾႆးဢၼ်မီးႁႅင်းထီႉ 3 ၶွင်လူၵ်ႈ၊ သင်ဝႃႈၵၢၼ်ပွႆႇၶိုၼ်ႈပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉ ဢွင်ႇမၢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႂႃႇၸိုင် လႅင်လၢဝ်ထဵၼ်ဝိူၼ်-1 လမ်းၼႆႉၵေႃႈ ထိုဝ်ဝႃႈပဵၼ်လႅင်လၢဝ်လမ်းႁႅၵ်ႈ / ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၶွင်ၶႄႇ ဢၼ်ထုၵ်ႇသူင်ႇၵႂႃႇလၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း- ၼႆယဝ်ႉ။
ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈ 20/07/2020 ၼႆႉၵူၺ်း မိူင်းဢႃႊရပ်ႉ (The United Arab Emirates) ပွႆႇလႅင်လၢဝ်ၸိုဝ်ႈ Hope ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်းၼိူဝ်လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း။ မီးၵၢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၵႂႃႇဝႃႈ ၵၢၼ်ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇလၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းပွၵ်ႈၼႆႉ ဢွင်ႇမၢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ဢွၼ်ၼႃႈၼႆႉၵေႃႈ ယူႇတီႈဢမေႊရိၵၼ်ႊ ဝၢင်းၽႅၼ်ဝႆႉဢၢၼ်းပွႆႇလႅင်လၢဝ် ၸိုဝ်ႈ Perseverance ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇလူင်းၸွတ်ႇၼိူဝ်ပိုၼ်ႉၽိဝ် လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ဢၢၼ်းပွႆႇၶိုၼ်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၼႃႈၸဵဝ်းၸဵဝ်းၼႆႉ-ၼႆယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းလူၺ်ႈ လႅင်လၢဝ် တေႃႇထိုင်လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းၼႆႉ ၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းမွၵ်ႈ 5 ထိုင် 6 လိူၼ်-ၼႆယဝ်ႉ။
ၽိသိတ်ႇ သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ- “ပၵတိမၼ်း ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၸဝ်ႈပၢႆးသႅၼ်ႊလႄႈပၢႆးၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်တေၼပ်ႉသွၼ်ႇတူၺ်းသေ လႆႈႁူႉဝႃႈ- မွၵ်ႈၼႂ်းၸူဝ်ႈၸႃႈၽွင်းၶၢဝ်း 2 လိူၼ်ထိုင် 5 လိူၼ် ၵွၼ်ႇလၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း လဵပ်ႈမႃးၸမ်လူၵ်ႈၼႆႉ တေပဵၼ်ၽွင်းၶၢဝ်းသၢင်ႇထုၵ်ႇသုတ်း ပိူဝ်ႈတႃႇသူင်ႇ လႅင်လၢဝ် ၵႂႃႇလၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း။ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇပီၼႆႉ လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းတေမႃးၸမ်လူၵ်ႈတီႈသုတ်း ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 14/10/2020 ၊ ၽွင်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ပဵၼ်ႁၢင်လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ၊ ထႅင်ႈမွၵ်ႈ 2 လိူၼ်ထိုင် 3 လိူၼ် ၵွၼ်ႇလၢဝ်ဢင်းဢၢၼ်းၶဝ်ႈမႃးၸမ်လူၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇသုတ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးထၢမ်ဝႃႈ သင်ဝႃႈပူၼ်ႉၸူဝ်ႈၸႃႈၼႆႉယဝ်ႉ ၸွင်ႇသမ်ႉတေသူင်ႇလႆႈႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ သူင်ႇလႆႈယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ လႅင်လၢဝ်တေလႆႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႆလိူဝ်ၵဝ်ႇသေ ၵၢၼ်သူင်ႇလႅင်လၢဝ်ၼႆႉ တေသဵင်ႈငိုၼ်း ၵွင်ၵၢင်ၼမ်လိူဝ်ၵဝ်ႇ” ဝႃႈၼႆ။
လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း (Mars) ၼႆႉ ပဵၼ်လၢဝ်ဢၼ်ငၢႆးမိူၼ်လူၵ်ႈတီႈသုတ်း ၼႂ်းတူင်ႇဝိူင်းတႃဝၼ်း၊ မီးၸဵမ်ႁွႆး သဵၼ်ႈတၢင်းၼမ်ႉလႆ ဢၼ်ႁိူတ်ႇႁႅင်ႈၵႂႃႇႁွႆးလိၼ်ၸတ်ႉတႅၵ်ႇၶၢပ်ႇ၊ လိၼ်ၵွင်းသၢမ်လႅမ် သၢမ်ၸဵင်ႇ သၢပ်ႇပၢင်ႇလၢႆႇလႄႈ ႁႄႈထၢတ်ႈတင်းၼမ်တင်းလၢႆ၊ ပဵၼ်လၵ်းထၢၼ် ၸီႉမွၵ်ႇၼႄဝႃႈ- မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ၼိူဝ်လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းယၢမ်ႈမီးၼမ်ႉမႃး။
ပေႃးၼၼ်သမ်ႉ မီးၵႂၢမ်းထၢမ်မႃးဝႃႈ- ၼိူဝ်လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်းၼႆႉ ၸွင်ႇသမ်ႉယၢမ်ႈမီးတူဝ် မီးၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ်မႃးယူႇႁိုဝ်၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တေပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈလွင်ႈငမ်းငဝ်း ထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ- မိူဝ်ႈႁဵင်လၢၼ်ႉပီပူၼ်ႉမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၵိူတ်ႇဢီႈသင်ၶိုၼ်ႈၵပ်း လၢဝ်ဢင်းၵၢၼ်း၊ ပိူဝ်ႈတႃႇဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႂ်းၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း လွင်ႈလူၵ်ႈ/လုမ်ႈၾႃႉ ၼႂ်းတူင်ႇဝိူင်းတႃဝၼ်းၼႆႉ ၶၢဝ်းတၢင်းၼႃႈဝႃႈ တေၸၢင်ႈပဵၼ်ၵႂႃႇၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ-ၼႆယဝ်ႉ။
ၶေႃႈမုလ်းၶၢဝ်ႇထႆး ThaiPBS
