ၸိူဝ်ႉမႅင်းၵၢပ်ႈၵႃႇလ ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19 ၽႄႈ တႆးႁွတ်ႈမိူင်းထႆး ႁၢမ်းၵၢၼ်

တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊရူဝ်ႊၼႃႊ (ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19) ဢၼ်လၢမ်းၽႄႈၸွတ်ႇတူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ တိတ်းၸပ်းၵၼ်ၼမ် ႁူင်းၵၢၼ်၊ ႁူင်း ငၢၼ်း၊ ႁၢၼ်ႉတၢင်းၶၢႆ၊ ႁၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် ပိၵ်ႉၼမ်လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတႆးယၢၼ်မိူင်း ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇ။

တႄႇဢဝ်ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း လိူၼ်သွင်လိူၼ်ၼႆႉမႃး ႁႅင်းၵၢၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ မိူင်းလၢဝ်းလႄႈ မိူင်းၵမ်ႇပူးၶျုး ပႃးၸဵမ်တႆး ၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင် ၸိူဝ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇ ႁဵတ်းၵၢၼ် ၼႂ်းမိူင်းထႆးၸိူဝ်း တူၵ်းၵၢၼ်တူၵ်းငၢၼ်း(ႁၢမ်းၵၢၼ်)ၼမ် ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊ ရူဝ်ႊၼႃႊ(ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19) ၼႆႉ ဝႃႈၼႆ။

ၸၢႆးသႅင်မိူင်း မင်းၵွၼ်း ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းပွႆႇသဵင် FM 99 MHz မူလၼိထိမႅပ်ႇ ၵဵင်းမႆႇ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19 ၼႆႉသေ မၼ်းတုမ်ႉတိူဝ်ႉၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇယဝ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ။ ဢမ်ႇဝႃႈ ပီႈၼွင်ႉႁႅင်းၵၢၼ် ဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း။ ၵူၼ်းမိူင်း၊ ၵူၼ်းထႆး လႄႈ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်မႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူပ်ႉထူပ်းလွင်ႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵၼ်တႄႉတႄႉ” ဝႃႈၼႆ။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19 ၼႆႉ ၽႄႈလၢမ်းဝႆးသေ ၵူၼ်းတၢင်ႇတီႈသီႇလႅၼ်(ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း) ၶဝ်ႈဢႅဝ်ႇၼႂ်းမိူင်း ထႆးၵေႃႈလူတ်းလူင်းၼမ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တၢင်းပွတ်းၵဵင်းမႆႇ ၸွမ်းၼႂ်းႁၢၼ်ႉၶၢႆၶူဝ်း၊ ၸွမ်းၵၢတ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းဢႅဝ်ႇမိူင်း ႁၢင်ႇႁီႈႁၢင်ႇႁၢႆး။

ၼၢင်းသႅင်လိူၼ် ႁႅင်းၵၢၼ်တႆး ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈၵဵင်းမႆႇၼၼ်ႉ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းၼႆႉ လွင်ႈ ဝတ်းဝႂ်ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19 ၼႆႉၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇၵေႃႈဢမ်ႇပေႃးမီးယဝ်ႉ။ ၵူႈပွၵ်ႈ တႄႉ ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇၶဝ် မႃးၼူတ်ႈတီႈႁၢၼ်ႉၼႆႉ တေမီးမွၵ်ႈ 70 % ။ တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇၵေႃႈ ဢမ်ႇမႃးသေ ၸဝ်ႈ ၶွင်မၼ်းၵေႃႈ ၸႂ်ႉႁဝ်းၶႃႈ ယင်ႉလိုဝ်ႈၵၢၼ်ၵႂႃႇဢေႃႈ။ ပေႃးဝႃႈ လႆႈႁူႉၸိူင်ႉၼႆၵေႃႈ ၶႃႈႁဝ်းတူၵ်းၸႂ် ပေႃးႁႆႈၶႃႈဢေႃႈ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၵႃႈၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၶႃႈၵေႃႈလူဝ်ႇၸၢႆႇ၊ ၵႃႈတေႃႇဝတ်းဝႂ်ၵေႃႈလူဝ်ႇၸၢႆႇ၊ ၵႃႈၵိၼ် ၵႃႈႁွင်ႈၵေႃႈလူဝ်ႇၸၢႆႇဢၼ်လူဝ်ႇႁွမ် သူင်ႇပၼ် တင်းႁိူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ယၢပ်ႇမူတ်းဢေႃႈ။ တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ႁႃၵၢၼ်မႂ်ႇၵေႃႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လိူဝ်မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈယဝ်ႉ” ဝႃႈ ၼႆ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းႁၢၼ်ႉၶၢႆၶူဝ်း၊ ႁၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈဢိုတ်းယင်ႉဝႆႉတၢင်းၼမ် ယွၼ်ႉဝႃႈ ၵူဝ်ၸပ်းတၢင်း ပဵၼ်လႄႈ ဢိုတ်းၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ၊ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းမႃးသိုဝ်ႉၵိၼ်ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ ဝႃႈၼႆ။

ၸၢႆးသႅၼ်မွင်း ႁႅင်းၵၢၼ်တႆး ႁဵတ်းၵၢၼ်လၢၼ်ႉၶၢႆၸေႈ/ သူင်ႇၸေႈ ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ႁိမ်းႁွမ်းတီႈ ႁဝ်းၶႃႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ ႁၢၼ်ႉၶၢႆၶဝ်ႈၽၵ်း မွၵ်ႈ 4 ႁၢၼ်ႉၼႆႉ ဢိုတ်းပႅတ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်းတႄႉ ၵမ်ႈၼမ် ပဵၼ်တႆး၊ မၢၼ်ႈ၊ တေလႆႈဝႃႈ ႁႅင်းၵၢၼ်ႁဝ်း တူၵ်းၵၢၼ်ၵၼ်ၶႃႈဢေႃႈ” ဝႃႈၼႆ။

ယဝ်ႉၵေႃႈ သင်ဝႃႈ လႆႈလိုဝ်ႈၵၢၼ် ယင်ႉၵၢၼ်ဝႆႉၼႆၸိုင် ပေႃးပဵၼ်ႁၢၼ်ႉၶၢႆၶဝ်ႈၽၵ်းတႄႉ တေဢမ်ႇမီးငိုၼ်းၶဝ်ႈယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆ။

ၸၢႆးသႅၼ်မွင်း လၢတ်ႈဝႃႈ “ ပေႃးဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၶွင်ၶွမ်ႊပၼီႊတႄႉ ၵူၼ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈငိုၼ်းလိူၼ်ၵၼ် ယူႇ။ ပေႃးပဵၼ်ႁၢၼ်ႉၶၢႆၶဝ်ႈၽၵ်းတႄႉ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ပိူၼ်ႈၸၢႆႇပဵၼ်ဝၼ်းၵူၺ်းလႄႈ ပေႃးဝႃႈလုၵ်ႈလဵင်ႉ ဢမ်ႇ မႃးႁဵတ်းၵၢၼ် ၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈငိုၼ်းပေႃးပေႃႈလဵင်ႉ/ မႄႈလဵင်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵေႃႈဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ဢမ်ႇလႆႈငိုၼ်းၼၼ်ႉၶႃႈၼႃႇ” ဝႃႈၼႆ။

ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းႁူင်းႁႅမ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉၵူၼ်းတၢင်ႇမိူင်း ဢမ်ႇၶဝ်ႈမႃးဢႅဝ်ႈလႄႇၵၼ် ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် ၼႆႉသေ ၸွမ်းႁူင်းႁႅမ်းမၢင်တီႈ လႆႈလူတ်းယွမ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႂႃႇၵေႃႈမီးတင်းၼမ်။

ၸၢႆးလၢဝ်ၶမ်း ႁႅင်းၵၢၼ်တႆး ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈႁူင်းႁႅမ်း ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇၵေႃႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ တီႈႁူင်းႁႅမ်း ဢၼ်ၶႃႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ႁူင်းႁႅမ်းႁပ်ႉၶႅၵ်ႇၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းမႃးသဝ်း။ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊၼႆႉသေ ၵူၼ်းမႃးသဝ်းမႃးၼွၼ်း ဢေႇလူင်းၵႂႃႇတႄႉတႄႉ။ လိူၼ်ၼႆႉသဵင်ႈတႄႉ ပေႃႈလဵင်ႉၸႂ်ႉ ၶႃႈႁဝ်းလႆႈယင်ႉလိုဝ်ႈၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶႃႈႁဝ်းၵေႃႉလဵဝ်ၵူၺ်း တေပႃးထႅင်ႈလၢႆလၢႆၵေႃႉယူႇ” ဝႃႈၼႆ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ တၢင်ႇႁူင်းႁႅမ်း ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇလၢႆလၢႆ တီႈၵေႃႈ တေလူတ်းယွမ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ထႅင်ႈတင်းၼမ် ဝႃႈၼႆ။

“မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ ႁဝ်းၶႃႈလႆႈႁဵတ်းလွင်ႈမူတ်းသႂ် ၼႂ်းႁွင်ႈၶႅၵ်ႇၼွၼ်း ႞ ဝၼ်းမွၵ်ႈ 60 ႁွင်ႈၼႆႉ။ တေႃႈလဵဝ် 10 ႁွင်ႈၵႃႈၼႆႉ ၵူၺ်း။ မၢင်ဝၼ်း ဢမ်ႇထိုင် 10 ႁွင်ႈၵေႃႈမီး။ ပေႃးၵၢၼ်ဢမ်ႇမီးၵေႃႈ ပိူၼ်ႈတေလူတ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉၶႃႈၼႃႇ လွင်ႈ ၼႆႉႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လွမ်မႆႈၸႂ်ၵၼ်ဝႆႉ ယူႇ” ၼၢင်းၼွင်ႉ ႁႅင်းၵၢၼ်တႆး ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁႅမ်းၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈၼင်ႇၼႆ။

လွင်ႈႁႅင်းၵၢၼ် လႆႈထုၵ်ႇယင်ႉလိုဝ်ႈ ဢွၵ်ႇၵၢၼ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ တီႈလဵဝ်ၵူၺ်း ႁႅင်းၵၢၼ်ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ် ယူႇတၢင်းၵုင်းထဵပ်ႈလႄႈ ဢိၵ်ႇထႅင်ႈလၢႆလၢႆဝဵင်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇယင်ႉလိုဝ်ႈၵၢၼ် တူၵ်းၵၢၼ်ၵေႃႈ မီးထႅင်ႈတင်းၼမ်။

ၸၢႆးသိူဝ်တႆး ႁႅင်းၵၢၼ်တႆး ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တႃးသီ ဝႆႉတီႈၵုင်းထဵပ်ႈၼၼ်ႉ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ တေႃႈလဵဝ် ႁႅင်း ၵၢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ဢၼ်တူၵ်းၵၢၼ်ၵၼ် တၢင်းၵုင်းထဵပ်ႈၼႆႉ ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်းႁၢၼ်ႉၶၢႆၶူဝ်း၊ ႁၢၼ်ႉၶဝ်ႈၽၵ်း ႁၢၼ်ႉလဵၵ်ႉ၊ ႁၢၼ်ႉယႂ်ႇ တေပိၵ်ႉၵၼ်ၵမ်ႈၼမ်ၶႃႈယဝ်ႉ။ ထိုင်တီႈဝႃႈ ဢမ်ႇပိၵ်ႉၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်း ၶဝ်ႈသိုဝ်ႉၶဝ်ႈဢႅဝ်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉ ၶႃႈယဝ်ႉ။ ႁၢၼ်ႉၶၢႆၶူဝ်း၊ ႁၢၼ်ႉၶၢႆၶဝ်ႈၽၵ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ပီႈၼွင်ႉႁႅင်းၵၢၼ်ႁဝ်းၶႃႈႁဵတ်း ပေႃးပိၵ်ႉၵေႃႈ တုမ်ႉ တိူဝ်ႉႁႅင်းၵၢၼ်ႁဝ်းၶႃႈယဝ်ႉ၊ ယွၼ်ႉၼၼ် တၢင်းၵုင်းထဵပ်ႈၼႆႉၵေႃႈ ႁႅင်းၵၢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်တူၵ်းၵၢၼ်ၵၼ် ၼမ် တႄႉၶႃႈယဝ်ႉ” ဝႃႈ ၼႆ။

ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈႁႅင်းၵၢၼ်တူၵ်းၵၢၼ် တူၵ်းငၢၼ်းၵၼ်ၼႆႉသေ ၵမ်ႈၽွင်ႈ တေၶိုင်ဢၢင်ႈပွၵ်ႈမိူဝ်းႁိူၼ်းၵၼ် ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းသေ ပေႃးငဝ်းလၢႆးလီယဝ်ႉ ၸင်ႇပွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်း ဝႃႈၼႆ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး မၢင်ဝၢၼ်ႈ၊ မၢင်ဢိူင်ႇသမ်ႉ ႁၢမ်ႈၵူၼ်းပွၵ်ႈမႃး မိူင်းထႆး၊ မိူင်းၶႄႇ သင်ဝႃႈ ပွၵ်ႈမႃးၸိုင် တေဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈၼႂ်းဝၢၼ်ႈၵမ်းလဵဝ် တေလႆႈယူႇသဝ်းဝႆႉ တၢင်းၼွၵ်ႈဝၢၼ်ႈ ႁိုင် 14 ဝၼ်း 15 ဝၼ်းၵွၼ်ႇ ၸင်ႇပၼ်ၶဝ်ႈဝၢၼ်ႈ ၼႆလႄႈ မိူၼ်ပၢႆႈမီ ၺႃးသိူဝ်၊ မႃးၸူးႁိူၼ်းသမ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈ ဝၢၼ်ႈၼႆ လႄႈ ဝူၼ်ႉတူၺ်းၶေႃးပေႃးၶူမ်ယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆ။

ယဝ်ႉၵေႃႈ ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈ ပေႃးႁႅင်းၵၢၼ်ပွၵ်ႈမိူင်းသေ ပွၵ်ႈၶဝ်ႈမိူဝ်းၶိုၼ်းတၢင်းၾင်ႇထႆးၸိုင် တေႁွင်ႉၵၵ်းတူဝ်ဝႆႉ ႁိုင် 14 ဝၼ်း ၸင်ႇတေပၼ်ၶဝ်ႈ ယွၼ်ႉလူဝ်ႇပႂ်ႉတူၺ်းငဝ်းလၢႆး တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19 ဝႃႈၼႆ။

တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19 ၼႂ်းမိူင်းထႆးၼၼ်ႉ မီးၵႂႃႇ 325 ၵေႃႉယဝ်ႉ၊ တၢႆ 1 ၵေႃႉ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇထႆး ရတ်ႉ ဢွၵ်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊရူဝ်ႊၼႃႊ (ၶူဝ်ႊဝိတ်ႊ 19) တၢင်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ မီးၵႂႃႇ 234,034 ၵေႃႉ၊ တၢႆ 9,841 ၵေႃႉ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ South China Morning Post ဢွၵ်ႇဝႆႉ။