သၽႃးတမ်းဝၢင်းၼေ မၢႆမီႈယုၵ်းယၢင်ႇ ၵႅတ်ႇၶႄၼၢင်းယိင်း 

မၢႆမီႈယုၵ်းယၢင်ႇတႃႇၵႅတ်ႇၶႄႁေႉၵင်ႈလွင်ႈႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉၼိူဝ်ၼၢင်းယိင်း ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ် တိုတ်ႉၸၼ်မႃး ၶၢဝ်းတၢင်း 7 ပီၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ သၽႃးလႆႈတမ်းဝၢင်းၼေပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 25 /1/2020။

ၼႂ်းပၵ်းပိူင်ယုၵ်းယၢင်ႇ ၶေႃႈမၢႆမၢတ်ႈတႃႈ 15 ၼၼ်ႉပႃးဝႆႉဝႃႈ ၼၢင်းယိင်းၵေႃႉ ဢၼ်ၺႃး ၵၼ်ႉ ၸၼ် လူလၢႆၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈႁႄႉၵင်ႈပတိသၼ်ႇထေႇလႆႈၼင်ႇၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ႁႃတၢင်းႁူႉ လႄႈႁပ်ႉတၢင်း ၸွႆႈထႅမ် တႃႇပၢႆးယူႇလီၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၽႄႈၸိူဝ်ႉၽၼ်း လႆႈ- ဝႃႈၼႆ။

မၢႆမီႈမၢတ်ႈတႃၶေႃႈ16 ၼၼ်ႉသမ်ႉတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ သင်ဝႃႈ ၸပ်းသၼ်ႇထေႇ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉဢမ်ႇၼၼ် သင်ဝႃႈမၼ်းတုမ်ႉတိူဝ်ႉတႃႇပၢႆးယူႇလီ ပၢႆးတူဝ် ပၢႆးၸႂ် ၸိုင် ယႃႉသၼ်ႇထေႇလႆႈ- ဝႃႈၼႆဝႆႉ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ မၶိၼ်ႇလေး ၽူႈၵေႃႇတင်ႈ Triangle Women Support Group ၊ ၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈတႅမ်ႈ ၸၼ်ပိူင်ယုၵ်းယၢင်ႇမၢႆမီႈလၢတ်ႈတီႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇ BBC ဝႃႈ – “ၼႂ်းမၢႆမီႈယုၵ်းယၢင်ႇ ၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈယင်း လႆႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်သေထႅမ်ဝႆႉပႃးဝႃႈ– ၼၢင်းယိင်းၵေႃႉဢၼ်ၺႃးၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆသေ ၸပ်းတွင်ႉမႃး ၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈမၼ်းၼၢင်းတိုၵ်ႉပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇပႆႇပေႉတူဝ် ဢမ်ႇၼၼ် သင်ဝႃႈမၼ်းၼၢင်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈ လဵင်ႉလူ ဢမ်ႇၸၢင်ႈလဵင်ႉလူလႆႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းတွင်ႉၼၼ်ႉၸိုင် မၼ်းၼၢင်းမီးသုၼ်ႇ ၵႂႃႇဢုပ်ႇၵၼ် တင်း ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၾၢႆႇယူတ်းယႃသေ  ယႃႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉပႅတ်ႈၵေႃႈလႆႈ– ၼႆၶႃႈဢေႃႈ ”- ဝႃႈၼႆ  ။

ၸွမ်းၼင်ႇ တပ်ႉပလိၵ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉတႄႉဝႃႈ  ၼႂ်းပီ 2013 မီးလိူင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်ၵၼ် 734 လိူင်ႈ၊ ၼႂ်းပီ 2019 တႄႉတေႃႇထိုင်လိူၼ်ၵျုၼ်ႊၼႆႉ မီး 419 လိူင်ႈ။ ၼႂ်းဢၼ်ပဵၼ်မႃးၸိူဝ်းၼႆႉ 60% ၼႆႉပဵၼ်လွင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢႃယုပႃႈတႂ်ႈ 18။

မၢႆမီႈ ပၵ်းပိူင်တႃႇၵၢၼ်ရႃႇၸဝၢတ်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ် သိုၵ်းၼႃႈၽိူၵ်ႇ မႃးၽွင်းငမ်း မိူင်းမၢၼ်ႈ ပုၼ်ႉသေတႃႉ မၢႆမီႈၼႆႉ ဢမ်ႇႁူမ်ႇငမ်း ဢမ်ႇၵႅတ်ႇၶႄပၼ် ၼၢင်းယိင်းလႆႈလီလီလႄႈ ၸင်ႇလႆႈမႃး ႁူမ်ႈၵၼ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈ တႃႇၵႅတ်ႇၶႄပၼ်ၼၢင်းယိင်း ၼႆႉထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ – ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်သုၼ်ႇလႆႈ ၼၢင်းယိင်းၶဝ်လၢတ်ႈၼေၼင်ႇၼႆ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ယူႇတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈသေ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ၸွမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ  “တႃႇပၢၵ်ႈပႅတ်ႈလွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄၼႂ်းၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢၼ်တၢင်းၼၢင်းယိင်း”  ဢမ်ႇၼၼ် လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ သီႇတေႃး CEDAW မိူဝ်ႈပီ 1997 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ 22။  ယူႇတီႈၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉသေ မၵ်းမၼ်ႈလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၼႆႉ မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ် UN ပီ 1979 ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ 185 ၸိုင်ႈမိူင်း လႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းဝႆႉ ။

မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆႉ မီးမၢႆမီႈႁၢမ်ႈႁႄႉဝႆႉ ၼၢင်းယိင်းတၵ်းတေဢမ်ႇလႆႈယႃႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းတွင်ႉတူၵ်း (ၼွၵ်ႈလိူဝ် လွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉပၢႆးယူႇလီ)၊ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈႁႄႉၵင်ႈသၼ်ႇထေႇ ၊ ႁဵတ်းမၼ် (တႃးၵျေႃးၽျၢတ်ႉ) ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈတေလႆႈႁဵတ်းၸွမ်း ၶၵ်ႉၵၢၼ်ၼင်ႇၾၢႆႇပၢႆးယူႇလီ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတမ်းဝၢင်းႁဵတ်းပၼ်ၵူၺ်း ။

ပၵ်းပိူင်ယုၵ်းယၢင်ႇၵႅတ်ႇၶႄ ၼၢင်းယိင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ 13 တွၼ်ႈၵၼ်။ ယူႇတီႈၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်လွင်ႈ ၼၢင်းယိင်းလႆႈၶဝ်ႈပႃးပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉ ႁႂ်ႈသႂ်ႇပႃးႁူဝ်ယွႆႈလွင်ႈ တေပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇ ၽူႈႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉပူၼ်ႉပႅၼ်ၼူဝ်ၼၢင်းယိင်း ၸိူင်ႉႁိုဝ် – ၼႆၼၼ်ႉပႃးဝႃႈၼႆ။