လုမ်း British Council (ပရိတ်ႉတိတ်ႉ ၶွင်ႊသႄႊလ်) ဢွၼ်ၼမ်းၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၵၢၼ်သၢင်ႈၾၢႆၼိူဝ် မႄႈၼမ်ႉၶူင်း လႄႈ ၼႄငဝ်းႁၢင်ႈပႃး တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ။
ပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈၼႆႉ ပဵၼ်တႂ်ႈလၢႆးၵၢၼ်ၼႄငဝ်းတူင်ႉလွင်ႈႁဵတ်းၾၢႆၼိူဝ်ၼမ်ႉၶူင်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ“The Thanlwin: The Last Undammed River” ၸတ်းႁဵတ်းၵႂႃႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 15/10/2019 ယၢမ်းႁူဝ်ၶမ်ႈ 5 မူင်း ထိုင် 7 မူင်း။
ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ဢုပ်ႇၶႆႈၼႄ ပဵၼ်ၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင် Action for Shan State River လႄႈ ၸေႃးသႃႇပူဝ်း Karen River Watch ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင် လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တႃႇပူၵ်းပွင်ႁႂ်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼႆႉ တေလႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း၊ တေ လႆႈသၢင်ႈၾၢႆ ႁဵတ်းၾႆးၾႃႉၼႆဝႃႇ။ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ယူႇတီႈၶႃႈႁဝ်းၶႂ်ႈ လၢတ်ႈတႄႉ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ၾၢႆဢၼ်ႁဵတ်း ယဝ်ႉၵႂႃႇ မီး 26 ဢၼ်။ ဢၼ်ပႆႇလႆႈႁဵတ်းမီး 50 ဢၼ်။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးသမ်ႉ ဢၼ်သၢင်ႈၵႂႃႇမိူၼ်ၼင်ႇ ၼမ်ႉမၢဝ်း၊ ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇၵဵင်းတွင်းလႄႈ ၼမ်ႉတူႈ တင်းမူတ်းပေႃးတေမီး 10 ဢၼ်ယဝ်ႉ လူး။ ၸိူဝ်းၼႆႉၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းပႆႇလႆႈၾႆးၾႃႉလႄႈ တေႁဵတ်းၾႆးၾႃႉဢွၵ်ႇတိၵ်းတိၵ်းႁႃႉ လွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းထၢမ်ဢၼ်လီ ထၢမ်ၶေႃႈၼိုင်ႈ” ဝႃႈၼႆ။
ၼမ်ႉၶူင်းၼႆႉ မီးသၢႆ ၽႅၼ်ႇလိၼ်ဝႆလတ်း လွင်ႈၼႆႉ လီလႆႈၾၢင်ႉ။ ပီ 1611 ထိုင် 2011 ၼႆႉ ၽႅၼ်ႇလိၼ်ဝႆၵႂႃႇ တင်းမူတ်း မီး 132 ပွၵ်ႈယဝ်ႉ။ ႁႅင်းဢိင်ႇသၼ်ႇ/ ၽႅၼ်ႇလိၼ်ဝႆသမ်ႉ ဢေႇသုတ်း 2 ရိၵ်ႊတိူဝ်ႊ ထိုင်ၼမ်သုတ်း 6 ရိၵ်ႊတိူဝ်ႊ ဢၼ် ပဵၼ်ၵႂႃႇၼႆႉ။ သင်ဝႃႈ ဢိင်ႇသၼ်ႇ/ ၽႅၼ်ႇလိၼ်ဝႆသေ တုမ်ႉတိူဝ်ႉၾၢႆတႅၵ်ႇၸိုင် တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉၵူၼ်းမိူင်း လႆႈလူႉတၢႆၸွမ်း တင်းၼမ်လၢႆၶႃႈယဝ်ႉ ၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင် သပ်းလႅင်းၼႄၼင်ႇၼႆ။
“ တွၼ်ႈတႃႇၸူဝ်ႈလုၵ်ႈပၢၼ်လၢၼ်ၼႆႉ ပၼ်ႁႃၾႆးၾႃႉ မၼ်းၵေႃႈတေလႆႈၵႄႈယူႇတိၵ်းတိၵ်း ၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဝ်းတေဝႆႉ ၾႆးၾႃႉ ပၼ်လုၵ်ႈႁဝ်းႁႃႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ႁဝ်းတေဝႆႉပၼ်သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉဢၼ်မူတ်းသႂ်/ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ သင်ႁႃႉ။ တွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈလၢၼ်ႁဝ်းၼႆႉ ၾႆးဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈႁႂ်ႈလႆႈ၊ သိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉၵေႃႈႁႂ်ႈလီၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႁိူၼ်း၊ ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈ တႃႇၵူႈၵေႃႉလႆႈဝူၼ်ႉထတ်းသၢင်တူၺ်းလီလီ” ၸၢႆးၶိူဝ်းသႅင် သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄၵႂႃႇၼင်ႇၼႆ။
မၼ်းၸၢႆးသိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄတၢင်းႁၼ်ထိုင်တူဝ်ၵဝ်ႇဝႃႈ “ၵူၼ်းၼႂ်းဝဵင်းလႄႈ ၼွၵ်ႈမိူင်းသူၼ်ၸႂ်ၾၢႆၼႆႉမႃး။ ဢၼ်ၶႄႇၶႂ်ႈ သၢင်ႈၾၢႆၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈ ၵိုတ်းယိုတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ။ လႆႈၼမ်ႉတွၼ်းတႃႇပဵၼ်ႁႅင်းဢီးၼိူဝ်ၶႄႇမႃးၼၼ်ႉၶႃႈၼႃႇ။ ငဝ်းလၢႆး ၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းလႄႈသင် ပထဝီႇၵၢၼ်မိူင်းလႄႈသင် လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး။ လႆႈဝႃႈ မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းပၵ်းတႃတူၺ်းၶႄႇဝႆႉ ….. လႆႈ ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ” ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈတီႈ British Council ၼႆႉ မီးလုၵ်ႈႁဵၼ်း၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႂ်းတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ၽူႈသူၼ်ၸႂ် ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ထွမ်ႇၸွမ်းသေ တွင်ႈထၢမ်တင်းၼမ်။
မႄႈၼမ်ႉၶူင်းၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တင်း ၶႄႇ တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် တေဢၢၼ်းသၢင်ႈၾၢႆ ၼိူဝ်မၼ်း တႃႇ 6 တီႈ ဝႃႈၼႆ။
ဢၼ်တေႁဵတ်း ဢွၵ်ႇႁႅင်းၾႆးၾႃႉယႂ်ႇသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် တီႈၾၢႆႇတႃႈသၢင်း ဢၼ်မီးၾၢႆႇႁွင်ႇ မိူင်းတူၼ် 10 လၵ်း။ ႁႅင်း ၾႆး ၾႃႉဢၼ်တေႁဵတ်းဢွၵ်ႇၼႆႉ တေပဵၼ် 7,000 မႄႊၵဝတ်ႉ။ သင်ဝႃႈ သၢင်ႈၾၢႆၼႆႉယဝ်ႉၸိုင် တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ ႁူဝ်ႁႆႈၶႅင်းၼႃး တီႈယူႇတၼ်းသဝ်း ၵူၼ်းမိူင်းတေလႆႈလူႉၵွႆတင်းၼမ်။ ႁႅင်းၾႆးၾႃႉ ဢၼ်လႆႈမႃးၼႆႉ တေဢၢၼ်း သူင်ႇၶၢႆ ၸူးမိူင်းၶႄႇလႄႈ မိူင်းထႆး ဝႃႈၼႆ။
