Friday, March 29, 2024

ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ဝတ်ႉဝိႁၢရ်လူင်မၢၵ်ႇၵႃႇႁူဝ်ၶမ်း လူႉလွၼ်ႇ/ ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်း ၽွင်းဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 83 ပီ

Must read

ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ၺႃသႃမိ ၸဝ်ႈငမ်းပၢႆးလူင် (2) ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းၵႂႃႇ ၽွင်းဢႃယု လႆႈ 83 ပီလႄႈ ဝႃႇတေႃႇ 61 ဝႃႇ။

Photo by – လႅတ်ႇၼုမ်ႇ မင်းရၢႆး/ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ၺႃသႃမိ

ဝၼ်းတီႈ 7/9/2019 ယၢမ်းၵၢင်ၶမ်ႈ 8 မူင်းပၢႆ ၸဝ်ႈငမ်းပၢႆးလူင် မၢႆ (2) ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ပၺ်ၺႃသႃမိ ဢၵ်ႉၵမႁႃသတ်ႉ ထမ်မ ၸေႃးတိၵထၸ ဢၼုၼႃယၵ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶႃႇ ၸိုင်ႈတႆး၊ ၵိူင်းသူၺ်ႇၵျိၼ်ႇ ရတ်ႉတၼ်ၺူမႁႃၼႃ ယၵ ၵျွင်းၽြႃးလူင်ရၶႅင်ႇ မႁႃမျၢတ်ႈမုၼိမၢၵ်ႇၵႃႇႁူဝ်ၶမ်း ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ ၸဝ်ႈလႆႈၶဝ်ႈသူၼ် မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းၵႂႃႇ လူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈ။

- Subscription -

ၸဝ်ႈၶူးၵုလိသ ၾၢႆႇၵုမ်းယိပ်းငိုၼ်းတွင်း မုၵ်ႉၸုမ်းသင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ၸဝ်ႈ ႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈသေ လႆႈၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းၵႂႃႇ တီႈဝတ်ႉမၢၵ်ႇၵႃႇႁူဝ်ၶမ်း။ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ႁဝ်း ၶႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈငမ်းပၢႆးလူင် မၢႆ 2 ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ ၸဝ်ႈငမ်းပၢႆးလူင် မၢႆ 1 တႄႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝိၸေယ ၵျွင်းမွၵ်ႇမႆႇ/ ၵွင်းမူးၶမ်း ၵဵင်းတုင်။ တၢင်းၾၢႆႇတႆး ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းတႄႉ ၶဝ် 2 ၸဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈယႂ်ႇတီႈ သုတ်းၶႃႈ” ဝႃႈၼႆ။

Photo by – လႅတ်ႇၼုမ်ႇ မင်းရၢႆး/ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ၺႃသႃမိ လႆႈၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းၵႂႃႇတီႈဝတ်ႉဝိႁၢရ်လူင်မၢၵ်ႇၵႃႇႁူဝ်ၶမ်း ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း

သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ “ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ၺႃသႃမိၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃး ဢမ်ႇဝႃႈ ပီႈၼွင်ႉတႆး တၢင်းပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း၊ ပီႈၼွင်ႉထႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼပ်ႉယမ်ၵိူဝ်းလီ လူႇတၢၼ်းၵမ်ႉထႅမ်ပဵၼ်တၵ်ႉၵႃႇပႃ။ ပႃးၸဵမ်ၽူႈၵွၼ်း တိူင်း သိုၵ်းသၢမ်ၸဵင် တၢင်းၵဵင်းတုင်။ ယၢမ်းလဵဝ်ဢိၵ်ႇၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသၢမ်ၸဵင်ႇၵဝ်ႇ ၸဵမ်ပၢၼ် ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ၊ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ၊ ဢွင်ႇၵျေႃႇဢေးလႄႈ ၶိၼ်ႇလၢႆႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၼပ်ႉယမ်ဝႆႈသႃမႃး” ဝႃႈၼႆ။

တေႃႈလဵဝ် ၶၢပ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ၺႃသႃမိၼႆႉ ဝႆႉတီႈ ဝတ်ႉဝိႁၢရ်လူင်မၢၵ်ႇၵႃႇႁူဝ်ၶမ်း ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၸိုင်ႈ တႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ တေဝႆႉ ၶၢဝ်းတၢင်း 45 ဝၼ်း။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ တေၸတ်းပွႆးလေႃႉ သၢင်းၵဵဝ်ႇ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 30/10/2019 တီႈဢိူင်ႇ မိူင်းၵူဝ်း ၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း။

ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ၺႃသႃမိ
ၸိုဝ်ႈ – သြႃႇၸဝ်ႈလူင် ပၺ်ၺႃသႃမိ၊ ၸၢႆးၽတ်း (သၢမ်တိပ်ႉ)
ပေႃႈမႄႈ – လုင်းၸၼ်ႇတႃႇ ပႃႈလိုၼ်း။
ပီၵိူတ်ႇ – မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1298 ၼီႈ၊ လိူၼ်ႁႃႈလွင်ႈသိပ်းၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းၽတ်း။
ဢွင်ႇတီႈၵိူတ်ႇ – ဝၢၼ်ႈသီရီငွၵ်း ဢိူင်ႇမိူင်းၵူဝ်း ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း။
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ – မီးပီႈၼွင်ႉသွင်ၵေႃႉ 1) ပီႈဢၢႆႈၸိုဝ်ႈႁွင်ႉ ၸၢႆးၼၢၼ်ၸႆး၊ 2) ၸၢႆးၽတ်း(ၸၢႆးသၢမ်တိပ်ႉ) သြႃႇၸဝ်ႈလူင်။

ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇ
မိူဝ်ႈဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 10 ပီၼၼ်ႉ ပေႃႈမႄႈဢဝ်ၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈ ယူႇၵျွင်း ယၢင်းၶမ်း ဢိူင်ႇမိူင်းၵူဝ်း တမ်ႈတီႈၸဝ်ႈၶူးသေႃး ၽိတၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းၵပ်ႉပီႇၼိုင်ႈပီ၊ ထိုင်မႃး ဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 11 ပီ ၸင်ႇ မီး လုင်းဢိၼ်းၽျႃ ပႃႈၵမ်ႇ ႁဵတ်းပဵၼ်ပေႃႈ ဢွၵ်ႇမႄႈယေႃးသေ ယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ်ၸဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇသႃမၼေႇ တီႈ ၵျွင်းယၢင်းၶမ်း ဢိူင်ႇမိူင်းၵူဝ်းတၢင်ႇပၼ် ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈသၢင်ႇသၢမ်တိပ်ႉ။

ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸၢင်း
ပီ 1318 ၼီႈ(ၶသ 1956) လိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးပေႃႈ ၸၢင်း ဢူးၵီးလွႆ မႄႈၸၢင်းၼၢင်းဢၢမ် ဝၢၼ်ႈတႃႈလေႃႉ ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ႁပ်ႉပဵၼ်တၵႃႇပေႃႈဢွၵ်ႇမႄႈယေႃးသေ ယုၵ်ႉယွင်ႈ ဢဝ်ၸဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၸၢင်း(ရႁၢၼ်း) တီႈၼႂ်း သိမ်ႇၼမ်ႉယုင်း ၵျွင်းမႁႃမျၢတ်ႈမုၼိၽြႃးလူင်ရၶႅင်ႇ။
ၸဝ်ႈတူၼ်ဢုပတ်ႉသေႇသမ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ရႃႇၸိင်ႇတ ၵျွင်းမႁႃမျၢတ်ႈမုၼိၽြႃးလူင်ရၶႅင်ႇ။ ၸင်ႇတၢင်ႇပၼ်ၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈဝႃႈ မုၼ်ၸၢင်းပၺ်ၺႃသႃမိ။

တီႈၸဝ်ႈယၢမ်ႈသွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈမႃးလႄႈ ၸၼ်ႉလိၵ်ႈဢၼ်ဢွင်ႇပူၼ်ႉ
ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈတီႈ ၵျွင်းယၢင်းၶမ်း ဢိူင်ႇမိူင်းၵူဝ်း တႃႈၶီႈလဵၵ်းလႄႈ ၵျွင်းမႁႃမျၢတ်ႈမုၼိၽြႃးလူင်ရၶႅင်ႇ မၵႃႇ ႁူဝ်ၶမ်း တႃႈၶီႈလဵၵ်း။ ထိုင်ပီ 1321 ၼီႈ (ၶသ 1959) ၼၼ်ႉ သြႃႇၸဝ်ႈလႄႈ ပေႃႈဢွၵ်ႇမႄႈယေႃး တိုၵ်းသူၼ်းၸဝ်ႈသေ ၸင်ႇလႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈတီႈ 1) တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈပရိယတ်ႉတိၵၢၼ်ႇၵျီး ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း၊ ႁဵၼ်း လိၵ်ႈလႆႈသွင်ပီ ဢွင်ႇၸၼ်ႉပထမ ၼႂ်း ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈလူင် ဝိၼယႃႇတိၼုတ်ႉၵႁ ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ၊ 2) ၵျွင်း သိမ်ႇ တိူၵ်ႈမိၼ်းဝုၼ်ႇ ဝဵင်းမၼ်းတ လေး။ 3) ၵျွင်းတွင်ႇၸဵင်ႇသုၶ တိူင်းရတၼႃႇပုင်ႇ ဝဵင်းမၼ်းတလေး။

ၸုမ်ႈၵုၼ်းဢၼ်လႆႈႁပ်ႉလႄႈ ဢၼ်ယေႃး
ပီ 1363 ၼီႈ (ၶသ 2004) လိူၼ်သီႇမူၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ လူႇတၢၼ်း မွပ်ႈပၼ်ၸၼ်ႉၶူး “ဢၵ်ႉၵမႁႃသတ်ထမ်မ ၸေႃးတိၵၻၸ” (မျၢတ်ႈသုင်ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၼႃႇ ပုၼ်ႈတႃႇထမ်းတြႃး ၵူၼ်းလီၶဝ် တေထွင်ႇ ပိူင်းႁိူဝ်ႈလႅင်းပၼ် ၼိူဝ်ၵူၼ်းတင်း ၼမ်)။

ၼႃႈၵၢၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းဢၼ်ယၢမ်ႈၸွႆႈထႅမ်
ၽွင်းပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇလႆႈ 7 ဝႃႇၼၼ်ႉ တၵႃႇသတ်ႉထႃးတင်းလၢႆ ဝၢၼ်ႈယၢင်းၶမ်း ဢိူင်ႇမိူင်းၵူဝ်း ပၢင်းၸဝ်ႈမႃး ပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၼင်ႈၵျွင်းယၢင်းၶမ်း မိူဝ်ႈဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 18 ပီ လႆႈၼင်ႈၵျွင်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီ။

မိူဝ်ႈပီ 1324 ၼီႈ (ၶသ 1962) ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၵျွင်းၵုင်းထၢတ်ႈတေႃႇ ဝဵင်းလွႆလႅမ် ဢမ်ႇမီးၸဝ်ႈတူၼ်ဢၼ်ၵွၼ်းၵျွင်းလႄႈ ၸင်ႇ လႆႈၵႂႃႇပႂ်ႉပၼ်ၵျွင်းႁဵတ်းၸဝ်ႈၵွၼ်းၵျွင်းၵုင်းထၢတ်ႈတေႃႇ ဝဵင်းလွႆလႅမ်ၼၼ်ႉ ႁိုင်သၢမ်ပီ။ မိူဝ်ႈၽွင်းပဵၼ်ၸဝ်ႈတူၼ်ၼင်ႈ ၵျွင်းၼၼ်ႉ လႆႈသွၼ်လိၵ်ႈပၼ်သင်ႇၶ ၸဝ်ႈတင်းၼမ်သေ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်သႃသၼႃမႃး။

မိူဝ်ႈပီ 1340 ၼီႈ (ၶသ 1978) ၸုမ်းသင်ႇၶသမၵ်ႉၵ သင်ႇၶတႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းတင်းသဵင်ႈ ႁူမ်ႈတင်းတၵႃႇသတ်ႉထႃးတင်း သဵင်ႈ လႆႈၸႂ်ၵၼ်သေယဝ်ႉ ယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ်ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ႁဝ်း ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းပၢႆး (ၼႃယၵ) ၼႂ်းၸုမ်းသင်ၶသမၵ်ႉၵ ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းမႃး။

တင်ႈဢဝ်ပီၵေႃးၸႃႇ 1341 ၼီႈမႃး တေႃႇထိုင် 1365 ၼီႈ၊ လႆႈႁဵတ်းႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းသင်ႇၶၼႃႇယၵတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ၵိူင်း သူၺ်ႇၵျိၼ်ႇၼၼ်ႉထႅင်ႈ။

တီႈယူႇယၢမ်းလဵဝ်လႄႈ ၼႃႈၵၢၼ်သႃသၼႃ
သြႃႇၸဝ်ႈလူင်ၽတ်ႉတၼ်ႇတ ပၺ်ၺႃသႃမိ (ဢၵ်ၵမႁႃသတ်ႉထမ်မၸေႃးတိၵထၸ) ဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 82 ပီ၊ ဝႃႇသႃ ၸဝ်ႈလႆႈ (60) ဝႃႇ ပဵၼ်ၸဝ်ႈတူၼ်လူင်ၼႃယၵ ဢုပ်ႉငမ်းၼႂ်းတိူၵ်းသွၼ်လိၵ်ႈမႁႃမျၢတ်ႈမုၼိၽြႃးလူင်ရၶႅင်ႇ ဝဵင်းတႃႈ ၶီႈလဵၵ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး ပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇတူၼ်ဢၼ်မီးၼႃႈတီႈ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ ရတ်ႉတၼ် ၺူမႁႃၼႃယၵ” ၵိူင်းသူၺ်ႇၵျိၼ်ႇတူၼ်ၼိုင်ႈ။

ယင်းမီး ၸဝ်ႈၶူးဢႃတိတ်ၸဝမ်သႃလင်ၵႃရ (မုၼ်ၸၢင်းတိပ်ႉ) သႃသၼထၸထမ်မႃၸရိယ၊ သႃသၼႃႇလင်ႇၵႃရ သႃႇမ ၼေႇၵျေႃႇ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ တႃႈၵုင်ႈ၊ မေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ၶုတ်တၵၼိၵႃႇယဝိၼယဝိတူႇ၊ ဢင်ႇၵုတ်တရၼိၵႃႇ ယဝိတူႇ၊ သမ်ႉပဵၼ်တူၼ်တၢမ်းၸဝ်ႈသြႃႇလူင်သေ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်သႃသၼႃ သွၼ်ႁဵၼ်းထမ်းလုၵ်ႈၼွင်ႉတပေးသင်ႇၶၸဝ်ႈလႄႈ သိုပ်ႇပိုၼ်ၽႄႈသႃသၼႃ တီႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇ ၶူင်း။

လႅင်ႇၶၢဝ်ႇ – လႅတ်ႇၼုမ်ႇ မင်းရၢႆး

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း