လုၵ်ႈလၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၸဝ်ႈၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင် လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၵဵင်းတုင် ဢုပ်ႇဢူဝ်းၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ၵေႃႇတင်ႈ ၶွမ်ႊမတီႊ တႃႇပူၵ်းသၢင်ႈၶိုၼ်းႁေႃလူင် ၵဵင်းတုင် မီးၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ 150 ပၢႆ။
ဝၼ်းတီႈ 3/8/2019 ယၢမ်းဝၢႆးဝၼ်း 2 မူင်း လုၵ်ႈလၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၸဝ်ႈၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင် လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၵဵင်းတုင် ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် တီႈဝတ်ႉဝိႁၢရ်ပႃႇလႅင် ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းတုင် ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ဢုပ်ႇဢူဝ်းၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွမ်ႊမတီႊ တႃႇ ပူၵ်းသၢင်ႈၶိုၼ်းႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်။
ၸၢႆးသၢမ်တိပ်ႉသိူဝ် ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းၶွမ်ႊမတီႊ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွမ်ႊမတီႊ တႃႇပူၵ်းသၢင်ႈၶိုၼ်းႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်သေ ယဝ်ႉၵေႃႈ တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ၵဵပ်းလၢႆးမိုဝ်းၵၼ်သေ တေတၢင်ႇထိုင် တုၵ်း ယွၼ်းၶိုၼ်းတီႈလိၼ်ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်။ ပေႃးလူင်းမႃး ႁဝ်းၶႃႈ တေၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွမ်ႊမတီႊထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈသေ တေႁဵတ်း သၢင်ႈႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်ၵႂႃႇ မိူၼ်ၾၢင်ႁၢင်ႈၵဝ်ႇႁေႃလူင်ၶိုၼ်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင်ႁဵတ်းမႃးၼၼ်ႉ” ဝႃႈၼႆ။
ၽိုၼ်လိၵ်ႈၼၼ်ႉ တေတၢင်ႇထိုင်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၸွမ်ၽွင်းလူင်မိူင်းတႆး၊ ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇ ၾိင်ႈငႄႈ၊ ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇႁူင်းႁႅမ်းလႄႈ တွင်ႈတဵဝ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၸၢႆးသၢမ်တိပ်ႉသိူဝ် လၢတ်ႈဝႃႈ “ လုၵ်ႈလၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၵဵင်းတုင်ၵေႃႈမႃး တႃႇတေၵမ်ႉထႅမ်ၸွႆႈယွၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ယွၼ်းတႃႇၸဝ်ႈၾႃႉၶိုၼ်း၊ ယွၼ်းတႃႇႁႂ်ႈပဵၼ်ၶွင်ၵူၼ်းမိူင်းတင်းသဵင်ႈ။ လွင်ႈယွၼ်းၶိုၼ်းတီႈလိၼ်ႁေႃလူင် ၵဵင်းတုင်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၵဵင်းတုင်၊ မၼ်းပဵၼ်သရေႇၼႃႈတႃ မိူင်းတႆး၊ ၶိူဝ်းတႆးလႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ယူႇတီႈၼႂ်းမိူင်းတႆး တင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပႃႇတီႇလႂ် တပ်ႉသိုၵ်းလႂ် ဢွၼ်ႁူဝ်၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ သဵင်ႈသဵင်ႈၶႃႈယဝ်ႉ ဢွၼ်ႁူဝ် ႁဵတ်း သၢင်ႈၵႂႃႇၼႆ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ ၵူႈၵေႃႉ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်သေ ၸွႆႈၵၼ်ၵႂႃႇ” ဝႃႈၼႆ။
ၶွမ်ႊမတီႊ တႃႇပူၵ်းသၢင်ႈၶိုၼ်းႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်ၼႆႉ ၽူႈၼမ်းၼႃႈ ပဵၼ်လုင်းၸၢႆးႁွင်ၶမ်းၼွႆႉ၊ ၸဝ်ႈယိင်းၼွႆႉ မင်းရၢႆး(Dr. Yin Yin New) လုၵ်ႈယိင်းၸဝ်ႈသၢႆမိူင်း လၢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင်၊ ၸဝ်ႈသီရိၵႅဝ်ႈမိူင်း မင်းရၢႆး (ႁွင်ႉ) ၸဝ်ႈဢွတ်ႉ လုၵ်ႈၸၢႆး ၸဝ်ႈၵႅဝ်ႈမိူင်း လၢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင်၊ ၸဝ်ႈလႅင် မင်းရၢႆး လၢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင်၊ လုင်းၸၢႆး ယွတ်ႈ၊ လုင်းၸၢႆးသႅင်ၶမ်း၊ လုင်းၸၢႆးသၢမ်ဢူဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ႁူဝ်ပဝ်ႈသမ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈလႅတ်ႇ မင်းရၢႆး လုၵ်ႈၸဝ်ႈသၢႆမိူင်း လၢၼ် ၸဝ်ႈၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင်၊ ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၻွၵ်ႊတိူဝ်ႊ ၸၢႆးယွတ်ႈႁွင်၊ ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၼၢင်းမူၼ်းတုၺ်ႈ။ ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၸၢႆး ႁွမ်ၼွႆႉ၊ ၵႅမ်ၽူႈၼမ်းၼႂ်း 1 ၸၢႆးသႅင်တုၺ်ႈ၊ ၵႅမ် 2 ၸၢႆးသၢမ်တိပ်ႉၶမ်း၊ ၾၢႆႇၵၢၼ်ငိုၼ်း ပဵၼ်ၸၢႆးသႅင်ယွတ်ႈ၊ ၵႅမ်ၾၢႆႇၵၢၼ်ငိုၼ်း ၸၢႆးသၢင်ႇၸၼ်၊ ၾၢႆႇသဵၼ်ႈမၢႆ လုင်းၼၢၼ် ႁွင်(ႁွင်ႉ) လုင်းဢွင်ႇတၢၼ်း၊ ၾၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ လုင်းၸၢႆးသၢမ်တိပ်ႉပုၼ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၶွမ်ႊမတီႊ တင်းမူတ်း ဝႃႈၼႆ။
ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်ၼႆႉ ၸဝ်ႈၵွၼ်ႈၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင် ပဵၼ်ၵေႃႉၵေႃႇသၢင်ႈႁဵတ်းမႃး မိူဝ်ႈပီ 1906 ၵေႃႇသၢင်ႈယဝ်ႉၼႂ်းၶၢဝ်း တၢင်းပီလဵဝ်။ မိူဝ်ႈ ပၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼဝတ/ ၼဝၽၼၼ်ႉ ယႃႉႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင် လူႉပႅတ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 9/11/1991 သေယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉ ပဵၼ်ႁူင်းႁႅမ်းၵဵင်းတုင်။
