ပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း 6 တီႈ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး ယၢမ်းလဵဝ် ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လွင်ႈယူႇလွင်ႈၵိၼ် ယွၼ်ႉၸဝ်ႈတႃႇၼဢၼ်ယၢမ်ႈၸွႆႈထႅမ်မႃး ၶၢဝ်းတၢင်း ႁိမ်း 20 ပီၼၼ်ႉ တတ်းပႅတ်ႈ လွင်ႈ ၵမ်ႉၸွႆႈထႅမ် ဝႃႈၼႆ။
တႄႇဢဝ် လိူၼ်ဢွၵ်ႊထိူဝ်ႊၿိူဝ်ႊမႃးထိုင် ၵၢင်လိူၼ်တီႊသႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 2017 ၸမ် 3 လိူၼ်ၼႆႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် တႆး-ထႆး မိူၼ် ၶႅမ်ႉပၢင်သဝ်း ၵုင်းၵျေႃႇ၊ လွႆတႆးလႅင်း၊ လွႆၵေႃႇဝၼ်း၊ လွႆသၢမ်သိပ်း၊ လွႆသၼ်ၸူႉလႄႈ လွႆလမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တင်းမူတ်း ႁူဝ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ႁိမ်း 6200 ၵေႃႉ ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလိူဝ်ႁႅင်း ထုၵ်ႇတတ်းပႅတ်ႈ လွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈထႅမ် ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် တီႈၸုမ်းၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းၺႃးၽေးသိုၵ်းသိူဝ် ၼႂ်းမိူင်းၸုမ်း TBC (The Border Consortium) ဢၼ်ၵမ်ႉထႅမ် ၸွႆႈမႃး ၶၢဝ်းတၢင်း 18 ပီၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆ။
ၸၢႆးႁေႃသႅင် ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ ၸုမ်းၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸိုင်ႈတႆး လၢတ်ႈတီႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ၵူၼ်း ပၢႆႈၽေး ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် 6 တီႈၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ် လိူဝ်ၸႂ်ႁႅင်း။ တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းၵတ်း ၶူဝ်းၼုင်ႈ တင်း ဝႆၵေႃႈ လူဝ်ႇတင်းၼမ်၊ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၵေႃႈလူဝ်ႇတင်းၼမ်။ ဢၼ်ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်တူင်ႇဝူင်းတႆး သေႁူမ်ႈၵၼ် ႁႃမႃးၵဵပ်း မႃး လူင်းတုင်းလူႇၶၢမ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢိတ်းၼိုင်ႈၵူၺ်း။ ပေႃးၵမ်ႉၸွႆႈပၼ် ပွၵ်ႈလႂ်ပွၵ်ႈၼၼ်ႉ တေႃႉတႄႉ ၵုမ်ႇၵႂႃႇၵူၺ်း။ တႃႇတေၵမ်ႉထႅမ်ၵႂႃႇၶၢဝ်းယၢဝ်းတႄႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈ” ဝႃႈၼႆ။
ယူႇတီႈၶွမ်ႊမတီႊ ၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးတုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈတႃႇၼ ၶိုၼ်းၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ၶိုၼ်းၼႆသေတႃႉ ၾၢႆႇ TBC ဢမ်ႇတွပ်ႇလၢတ်ႈသင်မႃးၶိုၼ်း။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၸဝ်ႈတႃႇၼ မႂ်ႇၵေႃႈၶတ်းၸႂ်ႁႃထႅင်ႈယူႇ- ဝႃႈၼႆ။
တႄႇဢဝ် ႁူဝ်လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊပီၼႆႉမႃး ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 3 ပီ ၼႆႉၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ႁိမ်း 6200 ၵေႃႉ တိုၵ်ႉယူႇ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် တႆး-ထႆး ဢွင်ႈတီႈၽႂ်မၼ်းယူႇ ပႆႇၶၢႆႉၵႂႃႇတၢင်းလႂ်။ တေပွၵ်ႈမိူဝ်းယူႇၶိုၼ်းမိူင်းၽႂ်မၼ်းၵေႃႈ ပၢင်တိုၵ်း သိုၵ်းသိူဝ် ယင်းပႆႇယဵၼ်၊ တေၶဝ်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးဝတ်းဝႂ်ၵၼ်။ ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၼႂ်းမိူင်း တႆး တၢင်းသၢမ်ပွတ်းတွၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း တပ်ႉသိုၵ်းတႆး RCSS/SSA ဢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵိုတ်း တိုၵ်းတူဝ်ႈ မိူင်း NCA ဝႆႉၼၼ်ႉ ယင်းတိုၵ်ႉလႆႈပိုတ်းယိုဝ်းတင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈယူႇ။ ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းသမ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းဝႃႉ တင်း သိုၵ်း မၢၼ်ႈၵေႃႈ ၶဵင်ႈၵၢၼ်သိုၵ်းၵၼ်သေ ဢမ်ႇၵႃး သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ၵဵင်းတုင်-မိူင်းလႃး တိုၵ်ႉဢိုတ်း ဝႆႉယူႇပႆႇပိုတ်ႇ။ တေဝႃႈ ပွတ်းႁွင်ႇၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈတင်း ၸုမ်းဢူၺ်းလီပွတ်းႁွင်ႇ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် ယူႇ ၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်း ဝႃႈၼႆ။
ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၸိူဝ်းၼႆႉၵမ်ႈၼမ်လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းၵၢင် ပၢႆႈၽေး သိုၵ်းမၢၼ်ႈမႃးယူႇလႅၼ်လိၼ် မိူဝ်ႈၼႂ်းပီ 1996-97။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးပွတ်းၵၢင် ႁူဝ်ၵူၼ်း သၢမ်သႅၼ် (300,000)ပၢႆ လႆႈထုၵ်ႇၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈႁေႃႈ လိုပ်ႈတဵၵ်း ၸႂ်ႉၶၢႆႉ ဢွၵ်ႇယၢၼ် ႁိူၼ်းယေး ဝၢၼ်ႈသူၼ်၊ ၵူၼ်းၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇလႆႈထုၵ်ႇတဵၵ်းတဵင်ပေႉၵိၼ် ၵၼ်ႉၸၼ် လူလၢႆ ၶႃႈႁႅမ်တၢႆ။
