ဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီး ၸတ်းႁဵတ်း ဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလုမ်ႈၾႃႉ

ဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလုမ်ႈၾႃႉ International Women Day ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵႅဝ်ႈ တီႈဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီး မီးၵူၼ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ ဝႃႈၼႆ။

ပၢင်ၵႅဝ်ႈဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ၸတ်းႁဵတ်းတီႈ ႁူင်းႁေႃ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး မိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 8/3/2019 တီႈပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးတူဝ်တႅၼ်း ၶႃႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းသၽႃး၊ ၼႂ်းႁူင်း ယႃ ဢိၵ်ႇၸုမ်းတူင်ႇ ဝူင်းၵူၼ်း ၸိူဝ်းတူင်ႉၼိုင်လွင်ႈၼၢင်းယိင်း၊ ပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းယူႇၼႂ်းတူင်ႇတၢင်ႇဝဵင်း တူၼ်ႈတီး ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇ။

ၼၢင်းၶမ်းယၢတ်ႇ ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈၼၢင်းယိင်းတႆး (သွၼ်း) Shan Women’s Action Network (SWAN) လၢတ်ႈ တီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ပၢင်ၵႅဝ်ႈၼႂ်းဝၼ်းၼၢင်းယိင်းၼႆႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈၼမ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးၵေႃႈမႃးၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ လွင်ႈၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၶၢဝ်ႇလီတႄႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸၢႆးၶဝ် ၵေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းၼၢင်းယိင်းယဝ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပေႃးဝႃႈ ႁဵတ်းပၢင်ၵႅဝ်ႈ ဝၼ်းၼၢင်းယိင်း တီႈမိူင်းထႆး ၵဵင်းမႆႇၼၼ်ႉတႄႉၵေႃႈ ၵမ်ႈၼမ်တေလႆႈႁၼ် ၼၢင်းယိင်းၶဝ်ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈၵူၺ်း ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးၵႂႃႇ ၶိုၼ်ႈၸွမ်း” ဝႃႈၼႆ။

မတၢၼ်ႇတႃႇဢူး Women and Peace Action Network လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “လွင်ႈၼၢင်းယိင်းလႆႈၶၢမ်ႇပေႉ ၵိၼ်၊ လွင်ႈဢၼ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇမၵ်းမၼ်ႈၼမ်ႉၵတ်ႉ ဢမ်ႇပၼ်တၼ်းႁဵင်း တီႈယူႇ ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ပဵၼ်တီႈတူၼ်ႈတီးၼႆႉၵူၺ်း။ မၼ်းပဵၼ်ယူႇၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၼၢင်းယိင်းၵေႃႈ ႁႂ်ႈႁူႉလွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ႁႂ်ႈမေႃဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းတူင်ႉၼိုင်။ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁႂ်ႈမေႃတၢင်ႇလၢတ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႆသေ လႆႈၸတ်းႁဵတ်းမႃးၵူႈပီယူႇ”ဝႃႈၼႆ။

ၼႂ်းပၢင်ပွႆးပွၵ်ႈၼႆႉ မီးလွင်ႈလူႇဢၢၼ်ႇၼႄပိုၼ်းပဵၼ်မႃးဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလုမ်ႈၾႃႉ၊ လူဢၢၼ်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈၸုမ်း UN ၊ ၼႄၸိူင်းပွတ်း၊ မွပ်ႈယိုၼ်ႈဝႂ်ယွင်ႈယေႃးပၼ်ၼၢင်းယိင်း ၸိူဝ်းၶတ်းၸႂ်တူင်ႉၼိုင်တႃႇသုၼ်ႇလႆႈၼၢင်းယိင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဝႃႈၼႆ။

ၸဝ်ႈႁေႇမႃႇတႅၵ်ႈ Shan State Women Development Organization လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ပၢင်ၵႅဝ်ႈၼႆႉ ယိူင်း ဢၢၼ်း ႁႂ်ႈၼမ်ႉၵတ်ႉၼၢင်းယိင်း တိူဝ်းၼမ်မႃးထႅင်ႈသေ ဢမ်ႇၵႃး ႁႂ်ႈမီးၽူႈတႅၼ်းၼၢင်းယိင်း ၼႂ်းသၽႃးၼမ် မႃးၼႆႉ ယူႇတီႈပႃႈပႃႈၶဝ် တေၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်ၵႂႃႇ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ယိၼ်းၸူမ်းၶွပ်ႈၸႂ်တႄႉတႄႉ တီႈဢၼ်လႆႈ ၸတ်း ႁဵတ်းပၢင်ၵႅဝ်ႈၼႆႉၶိုၼ်ႈမႃး” ဝႃႈၼႆ။

ဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ တႄႇမႃးမိူဝ်ႈပီ 1857 ယွၼ်ႉႁူင်းငၢၼ်းတေႃးၽႃႈ တီႈမိူင်းၼိဝ်ႊယွၵ်ႉ ၸႂ်ႉၵူၼ်းႁဵတ်း ၵၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်လိူဝ်ႁႅင်း သမ်ႉလႆႈၵႃႈႁႅင်းဢေႇ ၊ ၼႆသေ ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်ယိင်း ၸင်ႇလႆႈတုမ်ၵၼ်ၼႄၵၢင်ၸႂ်မႃး။

မိူဝ်ႈၶဝ်တုမ်ၵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇပလိၵ်ႈၶဝ် မႃးပေႃႉႁႅမ် သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢင်ယၢႆႈၵႂႃႇၵမ်းၼိုင်ႈ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ထိုင်မႃးပီ 1908 လိူၼ်မၢတ်ႊၶျ် ဝၼ်းထိ 8 ၼၼ်ႉ ၸုမ်းၼၢင်းယိင်းမိူင်းဢမေႊရိၵႃႊၶဝ် တုၵ်းယွၼ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၸုမ်းပႃႊ တီႊသူဝ်ႇလ်သႄႇလိတ်ႉ မိူင်းဢမေႊရိၵႃႊၶဝ် တႄႇမၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းၼၢင်းယိင်းမႃး ။ ဢၼ် UN လႆႈမၵ်းမၼ်ႈဝၼ်း ၼၢင်းယိင်းလုမ်ႈၾႃႉမႃးတႄႉ တႄႇမိူဝ်ႈပီ 1975 ။

ပၢင်ၵႅဝ်ႈဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလုမ်ႈၾႃႉ ပီၼႆႉ ၼွၵ်ႈလိူဝ်သေဝဵင်းတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ ဝဵင်းယႂ်ႇဝဵင်းလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူၼ်ၼင်ႇ လႃႈသဵဝ်ႈ၊ ၵျွၵ်ႉမႄး၊ ၵႃလီႉ၊ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈၸတ်းႁဵတ်းမႃး ဝႃႈၼႆ။